сущ; -уни, -уна; -ар, -ари, -ара махсус къайдайралди икӀидикай гъазурнавай жими хуьр ек. Вирт амукьрай, гьалдарич вич тӀачал, гьей. Е. Э. Гачал, гьей! И пад а пад ягъиз, кьилел хурх алаз къвезвай вацӀал рагъул тӀачунин ранг акьалтнавай. З. Э. КУТВ-диз фена. И кӀвале къенин аямда жегьил несилриз чпин тӀварарни течизмай затӀар; кутарар, тӀачун чуква, сернич, некӀегъан, гьатта пачагьдин девиррилай амай ирид-муьжуьд литрдин птулкаяр авай. А. Къ. Нехирбанни лекь. Ргай къуьл, тӀачар вил галазни жагъизмач. М. В. Гьарасатдин майдандал. Лезгийрин къадим хуьрекрин -арада тӀачди кьилди чка кьазва. "Самурдин сес" газ., 2005, 26.Ӏ. ☼ Сифте къуьл михъда ( 6 кьил хизандиз 3 бади ) ва ам чими цяй чуьхуьда. Суфрадик кутуна къулан патав тада. 23 юкъуз цӀирдалди адаз герен-герен яд гуда. ЦӀирай къуьл синида экӀягъда. Истикандив яд акьалтдалди гатада. Тугъагъа хьиз чрада. "Самур" газ., 2005, 25.ӀӀ. ☼ ТӀач гафунин актив падеждин ва и падеждин эхир бинеда аваз арадиз къвезвай маса падежрин эхирра - уни хьунухь литературный чӀалан къайда яз лап 1989 - йисалди кьабулнавай ( кил.: М. Г. Г. ЛЧЮС, 1955; Б. Т., М. Г. ЛРС, 1966; М. М. Г., Р. И. Г, У. А. М. ЛЧЮС, 1964- 1989). Амма 2001 йисуз акъатай словарда адан чкадал тачи ( кил.: М. М. Г., Р. И. Г.. У. А. М. ЛЧЮС, 2001) къалурнава. Чаз им, словарь туькӀуьрайбурун фикир тушиз, технический гъалатӀ яз кьабулиз кӀанзава.
* тӀач авун гл., ни 1) махсус къайдайралди икӀидикай гъазурнавай жими хуьрек гьазурун. 2) тахьай гьалдиз гъун, квадарун. Аквар гьаларай, Айвазов Юсуфаз вичи тӀуьр пулар, арендаторриз са кепекни тагана тӀач ийиз кӀанзавай. ЛГ, 2005, 2. VӀӀ.
* тӀач таванай авадарун гл., ни вуж. тергун, пуч авун. \[Бадрудин\] - Я? Яда, а бастуфкаярни мастуфкаяр чи квез герек я? Заз килиг, эгер гьа Къазимегьамеда Куьн тӀач таванай авадар тавуртӀа... З. Э., Б. А. Къазимегьамед. Синонимар: кил. гардан ягъун.
* тӀач хьтин < рагъул > прил. лап икьи ва рагъул. - Гьанагни харапӀа я. ТӀветӀерин лужар, варварар квай тӀач хьтин кьубудин яд, бул къиздирма - ингье чун гуьзлемишзавайди, гьа и аваданвилер я, - лагьана кьеркьеш алайда дериндай ухьт аладарна. З. Э. КУТВ-диз фена. Ахцегьрин дишегьлийри Шарвилидин суварик атай кьилин редактор Агъариза Саидован вилик гъана булахдай цанвай тӀач хьтин рагъул яд авай ведрояр эцигнай. ЛГ, 2004,15. VӀӀ.
* тӀач хьун \[хьана фин\] гл., вуж-вуч пуч хьун, авайди авач хьун. - Гила гьич, -лагьана. Асана, гъиле авай каца акъвазарна, цавуз килигунивди. - Им, яру яцран далу кьежир тавунмаз, акъваздайд туш. Чи девлетар тӀач хьана... З. Э. Муькъвел гелер. На лугьуди, ада вири пайгъамбарарни, къудратлу женгчиярни - вири, и дуьньядилай тӀач хьана фейиди, гьар са шейинихъ вичин эвел хьиз, эхирни авайди лшианламишзава. М. В. Гьарасатдин майдандал.
* тӀач - чуквадинди, свас - чкадинди мисал 'гьар са карда жуваз чидайдал амал авун герек я' манадин мисал. Мадни са кар рикӀел хуьх: паталай свасни гъимир! Бубайрин мисалдиз вафалу хьухь: тӀач чуквадинди, свас чкадинди кӀанда. А. Къ. Нехирбанни лекь.