Tao Te Çinq


Çin tarixi
Çin tarixi
Çin tarixi
Mədəniyyət • Din • Fəlsəfə • Mifologiyası
Dao  • Daosizm  • Leqizm  • Tao Te Çinq  • Konfutsiçilik  • Kon Fu Dzı  • Lao-tszı  • Moizm  • Mo-tszı  • İn və Yan  • Li  • 36 stratagem  • Citkundo  • Kunq-fu  • Tay çi çuan  • Uşu  • Vin Çun  • Dim Mak  • Şaolin
Üç hökmdar və beş imperator
Sya sülaləsi
Şan sülaləsi
Çjou sülaləsi
Şərqi Çjou Yaz-Payız
Döyüşən çarlıqlar

Xəta: Şəkil etibarsızdır və ya mövcud deyil.

Sin sülaləsi
Çu sülaləsi — qarışıq dövr
Han sülaləsi 		Qərbi Han
Sin sülaləsi, Van Man
Şərqi Han
Üç çarlıq
Vey 		Şu U
Qərbi Çzin
16 barbar Şərqi Çzin
Cənub və Şimal sülalələri
Suy sülaləsi
Tan sülaləsi
Çin Respublikası

Tao Te Çinq (Dao De Tszin)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tao Te Çinq, Qədim Çin fəlsəfəsi olan Taoizmə aid kitabdır.

Tao Te Çinqin tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tao Te Çinq ənənəyə görə eramızdan əvvəl 600-cü illərdə yazılmışdır. Kitabın müəllifi taoist mütəfəkkir [[Lao Tszı]] (və ya Lao Zı, mənası "Qoca Usta") hesab olunur. Rəvayətə görə Lao Tszı sarayda arxiv baxıcısı imiş. Lakin kitabin müəllifliyi və yazılış tarixi tam təyin edilməmiş hesab olunur. Tao Te Çinqin mətninin daha əvvəlki dövrlərə aid olduğu, eramızdan əvvəl 6-cı əsrdə onun sadəcə olaraq qələmə alındığı hesab edilir.

Tao Te Çinq özündən sonra gələn fəlsəfi və dini cərəyanlara, o cümlədən Neo Konfusianizmə və Çin Buddizminə dərin təsir göstərmişdir.

Tao Te Çinq 250 dəfədən çox müxtəlif dillərə tərcümə edilmişdir.

Kitabın adının tərcüməsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tao Te Çinq adı müxtəlif formalarda tərcümə oluna bilər.

Tao (Dao) – sözü əsasən "yol" kimi tərcümə olunsa da, "cığır", "kök", "metod" mənalarını da verir.

Te (De) – sözünün Azərbaycan dilinə tərcüməsi daha çətindir: ümumiyyətlə "fəzilət", ya "kəramət", bəzən isə "bərəkət" kimi tərcümə edilə bilər. Əlavə olaraq "daxili potensiya", "daxili qüvvə" kimi izah edilir.

Çinq (Tszin) – sözü "qanun", "norma", "kitab" kimi tərcümə oluna bilər.

Beləliklə, kitabın adını ümumiyyətlə "Yol və Fəzilət Kitabı" kimi tərcümə etmək olar.

Kitabın yazılış qaydası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tao Te Çinq klassik Çin dilində, şeir formasında yazılmışdır. Hətta yaxşı təhsil görmüş müasir çinlilər üçün bu dili başa düşmək çətindir. Kitabın indiyə qədər tapılmış ən qədim versiyası eramızdan əvvəl 300-cü illərə aid edilir. Bu versiya ipək saplarla birləşdirilmiş 800 bambuk lövhəcik üzərinə yazılmış təqribən 13,000 heroqlifdən ibarətdir. Kitabın ipək və kağız üzərinə yazılmış qədim versiyaları da mövcuddur.

Tao Te Çinqin indi istifadə olunan versiyası 81 qısa hissədən – çjanlardan və təqribən 5,000 heroqlifdən ibarətdir.

Kitab iki hissəyə bölünür: 1 – 37 çjanlar Tao Çinqə (Yol Kitabı), 38 – 81 çjanlar isə Te Çinqə (Fəzilət Kitabı) aiddir.

Tao Te Çinq kitabından bəzi nümunələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1

Yolun istiqaməti müəyyəndirsə – o, haqq yolu deyil

Ad səsləndirilə bilərsə – o əbədi Ad deyil

Göyün və Yerin Atası – Adsızdır

Ad sahibi – saysız-hesabsız cisimlərin (şeylərin) Anasıdır

Ehtirassız halda Onun ecazkar Sirrini duyarsan

Ehtiraslarla dolu olaraq – Onun izhar səthini görərsən

Biri və başqası – adları fərqli, həqiqi mahiyyətləri eynidir

Birgə onlara Sirr Dəryası deyərlər

Dəryanın dibində birindən başqasına keçid var – O Sirrin zərif möcüzələrinin qapısıdır

2

Hamı gözəlliyin gözəlliyini dərk edib – bunun üçün də eybəcərlik peyda oldu

Hamı xeyrin xeyirli olduğunu dərk edib – bunun üçün də şər peyda oldu

Ona görə də Varlıq ilə Yoxluq bir-birini törədir

Çətin və Asan biri-birinə gətirib çıxarır

Uzun və Qısa biri-birlə tutuşdurulur

Hündür və Alçaq bir-birini təyin edir

Səslər bir-birlə həmahəng olur

Əvvəl və Axır bir-birini növbələyir

Buna görə Arif Aqil iş görəndə biəməldir,

öyüd verəndə dinməzdir

Məşğul olduqda iştirak etmir

Yaratdığına yiyəlik etmir

Hərəkətdə cəhd etmir

Zəhmətini yönəltmir məqsədə

Nəticələrlə vaxtını itirmir fəxr edə

Buna görə də ruhu tükənməzdir

3

Qabiliyyətlilər sayılmazsa – eldə mübahisə və rəqabət olmaz.

Cavahiratın dəyəri olmazsa – eldə oğruluq olmaz.

Ehtiras doğuran şeylər görsənməzsə - qəlblər çaxnaşmaz.

Buna görə Arif Aqilin qaydası budur ki,

Ürək boş olmalı, qarın isə dolu;

Şövq olmalı zəif, özək isə möhkəm.

İstək az olmalı – naşükürlük olmasın,

Bilik az olmalı – narahatlıq olmasın.

Biliyi çox olanlar isə fəaliyyətdən kənar qalmalıdır, çünki

Biəməllik ahəng eylər.

Dao De Cin əsərinin Azərbaycan dilinə tam tərcüməsinə link səhifənin aşağısında ("Mənbə hissəsində) verilib.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]