Süni peyk

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Peyk (dəqiqləşdirmə).
Rabitə peyki: MILSTAR

Süni peyk — yerin ətrafında pilotsuz uçan kosmik aparat.

Yerin ətrafında hərəkət etmək üçün aparat birinci kosmik sürətdən bir az artıq sürətə malik olmalıdır. Onlar 150–160 km-dən bir neçə min km məsafədə olan hündürlükdə uçurlar. Uçma hündürlüyünün aşağı həddi atmosferdə yarana biləcək dayandırma halından qaçma ilə təyin olunur. Peykin orbit üzrə hərəkəti bir neçə saat ilə bir neçə gün arasında yerləşir. Süni peyklər elmi tədqiqatlar üçün geniş tətbiq olunur (məsələn, hərbi peyklər, meteroloji peyklər, naviqasiya peykləri, rabitə peykləri və s.). Süni peykin ən əsası insanların kosmosda uzun müddət qalması üçün tətbiq olunandır.

Dünyada ilk süni peyk SSRİ tərəfindən buraxılmış Sputnik 1-dir.

İlk ABŞ peyki 1 fevral 1958-ci ildə, ilk Britaniya peyki 26 aprel 1962-ci ildə, ilk Kanada peyki 29 sentyabr 1962-ci ildə, ilk Fransa peyki 26 noyabr 1965-ci ildə və ilk Avstraliya peyki 29 noyabr 1967-ci ildə kosmosa buraxılmışdır.

Ölkələrin ilk peykləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ölkə İl Süni peyk 2010-cu ilə kimi kosmik fəzada olan SP sayı[1]
Rusiya 1957
(1992)		 Sputnik-1
(Kosmos-2175)		 1454
ABŞ 1958 Eksplorer-1 1113
Böyük Britaniya 1962 Ariel 1 0029
Kanada 1962 Alouette 1 0034
İtaliya 1964 San Marco 1 0022
Fransa 1965 Asteriks 0057
Avstraliya 1967 WRESAT 0012
Avropa 1968 ESRO II 0042
Almaniya 1969 Azur 0049
Yaponiya 1970 Osumi 0134
Çin 1970 Dunfan Hun-1 0140
Polşa 1973 İnterkosmos-Kopernik-500 0000?
Niderland 1974 ANS 0005
İspaniya 1974 Intasat 0009
Hindistan 1975 Ariabxata 0051
İndoneziya 1976 Palapa A1 0010
Çexoslovakiya 1978 Maqion-1 0005
Bolqarıstan 1981 İnterkosmos-Bolqarıstan-1300 0001
Braziliya 1985 Brasilsat A1 0011
Meksika 1985 Morelos 1 0007
İsveç 1986 Viking 0011
İsrail 1988 Ofek-1 0007
Lüksemburq 1988 Astra 1A 0015
Argentina 1990 Lusat 0010
Pakistan 1990 Badr-1 0005
Cənubi Koreya 1992 Kitsat A 0010
Portuqaliya 1993 PoSAT-1 0001
Tayland 1993 Taykom 1 0006
Türkiyə 1994 Turksat 1B 00015
Ukrayna 1995 Siç-1 0006
Çili 1995 FASat-Alfa 0001
Malayziya 1996 MEASAT 0004
Norveç 1997 Thor 2 0003
Filippin 1997 Mabuhay 1 0002
Misir 1998 Nilesat 101 0003
Sinqapur 1998 ST-1 0001
Tayvan 1999 ROCSAT-1 0009
Danimarka 1999 Ørsted 0004
CAR 1999 SUNSAT 0002
Səudiyyə Ərəbistanı 2000 Saudisat 1A 0012
BƏƏ 2000 Thuraya 1 0003
Mərakeş 2001 Maroc-Tubsat 0001
Əlcəzair 2002 Alsat 1 0001
Yunanıstan 2003 Hellas Sat 2 0002
Kipr 2003 Hellas Sat 2 0002
Nigeriya 2003 Nigeriasat 1 0002
İran 2005 Sina-1 0004
Qazaxıstan 2006 Kazsat 1 0002
Kolumbiya 2007 Libertad 1 0001
Mavriki 2007 Rascom-QAF 1 0002
Vyetnam 2008 Vinasat-1 0001
Venesuela 2008 Venesat-1 0001
İsveçrə 2009 SwissCube-1[2] 0001
Macarıstan 2012 MaSat-1 0000
Rumıniya 2012 Goliat 0000
Şri-Lanka 2012 SupremeSAT 0000
Belarus 2012 BKA 0000
KXDR 2012 Kvanmönson-3 0000
Azərbaycan 2013 Azerspace-1 0001
Avstriya 2013 TUGSAT-1/UniBRITE 0002
Estoniya 2013 ESTCube-1 0001
Litva 2014 LituanicaSAT-1 və LitSat-1 0002

Ölkələrin ilk rəsmi peykləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu ölkələr süni peykin raket daşıyıcısını özləri istehsal edirlər. Yəni, digər ölkədən asılı olmadan fəzaya süni peyk çıxarırlar.

Ölkə İl Peyk
Azərbaycan 2013 Azerspace-1
Rusiya SSRİ–RF 1957–1992 Sputnik 1
ABŞ ABŞ 1958 Explorer 1
Fransa Fransa 1965 Astérix
Yaponiya Yaponiya 1970 Ōsumi
Çin Çin 1970 Dong Fang Hong I
Böyük Britaniya Böyük Britaniya 1962 Prospero X-3
Hindistan Hindistan 1975 Rohini
İsrail İsrail 1988 Ofeq 1
Ukrayna Ukrayna 1992 Strela
İran İran 2009 Omid
Türkiyə Türkiyə 2011 RASAT
Şimali Koreya Şimali Koreya 2012 Kwangmyŏngsŏng 3
Cənubi Koreya Cənubi Koreya[3] 2012 STSAT-2C

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "SATCAT Boxscore". celestrak.com. 2011-08-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-13.
  2. ↑ India launches Switzerland’s first satellite
  3. ↑ Ölkələrin ilk rəsmi peykləri Arxivləşdirilib 2014-11-12 at the Wayback Machine (ing.)