Qələgah

Qələgah — Azərbaycan Respublikasının Şabran rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.

Qələgah
41°12′54″ şm. e. 48°52′16″ ş. u.
Ölkə  Azərbaycan
Rayon Şabran rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi 255 nəfər
Xəritəni göstər/gizlə
Qələgah xəritədə
Qələgah
Qələgah

Etimologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yerli tələffüz formaları "Qalagə", "Qələyə", eləcə də "Qələgah" və yaxud "Qələgah"dır.

Sözün birinci komponenti olan qala (qələ) sözü yerli şivələrdə qala və yaxud qələ varianlarında işlənmişdir. Gah komponenti yerli şivələrdə gəh və gə variantlarında işlədilir. Mənşəcə İran dillərinə məxsus olan gah ünsürü həmin dillərdə (xüsusilə qədim və orta fars dillərində) "yer, məkan", "vaxt", "taxt-tac" mənaları daşıyan müstəqil söz kimi işlənmişdir. Müasir İran dillərində gah söz-şəkilçi funksiyasını yerinə yetirir. Linqvistik və ekstralinqivistik faktlar göstərir ki, bu yolla yaranmış mürəkkəb oykonimlər Azərbaycan toponimlər sistemində qədim yaşayış məntəqəsi adlarındandır. Onlar "gah"ın həm İran, həm də türk dillərində məhz müstəqil leksik vahid kimi işləndiyi dövrlərdə meydana gəlmişdir. Həm də toponimlərin tərkibindəki bu format başqa mənalarda deyil, məhz "yer, məkan" mənasında işlənmişdir. Topoformatın incə semantik çalarına diqqət edildikdə məlum olur ki, onda "yer, məkan" mənası ilə yanaşı, "kənd,yaşayış yeri, yaşayış məskəni" çaları daha güclüdür. Bu cəhətdən onun keçmişində, əsasən oykonim yaradan formant kimi işləndiyini qəbul etmək olar. Gah komponentli oykonimlər Azərbaycanın şimal-şərq və cənub-şərq zonaları üçün səciyyəvidir. Oykonim qala və tat dilində məkan, yer bildirən "gə" sözlərindən ibarət olub "qala olan yer, qala yeri"mənalarını ifadə edir.[1]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qələgah (Qalagah) kəndi yanında ilkin orta əsrlərdə mühüm müdafiə əhəmiyyəti olan Xursan (Xurs) qalası olmuşdur. Qala dağıldıqdan sonra buraya köçüb gələnlər buranı sadəcə Qalagah (Qalayeri) adlandırmışlar. VI əsrdə Sasanilər Qafqaz Albaniyası arasında mərzbanlar oturan on bir vilayətə bölmüşdülər. Bu vilayətlərdən biri də Xursanşahlıq olmuşdur. Bəlazurinin (IX əsr) məlumatına görə ləzgiləri tabe vəziyyətinə salmış Xursan hakimləri əvvəllər ərəblərə müqavimət göstərsələr də, sonralar onların vassalığını (asılığını) qəbul etməyə məcbur olmuşlar. Xursanın ərazisi X əsrin ortalarında Şirvanşah Məhəmməd ibn Yəziddin dövründə Şirvan şahlığına qatıldı.

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kəndin əhalisi 255 nəfər təşkil edir.

İnfrastruktur

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kənd 19 iyul 2013-cü ildə ölkə Prezidentinin iştirakı ilə açılışı olmuş Şabran-Pirəbədil-Zeyvə avtomobil yolunun üstündədir.[2]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Azərbaycan toponimlərinin ensklopedik lüğəti. 2 cilddə. Bakı-2007. II cild, səh.11.
  2. ↑ "İlham Əliyev Şabran-Pirəbədil-Zeyvə avtomobil yolunun açılışında iştirak etmişdir". president.az. 2021-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14.06.2014.  (az.)
Şabran rayonu  Şabran rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Kənd  Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.