Müstəzad
Müstəzad (ərəbcə: əlavə edilən, artırılan) — Klassik Şərq, o cümlədən Azərbaycan ədəbiyyatında lirik şeir forması.
Mövzu və məzmunca qəzəl və qəsidəyə yaxındır və müxəmməs və müəşşərin köməyi ilə də yaradılır. Həcmi 20-40 misra arasındadır. Misraları əsasən sətiraşırı uzun və qısa olur.
Müstəzadi-müxəmməs, Müstəzadi-müsəddəs tərci, Müstəzadi-müəşşər, Müstəzad təsnis və s. formalarına da təsadüf edilir.
XIX-XX əsrlər poeziyasında müstəzadın lirik xarakteri nisbətən dəyişmiş, o, ictimai-satirik məzmun kəsb edir.
Digər formaları
[redaktə | mənbəni redaktə et]Müstəzadi-müxəmməs
[redaktə | mənbəni redaktə et]Müstəzadi-müsəddəs tərci
[redaktə | mənbəni redaktə et]Müstəzadi-müəşşər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Müstəzad təsnis
[redaktə | mənbəni redaktə et]Təcnisin bir növü olan müstəzad təsnisdə (həm də ayaqlı təcnisdə) hər bəndin sonuna onunla qafiyələnən kiçik bir misra əlavə edilir. Məsələn: Aşıq Ələsgərin nümunə üçün aşağıdakı müstəzad təsnisinə baxaq.
"Bismillahirəhmanirəhim", - deyib
Girərəm meydana, gəl eyləyək bəhs.
Sən toxundun, mən də sana toxunnam,
Şəriətdə hala qisasa qisas!
Qoy ucalsın səs!
Bir xoş günü əvəz min aya billəm,
Boyun nəqqaş çəkib minaya, billəm.
Pirim dərsim verib, min aya billəm,
Bir sözünə min söz deyim dərsbədərs
Sən eylə həvəs.
Mən dərdliyəm, mən ağlasam, bu da ağlar,
Eşq odundan sinəmdə var bu dağlar.
Bir tərlanam, ovlağımdı bu dağlar,
Sənsən səgi-lağər, şikarın məkəs,
Hökmün kəsakəs.
Ovsunçusan, ovsun eylə hi mara,
Bənna olsan, tərki axtar, him ara,
Sənin disaz, bəhcən bənzər himara,
Aləmə bəllidi bu nitqü nəfs,
Vüsali-hədəs.
Aşiq gərək bu meydana bir qala,
Eşq ocağın bir əfəklə, bir qala.
Ələsgərdi Xeybər kimi bir qala,
Bacara bilməzsən, danışma əbəs,
Dur yerində pəs!
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, VII cild. Bakı, 1983. səh.133
