Katti Sark
"Katti Sark" (ing. Cutty Sark) — Bu günə qədər də qorunub saxlanılan yeganə və ən məşhur çay kliperlərindən biri. 1869-cu ildə qurulmuşdur. Hal-hazırda Qrinviçdə quru limanında yerləşir.
 | |
|---|---|
| Cutty Sark | |
.jpg) | |
| Ölkə | |
| Mənşə ölkə | |
| İstehsal yeri | Dambarton |
| Sürəti | 8,82 m/san. |
| Uzunluğu |
|
| Kütləsi | 2.133 t |
| Su sıxışdırması | 6,4 m |
| Dəyəri | 16.150 £[2] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
2007-ci il 21 may tarixində baş vermiş yanğın nəticəsində gəmiyə çox ciddi şəkildə ziyan dəymişdir. Restavrasiyadan sonra təkrar açılışı 2012-ci ildə baş tutmuşdur.
Gəminin tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]"Katti Sark"ın yaradılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kliper Herkules Linton (Hercules Linton) tərəfindən proektləşmiş və 1869-cu il 23 noyabr tarixində ləqəbi "Ağ silindr" olan kapitan Con Cok Uillisin sifarişi ilə Scott&Linton kompaniyası tərəfindən şotland şəhəri Dambartonda (Dumbarton) çaya buraxılmışdır. Kapitana Çindən çay daşınması üçün dünyada ən sürətli kliper lazım idi.
Adının tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]"Katti Sark" şotland dilindən tərcümədə "qısa köynək" mənasını verir. Kliperin gələcək sahibi, kapitan Con Uillis şəkilli qalereyalardan birinə girəndə, bataqlıq üzərindən şabaşa uçan qısa gecə köynəyi geyinmiş cavan əcinnənin təsviri olan bir rəsm əsəri görür. Onda o gəmiyə bu əcinnənin adını verməyi qərara alır. Lakin inanclara inanan dənizçiləri (xüsusilə XIX əsrdə) əcinnə adını daşıyan gəmiyə ekipaj kimi yığmaq mümkün olmayacaqdı. Beləliklə, heç bir inanca səbəb olmayan indiki adı seçildi. Amma kliperin burun hissəsində əcinnənin təsviri vardır.
Digər bir versiyaya görə, kapitan Con Uillis kliperi "Dəniz əcinnəsi" ("Sea Witch") adlandırmaq istəyirmiş. Amma sonradan məlum olur ki, bu adda artıq gəmi varmış. Onda o, Robert Bernsün "Tam O’Shanter" poemasının qadın qəhrəmanı olan cavan əcinnənin ləqəbi olan "Cutty-sark" adını seçmişdir.
Məşhurluğunun səbəbi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kliper o dövrdə Çindən çay daşınmasında istifadə olunmuşdu. Kliperə məşhurluğu 1872-ci ildə "Fermopil" kliperi ilə sürətlə bağlı yarış qazanmışdır. Hər iki kliper 18 iyun tarixində Şanxaydan çıxır. Amma 2 həftədən sonra "Katti Sark" güclü fırtına nəticəsində sükanını itirir və kapitan Moudi gəmidə sükan düzəldilənə qədər gəmini fırtınadan ancaq üzən lövbər sayəsində xilas edə bilir. İş 8 sutka davam etsə də, fırtına hələ bitməmişdi. Bunun nəticəsində "Katti Sark" Londona "Fermopil"dən bir həftə sonra Londona çatmış və bu səyahətə 122 gün vaxt itirmişdir. Buna baxmayaraq, kliper kapitanın sükanı itirsə belə, yarışmanı davam etdirməsi ilə tarixdə qalmışdır.
Kliper tarixinin sonu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Həmin dövrdə kliperlər artıq paroxodlarla əvəz olunmağa başlamışdı. 1895-ci ildə kapitan Uillis kliperi "Fereyra" adlı portuqal şirkətinə satır. Bundan sonra gəmini bir neçə dəfə almış və təmir etmişdilər. Bu cür tendensiya 1922-ci ilə kimi davam etmişdir. Həmin ildə kliperi kapitan Uilfrid Doumen almışdır.
"Katti Sark"ın bugünkü günü
[redaktə | mənbəni redaktə et]"Katti Sark" dünyada ən uğurlu kliperlərdən biri hesab olunur. 1954-cü ildə kliper Qrinviçin quru limanında əbədi dayanacağını tapdı.
Gəmi turistlər arasında kifayət qədər məşhurdur. Kliper demək olar ki, şəhərin mərkəzində yerləşir. Onun yanında Qrinviç parkı (Greenwich Park), Milli dəniz muzayi (National Maritime Museum) yerləşir.
Kliperin tarixi hətta, viski növlərindən birinə də adının verilməsilə yadda qalmışdır.
Yanğın
[redaktə | mənbəni redaktə et]2007-ci il 21 may tarixində gəmidə yanğın baş vermişdir. Yanğın bütün gəmini tez bürümüş və nətəcədə gəminin 80% məhv olmuşdur.
Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, yanğının dəyəri 10 milyon funt sterlinq olmuşdur. Restavrasiya 5 il davam etmiş və 50 milyon funt sterlinq pul xərclənmişdir. Kliper yenidən turistlər üçün 2012-ci il 25 aprel tarixində açıq olmuşdur.
