Sergey Eyzenşteyn

Seegey Mixayloviç Eyzenşteyn (10 (22) yanvar 1898^[1], Riqa, Liflyand quberniyası, Rusiya imperiyası^[3] – 11 fevral 1948^[2][3][…], Moskva, RSFSR, SSRİ^[3]) — sovet teatr və kino rejissoru, ssenarist, rəssam və pedaqoqu, RSFSR əməkdar incəsənət xadimi (1935).

Sergey Eyzenşteyn
Doğum adı	Сергей Михайлович Эйзенштейн
Doğum tarixi	10 (22) yanvar 1898[1]
Doğum yeri	Riqa, Liflyand quberniyası, Rusiya imperiyası[3]
Vəfat tarixi	11 fevral 1948(1948-02-11)[2][3][…] (50 yaşında)
Vəfat yeri	Moskva, RSFSR, SSRİ[3]
Vəfat səbəbi	ürək tutması
Dəfn yeri	Novodeviçye qəbiristanlığı
Fəaliyyəti	kinorejissor, ixtiraçı, montajçı[d], ssenarist, müəllim, kinematoqraf, boyakar[d], fotoqraf, rejissor
Fəaliyyət illəri	1924–1945
Təhsili	Sankt-Peterburq Dövlət Memarlıq və İnşaat Universiteti[d] (–1915)
Mükafatları
IMDb	ID0001178
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1898-cu il 23 yanvarda Riqada dünyaya gəlmişdir. Atası Mixail Osipoviç Eyzenşteyn alman-yəhudi və isveç əsilli şəhər memarı idi, anası isə Yuliya İvanovna Konetskaya provaslav ailəsindən olan tacir qızı idi. Dəbdəbəli həyatına baxmayaraq Eyzenşteyn öz uşaqlıq illərindən kədərlə bəhs edirdi. Valideynləri Sergeyi sevirdilər lakin öz işləri ilə məşğul olmaqdan ona kifayət qədər diqqət ayıra bilmirdilər. 1907-ci ildə Rusiyadakı ilk inqilab vaxtında ailə Parisə köçür. Lakin Sergeyin elə həmin il Riqa Texniki Liseyinə qəbul olması ilə geri qayıdırlar. Əsas təhsillə yanaşı o, fortepianoda ifa etməyi, 3 dildə danışmağı bacarırdı: ingilis, alman, fransız. Sergey eyni zamanda foto sənətini mənimsəyirdi. Karikatura çəkməyi çox sevirdi. 26 aprel 1912-ci ildə Sergeyin valideynləri boşanmaq qərarına gəlirlər. Anası Yuliya İvanovna Rusiya İnqilabı dövründə Peterburqa köçür və Sergeyi özü ilə aparır. Balaca Sergey atasına oxşamağa çalışırdı. Ata da öz növbəsində oğlundan gələcəyin memarını hazırlayırdı. 1915-ci ildə Sergey liseyi bitirir və Petroqrad Mülki Mühəndislər İnstitutunda atasının ixtisası üzrə təhsil alır.

1920-ci ildə Sergey Moskvaya gedir və Proletkult Teatrında rəssam-dizayner kimi karyerasına başlayır. Onun ilk tammetrajlı filmi 1925-ci ildə "Tətil" adlı film oldu .1927-ci ildə o "Oktyabr"^[4] filmini hazırladı hansı ki, Lenin obrazının canlandırdığı ilk film idi.

1928-ci ilin oktyabrda Sergey Qriqori Aleksandr və operator Eduard Tissenin də daxil olduğu çəkiliş truppası ilə Qərb təcrübəsini öyrənmək üçün xaricə səfər edir. Bu rəsmi səfər onlara səsli film haqqında bir çox şey öyrənməyə imkan verir.Son iki ildə Sergey bir çox səyahətlərdə olmuş,Berlin radiosunda işləmiş, Hamburq, Berlin, London, Kembric universitetlərində leksiya demişdir.1929-cu ildə İsveçrədə obort haqqında sənədli film hazırladı. Film Frauennot - Frauenglück (Qəm və qadın xoşbəxtliyi.)adlanırdı. O, 1930-cu ildə Paramount Pictures kinokomponiyası ilə Teodor Drayzerin “Amerikan Tragediyası” əsərinin ekranlaşdırlıması üzrə müqavilə bağlayır. Lakin bir ay sonra kompaniya bu ssenaridən imtina edir.Sergey sənaye maqnatı Basil Zaharofun həyatına aid və Bernard Şounun "Müharibə və İnsan" əsərinə film çəkməyi təklif edir.Lakin bütün bu planlar studiya produserleri tərəfindən ləğv edilir.

1935-ci ilin yazında Sergey “Bejin Luq” ssenarisi üzərində işləməyə başladı. Filmin süjet xətti kənd təsərrüfatı işçilərinin birləşməsi və Pavlika Morozovun tarixindən bəhs edir. Filmin ilk versiyası çox tənqidə məruz qaldığına görə o ssenarini yenidən işləməli olur və ssenaridə bəzi dəyişikliklər edir.Lakin 1937-ci ildə film cəkilişləri dayandırılır. Çəkilişlər, filmin ideoloji fikirlərinə görə kinematoqrafiyanın baş idarəsinin sərəncami ilə dayandırılır .Eyzenşteynin sözlərinə görə iki illik çəkilişlərin tamamlamaq üçün 11 gün bəs etmədi.Filmin sonuncu nümunəsi ikinci dünya müharibəsi illərində “Mosfilm”in bombardman edilməsi zamanı yanmış,filmdən geriyə kəsik kadrlar, bəzi şəkillər qalmışdı.

1938-ci ildə Eyzenşteyn tarixi-vətənpərvərlik haqda film hazırlayır:Aleksandr Nevski.Bu filmə görə Doktorluq dərəcisi alır.Filmin ilk kadrları Eyzenşteyn ilə bəstəkar Prokofyevin əməkdaşlığı ilə başlayır.

1941-45ci illərdə rejissor İvan Qroznı filminin çəkilişlərinə başlayır.Çəkilişlər 1942-ci ildə Moskvada “Mosfilm” studiyasında başlayır və Almatıda davam etdirilir.Baş rolu Nikolay Çerkazov ifa edirdi.İlk seriya 1945-ci ildə ekranlara buraxıldı.Birinci seriyaya görə o, “Stalin” mükafatına layiq görülür.İkinci seriya təmir üçün Stalinə göndərilir.Qaralamalar nəticəsində əmələ gələn bu seriya yalnız 1958-ci ildə ekranlara buraxılır.Üçüncü seriyanin cekilişleri hansı ki, rejissor rusların qərb üzərində qələbəsini təsvir etməli idi,Eyzenşteynin ölümü səbəbi ilə ləğv edilir.

Sergey Eyzenşteyn 1948-ci il fevralın 10-dan 11-nə keçen gecə “Rəngli Film” haqqında məqalə yazarkən infakt səbəbdən vəfat edir.

• 1923 Qlumovun Gündəliyi (Дневник Глумова )
• 1925 Tətil (Стачка )
• 1927 Oktyabr(Октябрь)
• 1930 Sentimental Roman (Сентиментальный романс)
• 1931 Yaşasın Meksika! (Да здравствует Мексика! )
• 1937 Bejin Luq(Бежин луг )
• 1938 Aleksandr Nevski (Александр Невский )
• 1944 İvan Qroznı (Иван Грозный)