Karl Saqan

Karl Edvard Saqan (ing. Carl Edward Sagan; 9 noyabr 1934[1][2][…], Bruklin, Nyu-York ştatı – 20 dekabr 1996[1][2][…], Sietl, Vaşinqton) — amerikalı аstronоm, astrofizik və görkəmli elm təbliğatçısı.

Karl Saqan
ing. Carl Edward Sagan
Doğum tarixi 9 noyabr 1934(1934-11-09)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 20 dekabr 1996(1996-12-20)[1][2][…] (62 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi ağciyər iltihabı[5][6]
Elm sahələri astrobiologiya, Planetologiya, astrofizika, astronomiya
İş yeri
Təhsili
Elmi rəhbəri Cerard Koyper
Tanınmış yetirmələri Nil Deqrass Tayson
Üzvlüyü
Mükafatları "NASA Fəxri Dövlət Xidməti" medalı "NASA Müstəsna Nailiyyət" medalı
İmza
carlsagan.com
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Saqan astrobiologiya sahəsində ilk mütəxəssislərdəndir. Onun Yerdənkənar Şüurun Axtarışı (SETI) layihəsinin irəliləməsində böyük xidmətləri olmuşdur. Saqan özünün elmi-populyar kitabı və televiziya mini-serialı olan "Cоsmos"dan sonra məşhurlaşdı. O, həmçinin "Kontakt" romanının və 1997-ci ildə çəkilmiş eyniadlı filmin müəllifidir.

Təhsili və elmi karyerası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Karl Saqan Bruklində yəhudi ailəsində doğulmuşdur. Atası Sem Saqan dərzi, anası Raşi Molli Qruber evdar qadın idi. Saqan 1955-ci ildə Çikaqo Universitetinin məzunu olur. O, 1956-cı ildə fizika sahəsində magistr, 1960-cı ildə isə astronomiya və astrofizika üzrə doktorluq dərəcəsi alır. Universitet illərində genetik H. J. Müllerin laboratoriyasinda çalışır.

1960-cı illərin əvvələrində alimlərdən heç kimdə Venera planetinin səthi haqda təsəvvür yox idi. Saqan öz məqaləsində planetdə mümkün olan şərtləri qeyd etmişdir. Karl Saqanın özü belə hesab edirdi ki, planetin səthi quru və istidir.

1960–1962-ci illərdə Saqan Çikaqo Universitetində "Yerk rəsədxanası"nda, Kaliforniya Berkli Universitetində və Stenford Universitetində assistent olaraq çalışmışdır. 1962–1968-ci illərdə Harvard Universitetində astronomiyadan dərs demişdir. 1968-ci ildə Kornel Universitetidə fəaliyyətini davam etdirmişdir. 1971-ci ildə astronomiya və kosmik tədqiqatlar üzrə professor və planetlərin öyrənilməsi laboratoriyasının direktoru olmuşdur.

Onun praktiki olaraq bütün Günəş sisteminin öyrənilməsi üçün nəzərdə tutulmuş kosmik layihələrə tövhəsi olmuşdur. O, ilk dəfə olaraq Günəş sistemini tərk edən kosmik aparatlarla yerdənkənar sivilizasiyalara "göndəriş" göndərməyin ideayasını irəli sürmüşdür. Karl Saqan göndərişlər üzərində işini davam edirdi. Ən detallı göndərişi isə proqramda onun da iştirak etdiyi "Voyacerin" qızıl plastinkası" idi.

Elmi nailiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Saqan Saturnun peyki Тitanda və Yupiterin peyki Avropada okeanların olması hipotezini ilk irəli sürənlərdən olmuşdur.

Saqan, həmçinin Veneranın atmosferini, Marsda və Titanda fəsil dəyişiklərinin öyrənilməsinə nəzərəçarpacaq töhfələr vermişdir. O müəyyən etmişdir ki, Venera planetinin atmosferi çox isti və sıxdır. O həm qeyd edir ki, qlobal istiləşmə insanlar tərəfindən yaradılmış süni təhlükədir.

Karl Saqan Marsda fəsil dəyişikliyinin qum tufanının səbəb olması hipotezini irəli sürmüşdür.

Elmin populyarlaşdırılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Planetar Cəmiyyətin nümayəndələri təşkilatla əlaqəli toplantıda

Karl Saqan yerdənkənar sivilizasiyaların axtarışı ideyasını vermiş ilk alimlərdən olmuşdur. Saqan məşhur 13 seriyalı "Kosmos: fərdi səyahət" elmi sənədli filminin müəllifidir, özü isə bu filmdə hadisələri nəql edən rolunda çıxış etmişdir. Serialın ideyasını Saqan Yakov Bronovskinin "İnsanın yaranışı" serialından götürmüşdür. Serialda saundtrek kimi Bax, Vivaldi, Motsart, Stravinski, Şostakoviç, Xovanessa və s. bəstəkarların musiqiləri səslənmişdi. Karl Saqan, həmçinin elmin təbliğatı və populyarlaşdırılması üçün kitablar yazırdı. Belə kitablardan biri "Kosmos: fərdi səyahət" serialının bəzi mövzularını daha da işıqlandıran "Kosmos" kitabıdır.

Əsas işləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • "Planetlər" Karl Saqan və Conatan Nortom Leonard "Life" — Time Inc. jurnalının redaktorları ilə birgə, 1966.
  • "Kainatda şüurlu həyat" (ing. Intelligent Life in the Universe), К. Saqan və İosif Samuiloviç Şklovski. Random House, 1966.
  • "Yerdənkənar şüurla əlaqə" (ing. Communication with Extraterrestrial Intelligence), К. Saqan. MIT Press, 1973.
  • "Mars və İnsan Şüuru" (ing. Mars and the Mind of Man), К. Saqan və b. Harper & Row, 1973.
  • "Digər dünyalar" (ing. Other Worlds), К. Saqan. Bantam Books, 1975.
  • "Yer səsləri: Voyacerin ulduzlararası yazısı" (ing. Murmurs of Earth: The Voyager Interstellar Record), К. Saqan və b. Random House, 1977.
  • "Nüvə qışı: Atom müharibəsindən sonrakı həyat" (ing. The Nuclear Winter: The World After Nuclear War), К. Saqan və b. Sidgwick & Jackson, 1985.
  • "Кontakt", К. Saqan. Simon and Schuster, 1985;
  • "Heç kimin fikirləşmədiyi yol: Atom qışı və orduların sonu (ing. A Path Where No Man Thought: Nuclear Winter and the End of the Arms Race), К. Saqan və Riçard Tarko. Random House, 1990
  • "Ədəmin əjdahaları: Insan beyninin təkamülü haqda mübahisə" (ing. Dragons of Eden: Speculations on the Evolution of Human Intelligence), К. Saqan. Ballantine Books, dekabr 1989, ISBN 0-345-34629-7, 288 seh.
  • "Brokun beyni: Elmi Romansların müzakirəsi" (ing. Broca’s Brain: Reflections on the Romance of Science), К. Saqan. Ballantine Books, 1993, ISBN 0-345-33689-5, 416 seh.
  • "Unudulmuş əcdadların kölgəsi: Kim olmağımız üzərində axtarış" (ing. Shadows of Forgotten Ancestors: A Search for Who We Are), К. Saqan və E. Druyn. Ballantine Books, 1993, ISBN 0-345-38472-5, 528 seh.
  • "Kometa" (ing. Comet), K. Saqan və E. Druyan. Ballantine Books, 1997, ISBN 0-345-41222-2, 496 səh.
  • "Solğun mavi nöqtə: İnsanlığın kosmik gələcəyə baxışı"(ing. Pale Blue Dot: A Vision of the Human Future in Space), К. Saqan. Ballantine Books, 1997, ISBN 0-345-37659-5, 384 seh.
  • "Milyardlarla milyardlar: Minniliyin sonunda yaşam və ölüm haqda fikirlər" (ing. Billions and Billions : Thoughts on Life and Death at the Brink of the Millennium), K. Saqan və E. Druyan. Ballantine Books, 1998, ISBN 0-345-37918-7, 320 seh.
  • "İblislərlə dolu dünya. Elmin şam işığında" (ing. The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark), К. Saqan. Ballantine Books, 1997, ISBN 0-345-40946-9, 480 səh.
  • "Kosmik əlaqələr" (ing. The Cosmic Connection), К. Saqan və Derom Eydjel. Cambridge University Press, 2000, ISBN 0-521-78303-8, 301 səh.
  • "Kosmos: fərdi səyahət" (ing. Cosmos: A Personal Voyage), К. Saqan. Random House, 2002, ISBN 0-375-50832-5, 384 səh.
  • "Elm tanrı axtarışında" (ing. The Varieties of Scientific Experience: A Personal View of the Search for God), К. Saqan. E. Druyanın redaksiyası ilə, 1985 mühazirə Gifford, Penguin Press HC, noyabr 2006, ISBN 1-59420-107-2, 304 səh

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 3 4 Carl Sagan // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
  3. ↑ 1 2 http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/sagan-carl.pdf.
  4. ↑ 1 2 3 4 NNDB (ing.). 2002.
  5. ↑ https://www.elmundo.es/elmundo/2011/12/19/ciencia/1324316030.html.
  6. ↑ https://www.clarin.com/sociedad/murio-carl-sagan-cientifico-acerco-estrellas_0_r1Nbm8mZRKx.html.

Ədəbiyyatlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Davidson, Keay. Carl Sagan: A Life. New York: John Wiley & Sons. 1999. 33–41. ISBN 0-471-25286-7.
  • Head, Tom (ed.). Conversations with Carl Sagan. Jackson, Mississippi: University Press of Mississippi. 2005. ISBN 1-57806-736-7. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  • Poundstone, William. Carl Sagan: A Life in the Cosmos. New York: Henry Holt & Company. 1999. ISBN 0-8050-5766-8.
  • Morrison, David. "Carl Sagan: The People's Astronomer". AmeriQuests. 3 (2). 2006. 2011-07-20 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-01.
  • Achenbach, Joel. Captured by Aliens: the search for life and truth in a very large universe. New York: Simon & Schuster. 1999. ISBN 0-684-84856-2. [Includes detailed account of Sagan's role in the search for extraterrestrial life. Lay summary] (#bad_url).

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]