Si Sya
Qərbi Hsia Sülaləsi, Qərbi Xia sülaləsi (Çincə: 西夏; pinyin: Xī Xià) və ya Tanqut İmperiyası — 1032–1227-ci illər arasında indiki şimal-qərb Çinin Qansu, Şanşi və Ninqşa bölgərinin olduğu yerlərdə mövcud olmuş dövlət və eyniadlı sülalə.
| dağılıb | |
| Si Sya | |
|---|---|
| 白高大夏國 | |
 |
|
|
|
|
| Paytaxt | Yinçuan |
| Dilləri | Çin dili |
| Rəsmi dilləri | Tanqut dili, Çin dili |
| Dövlət dini | rəsmi dini olmayıb |
| Ərazisi | 800000 km2 |
| Əhalisi | 3000000 |
| İdarəetmə forması | Monarxiya |
| Sülalə | Qərbi Hsia |
| Dövlət başçıları | |
| İlk imperator | |
| • 1038 - 1048 | Li Yuanhao |
| Son imperator | |
| • 1226 - 1227 | Li Hsian |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
 | ||||||
 | ||||||
| Mədəniyyət • Din • Fəlsəfə • Mifologiyası | ||||||
| Dao • Daosizm • Leqizm • Tao Te Çinq • Konfutsiçilik • Kon Fu Dzı • Lao-tszı • Moizm • Mo-tszı • İn və Yan • Li • 36 stratagem • Citkundo • Kunq-fu • Tay çi çuan • Uşu • Vin Çun • Dim Mak • Şaolin | ||||||
| Üç hökmdar və beş imperator | ||||||
| Sya sülaləsi | ||||||
| Şan sülaləsi | ||||||
| Çjou sülaləsi | ||||||
| Şərqi Çjou | Yaz-Payız | |||||
| Döyüşən çarlıqlar | ||||||
Xəta: Şəkil etibarsızdır və ya mövcud deyil. Sin sülaləsi | ||||||
| Çu sülaləsi — qarışıq dövr | ||||||
 |
Qərbi Han | |||||
| Sin sülaləsi, Van Man | ||||||
| Şərqi Han | ||||||
 |
 |
Şu | U | |||
| Qərbi Çzin | ||||||
| 16 barbar | Şərqi Çzin | |||||
| Cənub və Şimal sülalələri | ||||||
| Suy sülaləsi | ||||||
Tan sülaləsi  | ||||||
  |
||||||
| Çin Respublikası | ||||||
 | ||||||
| Si Sya | |
|---|---|
| 大白高國 𗴂𗹭𘜶𗴲𗂧 𗴂𗹭𗂧𘜶 | |
 | |
| Banisi | Li Çiçjen |
| Sonuncu hökmdar | Li Moju |
| Hazırkı rəhbər | yoxdur |
| Əsası qoyulub | 963 |
| Soyun kəsilməsi | 1227 |
| Milliyyət | Monqol |
| Titullar | |
| İmperator | |
| Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hökmdarları
[redaktə | mənbəni redaktə et]| Doğum adı | Şəxsi adı | Həyat illəri | İdarə etdiyi illər | Olümündən sonra məbəd adı[1] |
|---|---|---|---|---|
| Toba Veili | Li Yuanhao | 1003–1048 | 1038–1048 | Cinqzonq |
| Toba Lanqçuo | Li Lanqçuo | 1047–1067 | 1048–1067 | Yizonq |
| Toba Binqçanq | Li Binqçanq | 1060–1086 | 1067–1086 | Hizonq |
| Toba Kyanşun | Li Kyanşun | 1084–1139 | 1086–1139 | Çonqzonq |
| Toba Renhsiao | Li Renhsiao | 1124–1193 | 1139–1193 | Renzonq |
| Toba Çunyu | Li Çunyu | 1177–1206 | 1193–1206 | Huanqzonq |
| Toba Ankan | Li Ankan | 1170–1212 | 1206–1211 | Hsianqzonq |
| Toba Çunhsui | Li Çunhsui | 1163–1226 | 1211–1223 | Şenzonq |
| Toba Diyuanq | Li Diyuanq | 1181–1226 | 1266 | Hsianzonq |
| Toba Hsian | Li Hsian | ?—1227 | 1266–1227 | Moju |
Li Yuanhao
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əslən Şahzadə Toba Çiçinin nəslindən gəlirdi. Sonq ordusunda general olduqdan sonra o 1038-ci ildə 500.000 nəfərlik özünə sadiq ordusu ilə dövlətə üsyan edərək öz dövlətini qurdu. 1044-cü ildə Sonq imperatoru ilə sülh bağladı. 10 il sonra oğlu tərəfindən öldürüldü.
Li Lanqçuo
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bir yaşında taxta çıxsa da əsl hakimiyyəti 1061-ci ildə əlinə aldı. 6 il sonra qəflətən öldü.
Li Binqçanq
[redaktə | mənbəni redaktə et]Altı yaşında taxta çıxsa da heç vaxt anasının qəyyumluğundan qurtula bilmədi və 26 yaşında öldü.
Li Kyanşun
[redaktə | mənbəni redaktə et]Üç yaşında taxta çıxdı. O babalarının siyasətinə əks çıxaraq çinliləşməyin tərəfini tuturdu.
Li Renhsiao
[redaktə | mənbəni redaktə et]On altı yaşında taxta çıxdı. Məktəblər qurdu və öz əyanları imtahanla seçdi. 1170-ci ildə özünə qarşı sui-qəsd planının üstünü açanda generallarını edam etdirdi və orduya güvənməməyə başladı. Onun hakimiyyəti ən güclü dönəmdir.
Li Çunyu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Onun dövründə çöküş başladı. Rüşvət baş alıb getməyə başladı. Çingiz xanın ard-arda qazandığı qələbələr əmisi oğlunun onu devirməsi ilə başa çatdı.
Li Ankan
[redaktə | mənbəni redaktə et]Li Çunyu'nu devirən Ankan, qonşu ölkələrlə sülhü pozdu və müharibəyə başladı. Bərbad siyasətdən təngə gələn əhali, qardaşı oğlunun başçılığı ilə üsyan qaldırıb onu devirdi.
Li Çunhsui
[redaktə | mənbəni redaktə et]Üsyan ilə hakimiyyətə gəlsə də özündən əvvəlki imperatorun siyasətini davam etdirməsi dövlətin çöküşünü sürətləndirdi.
Li Diyuanq
[redaktə | mənbəni redaktə et]O özündən əvvəlki imperatordan fərqli olaraq sülh siyasəti güdsə də elə həmin il də öldürüldü.
Li Hsian
[redaktə | mənbəni redaktə et]Monqol işğalına qarşı müqavimət göstərsə də zəlzələ nəticəsində şəhərin divarları uçdu və monqollar tərəfindən edam edildi.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Olümündən sonra adları və məbəd adları müxtəlif sülalələrdən imperatorlar tərəfindən mənimsənilirdi, adətən adın başlanğıcında sülalənin adı şəklində ön şəkilçidən istifadə edirlər. Məsələn, Xun adında imperatoru, həmçinin Min Tay-szu adlandırırlar.