Əməyin iqtisadiyyatı
Əmək bazarı — tələb və təklifin qarşılaşdığı yerdir. Əmək bazarı cəmiyyətin sosial-siyasi və iqtisadi həyatında vacib və planlı sahədir. Əmək bazarında iş qüvvəsinin dəyəri qiymətləndirilir, əməyin şəraiti, əmək haqqının kəmiyyəti, təhsil almaq imkanları, məşğulluğun təminatı və sairə müəyyənləşdirilir. Əmək bazarı məşğulluq dinamikasının əsas tendensiyalarını özündə əks etdirir.
Əmək bazarının tənzimlənməsinin ən mühüm şərti işəgötürənlərlə işaxtaranların maraqlarının və tələblərinin üst-üstə düşməsi, üzlaşdırılmasıdır. Əmək bazarına işaxtaranlara öz imkanlarına, bacarıqlarına və tələblərinə uyğun iş tapmaq, işəgötürənlərə isə öz fəaliyyətlərini təmin etmək üçün işçilər tapmağa imkan verən ictimai mexanizmlərin və sistemlərin məcmusu kimi də tərif vermək olar. İşaxtaranlar əmək fəaliyyəti barədə düşünərkən mütləq bu və ya digər peşələrə, ixtisaslara, xidmət sahələrinə gələcəkdə olan tələbatı nəzərə almalı, bu tələbatın əmək bazarında hansı istiqamətdə inkişaf edəcəyini bilməlidilər. Əmək bazarında hazırkı vəziyyəti qiymətləndirməyi bacarmaq və sonradan hansı şəraitin yaranacağını bilmək vacibdir.
Müasir əmək bazarının başlıca xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, daimi məşğulluğa tam zəmanət vermək qeyri-mümkündür. Məşğulluq səviyyəsini təyin edən əməyə tələbat bir çox amillərdən, dövlətin bu sahədə siyasətindən, iqtisadiyyatın strukturundan, əməyin təşkilindən, rəqabət bacarığından, gəlir meyarlarından, bazar qiymətlərindən, əməyin səmərəliyindən, əmək münasibətlərinin çevikliyindən, istehsal üçün lazım olan təhsil, peşə bilikləri və bacarıqlarından, ixtisas artırma və yeni peşələrə yiyələnmək proseslərindən, Həmkarlar İttifaqlarının aktivliyindən asılıdır.
Əməyin təhlükəsizliyi
Əməyin təhlükəsizliyi — hüquqi, sosial-iqtisadi, təşkilati, texniki, sanitariya-gigiyenik, müalicə və profilaktik, reabilitasiya və digər tədbirlər daxil olmaqla iş prosesində işçilərin həyatını, sağlamlığını və səmərəliliyini qorumaq üçün bir sistemdir.
Əməyin mühafizəsi təhlükəsizlik tədbirləri, sənaye sanitariyası və ya əmək gigiyenası ilə eyni deyil, çünki onlar əməyin mühafizəsi elementləri, onun tərkib hissələridir. Beləliklə, əməyin mühafizəsi sisteminə aşağıdakı elementlər daxil edilmişdir:
Sənaye sanitariyası — zərərli istehsal faktorlarının işçilərə təsirinin qarşısını alan və ya azaltan təşkilati tədbirlər sistemi və texniki vasitələr sistemi olaraq təyin edilir.
İş gigiyenası — iş şəraitini və xarakterini, onların insan sağlamlığına və funksional vəziyyətinə təsirlərini öyrənən və zərərli və təhlükəli təsirlərin qarşısını almağa yönəlmiş elmi əsasları və praktik tədbirləri inkişaf etdirən profilaktik tibb kimi xarakterizə olunur. iş mühitinin amillərinin və işçilərdəki əmək prosesinin.
Elektrik təhlükəsizliyi — işçinin elektrik cərəyanının, elektrik qövsünün, elektromaqnit sahəsinin və statik elektrik enerjisinin zərərli və təhlükəli təsirlərindən qorunma vəziyyəti.
Yanğın təhlükəsizliyi — fərdin, cəmiyyətin əmlakının və dövlətin yanğından qorunma vəziyyəti.
Sənaye təhlükəsizliyi — şəxsin və cəmiyyətin həyati mənafelərinin təhlükəli istehsal müəssisələri qəzalarından və bu qəzaların nəticələrindən qorunması vəziyyəti. Öz növbəsində əməyin mühafizəsi, elektrik təhlükəsizliyi, sənaye təhlükəsizliyi, yanğın təhlükəsizliyi ayrılmaz hissələrdir
Həyat təhlükəsizliyi — bir insanın texnosfer ilə rahat və təhlükəsiz qarşılıqlı əlaqəsi haqqında elm.
Əməyin mühafizəsi idarəsi — təhlükəsizliyi və zərərsiz iş şəraitini yaratmaq üçün bir sıra tapşırıqlar əsasında təhlükəsizliyi təmin etmək, xəsarət və qəzaları, peşə xəstəliklərini azaltmaq, iş şəraitini yaxşılaşdırmaq üçün işlərin təşkili.
Əməyin istismarı
Əməyin istismarı — başqa şəxsin əməyinin nəticələrinin dəyişdirilmədən və ya dəyəri bu şəxsin iş vaxtı ərzində əməyinin yaratdığı dəyərdən az olan əmtəə (xidmət, pul) müqabilində verilməklə mənimsənilməsi.
Karl Marks əməyin dəyər nəzəriyyəsinə əsaslanaraq belə qənaətə gəlirdi ki, istismar təkcə işçilərin açıq-aşkar asılılığı (quldarlıq, təhkimçilik, feodala tabelik) şəraitində mövcud deyil. İstehsalın və marketinqin bütün mərhələlərində (aldatma, zorakılıq və ya digər məcburiyyət olmadan) bütün malların tam dəyərinin ödənilməsi ilə bütün tərəflərin tamamilə könüllü hərəkətləri ilə belə muzdlu işçilərin əməyinin iqtisadi istismar mexanizmini göstərdi. Əksər qeyri-marksist iqtisadi nəzəriyyələr istismarın mövcud olmadığına və ya onun müstəsna olaraq qeyri-iqtisadi xarakter daşıdığına (zorakılıq, aldatma, asılılıq, məcburiyyət və s. əsasında) inanır. Marksizmə görə, hər hansı bir istismar forması üçün maddi ilkin şərt məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsidir ki, bu zaman insan təkcə minimum ehtiyaclarını (zəruri məhsulu) ödəmək üçün deyil, həm də müəyyən izafi (artıq məhsul) istehsal edə bilər. muzdlu və ya məcburi işə götürülən şəxsin əməyini təşkil edən istehsal vasitələrinin sahibləri tərəfindən mənimsənilən.
Bitki Mühafizəsi
Bitki mühafizəsi — Bitki mühafizəsi bitkilərin və onların məhsullarının ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarından qorunması məqsədilə elmi cəhətdən əsaslandırılmış kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsidir.
Bitki mühafizəsi aşağıdakılarla təmin edilir:
bitkilərin ziyanverici, xəstəlik və alaq otlarının kütləvi çoxalmasının və yayılmasının qarşısının alınmasına, məhsul itkisinə yol verilməməsinə, ekoloji təmiz bitkiçilik məhsullarının əldə edilməsinə, ətraf mühitin, əhalinin sağlamlığının, xeyirli fauna və floranın pestisidlərin zərərli təsirindən qorunmasına yönəldilmiş bitki mühafizəsi üzrə tədbirlər sisteminin həyata keçirilməsi, karantin və digər xüsusi təhlükəli ziyanverici obyektlərin təsdiq edilməsi və ləğvi üzrə məqsədli dövlət proqramlarının yerinə yetirilməsi;
bitki mühafizəsi sahəsində mütəxəssislərin hazırlanması və elmi tədqiqatların təşkil, bitki mühafizə vasitələrinin istehsal və onların istifadəsinə nəzarətin təmin edilməsi üzrə Azərbaycan Respublikasının vahid dövlət siyasətinin formalaşdırılması;
bitki mühafizəsi haqqında qanunvericiliyə dövlət orqanları, bələdiyyələr və ictimai təşkilatlar, mülkiyyət formasından və tabeliyindən asılı olmayaraq müəssisələr, icarələr, təşkilatlar, digər təsərrüfat subyektləri, torpaqdan istifadə edən vətəndaşlar, habelə vəzifəli şəxslər tərəfindən riayət edilməsi.
Aqrotexniki üsulla Bitki mühafizəsi zamanı kənd təsərrüfatı bitkilərinin böyümə və inkişafı üçün əlverişli şərait yaradılır, xəstəlik törədicilərinin və zərərvericilərinin inkişafının qarşısı alınır. Bu tədbirlərə düzgün növbəli əkin, alaq otlarının məhv edilməsi, bitki əkilən torpağın keyfiyyətlə becərilməsi, mineral və üzvi gübrələrin normada tətbiqi, bitki qalıqlarının məhv edilməsi, xəstəlik və zərərvericilərə qarşı davamlı sortlardan, sağlam əkin materialından və sair istifadə edilməsi aiddir.
Son vaxtlar zərərvericilərə qarşı mübarizədə kompleks üsullardan, o cümlədən faydalı entomofaqları qorumaqla, onların təbii ehtiyatını artırmaqla və biol. mübarizəyə geniş yer verilməklə, kimyəvi mübarizənin minimuma endirilməsi qarşıya məqsəd qoyulmuşdur.
== Ədəbiyyat ==
Məmmədova S. R.; Xəlilov B. B. Kənd təsərrüfatı entomologiyası 1986., Cəfərov İ. H. Kənd təsərrüfatı fitopatologiyası. B.2001.
Təbiətin mühafizəsi
Təbiətin mühafizəsi – Ətraf təbii mühitin mühafizəsi-təbii ehtiyatlardan istifadə, onların saxlanmasını və səmərəli istehsalını təmin etmək üçün dövlət və hüququ tədbirlər sistemi. Azərbaycan Respublikasında təbiətin mühafizəsi müvafiq dövlət orqanları, qoruqları, meşəçilik idarələri, ovçuluq təsərrüfatları və b. müəssisələr tərəfindən həyata keçirilir. Təbiətin mühafizəsi torpağın, su ehtiyatlarının, havanın sənaye tullantıları və zəhərləyici kimyəvi maddələrlə çirklənməsi, meşə və otlaqların mühafizəsi, nadir tapılan və nəsli kəsilməkdə olan faydalı bitki və heyvanların mühafizəsi, təbii sərvətlərdən düzgün istifadə edilməsi, təbii abidələrin qeydiyyatı, mühafizəsi və bərpası, balneoloji və iqlim ehtiyatlarından maksimum istifadə olunması, termal və mineral mənbələrin mühafizəsi, həmçinin təbiətin mühafizəsi ideyası və qorunmasına yönəldilmiş tədbirlərin təbliği və s. ilə məşğul olur. Eyni zamanda geniş miqyasda tarlaqoruyucu və digər melorativ meşə zolaqları salınır, torpağın münbitliyinin artırılması, meliorasiya üzrə tədbirlər görülür, su və külək eroziyasına qarşı mübarizə aparılır. Su ehtiyatlarının mühafizə edilməsi üçün işlər görülür. Dəniz və başqa su hövzələrinə tökülən axar suların zərərsizləşdirilməsi üçün xüsusi təmizləyici qurğular quraşdırılır. Təbiətin mühafizəsi eyni zamanda təbii ehtiyatların saxlanması və bərpasının ümumi prinsipləri və metodlarının işlənilməsinə aid elmi fəndir. Bu fənnin bölmələri torpağın, suyun, atmosferin, bitki və heyvanat aləminin, təbii komplekslərin (landşaftın) qorunması və s.-dən ibarətdir.
Qadisiyyə mühafizəsi
Qadisiyyə mühafəzəsi İraqın 18 mühafəzəsindən biri. Qadisiyyə mühafəzəsinin ərazisi 8.153 km² , 1997-ci ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən əhalisi 751.331 nəfər, inzibati mərkəzi Divaniyyə şəhəridir.
Sahil mühafizəsi
Sahil mühafizəsi ölkələrin dənizlərdən olan təhlükəsizliyini (hüquq-mühafizə orqanı) təmin edən təşkilatdır.
Sahil mühafizəsi xidmətlərinin tərifi və əhatə dairəsi və onları həyata keçirən orqanın strukturu ölkələrin müvafiq qanunvericiliklərindən asılı olaraq ölkələr arasında çox böyük fərqliliklər göstərə bilir. Sahil mühafizəsini icra edən orqanların vəzifələri sırasına dəniz qanunvericiliyinin tətbiqi, milli dəniz sərhədlərinin mühafizə edilməsi, patrul xidmətləri, dəniz və ya sahildə həyata keçirilən narkotik qaçaqmalçılığı, silah qaçaqmalçılığı, insan qaçaqmalçılığı və digər qeyri-qanuni kommersiya fəaliyyətləri ilə mübarizə aparmaq, dənizin çirklənməsi ilə mübarizə aparmaq, dəniz gəmiləri və dənizdə olan şəxslərin mühafizəsi və xilas edilməsi ilə bərabər milli və beynəlxalq qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş digər fəaliyyətlərin həyata keçirilməsi daxildir. Xüsusilə də müharibə dövründə bu vəzifələr limanların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və dəniz kəşfiyyatını əhatə edəcək şəkildə genişləndirilə bilər.
Azərbaycan Respublikasında sahil mühafizə xidmətini Dövlət Sərhəd Xidmətinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikası Dövlət Sərhəd Xidmətinin Sahil Mühafizəsi təşkil edir.
Sərhəd mühafizəsi
Sərhəd mühafizəsi ölkənin milli sərhədlərinin mühafizəsi və sərhəd nəzarətini həyata keçirmək tapşırıqlarını icra edən milli təhlükəsizlik təşkilatıdır. Bəzi milli sərhəd təhlükəsizliyi təşkilatları həmçinin də sahil mühafizəsi və axtarış-xilasetmə vəzifələrini yerinə yetirirlər. Bir çox ölkələrdə bu ayrıca bir orqandır, bəzi ölkələrdə isə bu orqan polis idarələrinin bir hissəsi kimi fəaliyyət göstərir.
Azərbaycan Respublikasında sərhəd mühafizə xidmətini Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sərhəd Xidməti təşkil edir.
Əməyin dəyər nəzəriyyəsi
Əməyin dəyər nəzəriyyəsi (ƏDN, ing. labor theory of value) — iqtisadi nəzəriyyə, ona görə əmtəələrin dəyəri verilmiş sosial-iqtisadi şəraitdə onların istehsalı (və ya təkrar istehsalı) üçün ictimai zəruri əməyin miqdarını təşkil edir. Dəyər əmtəələrin ölçülməsində mübadilə dəyəri (başqa əmtəənin kəmiyyətində ifadə olunur) və ya qiymət (pul kəmiyyəti ilə ifadə olunur) şəklində görünür. İdeal olaraq, malların dəyərinə nisbətdə mübadilə edildiyinə inanılır. Eyni zamanda, idealın bələdçi, məqsəd, trend istiqaməti olduğu və real qiymətlərin (mübadilə nisbətləri) istənilən istiqamətdə ondan xeyli kənara çıxa biləcəyi qəbul edilir. Lakin mübadilə əməliyyatlarının sayı nə qədər çox olarsa, mübadilə dəyərinin orta dəyəri mübadilə edilən əmtəələrin dəyərlərinin nisbəti ilə müəyyən edilən nisbətə bir o qədər yaxın olar.
Klassik siyasi iqtisadın baniləri: Vilyam Petti, Adam Smit, David Rikardo tərəfindən əmək dəyər nəzəriyyəsinin müxtəlif versiyaları irəli sürülmüşdür. Bu nəzəriyyə son formasını Karl Marksın yazılarında almışdır və buna görə də adətən marksizmlə əlaqələndirilir.
Əməyin dəyərin (qiymətin) əsası olması haqqında fikirlər qədim Yunanıstanda yaranmışdır. Artıq Aristotel qeyd edirdi ki, "ədalətli bərabərlik elə qurulur ki, əkinçinin çəkməçinin işi əkinçinin işi olduğu kimi, əkinçi də çəkməçi ilə qohum olsun".
Əməyin intensivliyi və ekstensivliyi
Əməyin intensivliyi və ekstensivliyi — həm iş vaxtının uzunluğu (ekstensiv göstəricilər) , həm də əmək intensivliyi səviyyəsi (intensiv göstəricilər) ilə onun kəmiyyətini xarakterizə edən əməyin göstəriciləri.
Əməyin genişliyi iş vaxtının müddəti ilə əlaqədar əməyin miqdarının dəyişməsidir: iş saatlarının, iş günlərinin, iş həftələrinin, ayların sayı . Geniş əmək göstəricilərini ölçmək, planlaşdırmaq və nəzarət etmək asandır. Əksər ölkələrdə onların sərhədləri qanunla tənzimlənir. Beləliklə, Rusiyada iş vaxtının uzunluğu və ona nəzarət ilə bağlı əsas məsələlər Əmək Məcəlləsinin IV bölməsində nəzərdən keçirilir.
Minimum əmək haqqı ilə sistematik əlaqədə iş vaxtının müddəti əsas yaşayış səviyyəsini təşkil edir.
Ekstensiv göstəricilər iş vaxtı ərzində müəyyən standart sabit yük səviyyəsini nəzərdə tutan zamanla yalnız əməyin müddətini nəzərə alır .
Əmək ehtiyatlarının səviyyəsi adətən əmək qabiliyyətli əhalinin ölçüsü ilə ölçülür, lakin ümumi iş vaxtı fondunun hesablamaları da mümkündür ki, bu da bu göstəricini sənaye və ya ölkə daxilində ümumi əməyin geniş ölçüsünə çevirir.
Tələb olunan işi yerinə yetirmək üçün standart insan-saat sayı planlaşdırma sistemlərində tez-tez istifadə olunur (məsələn, giriş-çıxış üsulu, xətti proqramlaşdırma, şəbəkə diaqramı).
Astagəl lorilərin mühafizəsi
Astagəl lori - Nycticebus cinsinin yaşburun primatları — 2007-ci ildə Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyi tərəfindən müdafiəsiz və ya nəsli tükənməkdə olan cins kimi qəbul edilmişdir. Onlar bir çox ölkənin qanunları və beynəlxalq müqavilələrlə qorunur, lakin bu qanunların gerçək icrası hər yerdə təmin edilmir və bu cür növlər tükənmək təhlükəsi altında qalır. Astagəl Lori-Cənubi və Cənub-Şərqi Asiyanın tropik meşələrində yaşayır. Onların mövcudluğuna dair əsas təhlükələr-meşələrin selektiv kəsilməsinin nəticəsində yaşayış yerlərinin məhv edilməsi və parçalanması, kəndtəsərüfatının qırılıb yandırılması, qida məqsədi ilə qanunsuz ovlanmaları, xalq təbabətində və rituallarda istifadəsi və qanunsuz satışıdır.
Bu primatlara qulluq edilməsinin çətin olmasına, onların dişləməsinin zəhərli, yuxu tsiklinin və yuxusuzluğunun insanla müqayisədə fərqli olmasına baxmayaraq astagəl lorilər YouTube-da məşhur videoçarxların və Onlardan ekzotik ev heyvanları həvəskarları arasında aparılan sorğuların qəhrəmanı oldular. Bu cinsə artan tələbat onların qanunsuz ovlanmasına, bu sahədə qaçaqmalçılığa və qanunsuz ticarətin genişlənməsinə səbəb olmuşdur: artıq beynəlxalq hava limanlarında yüzlərlə heyvan müsadirə olunub, lakin bu qaçaqmalçılığın yalnız kiçik bir hissəsi ola bilər, çünki asatagəl lorilərin çox da böyük olmayan ölçüsünə görə onları asanlıqla gizlətmək və daşımaq mümkündür.
Astagəl lorilərdə qəfəs mühitində çoxalma pis gedir, lakin kiçik lori balasının qəfəslərdə, o cümlədən də San-Dieqo zooparkında doğum halları da məlumdur. Halbuki, zooparkda saxlanılan astagəl lorilərin əksəriyyəti, artıq çoxalmaq üçün çox qocadılar. Qeyri-peşəkarların qəfəsdə saxladığı astagəl lorilər çox vaxt düzgün olmayan qidalanma, qənaətbəxş olmayan qayğı, stress və yoluxucu xəstəliklər nəticəsində tez-tez ölümlə üzləşir. Bir çox hallarda astagəl lorilərlə ticarət edənlər onları az yaşlı uşaqlar üçün təhlükəsiz etməkdən ötrü dişlərini çıxardırlar.
Qalın Lori mühafizəsi
Astagəl lori - Nycticebus cinsinin yaşburun primatları — 2007-ci ildə Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyi tərəfindən müdafiəsiz və ya nəsli tükənməkdə olan cins kimi qəbul edilmişdir. Onlar bir çox ölkənin qanunları və beynəlxalq müqavilələrlə qorunur, lakin bu qanunların gerçək icrası hər yerdə təmin edilmir və bu cür növlər tükənmək təhlükəsi altında qalır. Astagəl Lori-Cənubi və Cənub-Şərqi Asiyanın tropik meşələrində yaşayır. Onların mövcudluğuna dair əsas təhlükələr-meşələrin selektiv kəsilməsinin nəticəsində yaşayış yerlərinin məhv edilməsi və parçalanması, kəndtəsərüfatının qırılıb yandırılması, qida məqsədi ilə qanunsuz ovlanmaları, xalq təbabətində və rituallarda istifadəsi və qanunsuz satışıdır.
Bu primatlara qulluq edilməsinin çətin olmasına, onların dişləməsinin zəhərli, yuxu tsiklinin və yuxusuzluğunun insanla müqayisədə fərqli olmasına baxmayaraq astagəl lorilər YouTube-da məşhur videoçarxların və Onlardan ekzotik ev heyvanları həvəskarları arasında aparılan sorğuların qəhrəmanı oldular. Bu cinsə artan tələbat onların qanunsuz ovlanmasına, bu sahədə qaçaqmalçılığa və qanunsuz ticarətin genişlənməsinə səbəb olmuşdur: artıq beynəlxalq hava limanlarında yüzlərlə heyvan müsadirə olunub, lakin bu qaçaqmalçılığın yalnız kiçik bir hissəsi ola bilər, çünki asatagəl lorilərin çox da böyük olmayan ölçüsünə görə onları asanlıqla gizlətmək və daşımaq mümkündür.
Astagəl lorilərdə qəfəs mühitində çoxalma pis gedir, lakin kiçik lori balasının qəfəslərdə, o cümlədən də San-Dieqo zooparkında doğum halları da məlumdur. Halbuki, zooparkda saxlanılan astagəl lorilərin əksəriyyəti, artıq çoxalmaq üçün çox qocadılar. Qeyri-peşəkarların qəfəsdə saxladığı astagəl lorilər çox vaxt düzgün olmayan qidalanma, qənaətbəxş olmayan qayğı, stress və yoluxucu xəstəliklər nəticəsində tez-tez ölümlə üzləşir. Bir çox hallarda astagəl lorilərlə ticarət edənlər onları az yaşlı uşaqlar üçün təhlükəsiz etməkdən ötrü dişlərini çıxardırlar.
Qalın lorilərin mühafizəsi
Astagəl lori - Nycticebus cinsinin yaşburun primatları — 2007-ci ildə Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyi tərəfindən müdafiəsiz və ya nəsli tükənməkdə olan cins kimi qəbul edilmişdir. Onlar bir çox ölkənin qanunları və beynəlxalq müqavilələrlə qorunur, lakin bu qanunların gerçək icrası hər yerdə təmin edilmir və bu cür növlər tükənmək təhlükəsi altında qalır. Astagəl Lori-Cənubi və Cənub-Şərqi Asiyanın tropik meşələrində yaşayır. Onların mövcudluğuna dair əsas təhlükələr-meşələrin selektiv kəsilməsinin nəticəsində yaşayış yerlərinin məhv edilməsi və parçalanması, kəndtəsərüfatının qırılıb yandırılması, qida məqsədi ilə qanunsuz ovlanmaları, xalq təbabətində və rituallarda istifadəsi və qanunsuz satışıdır.
Bu primatlara qulluq edilməsinin çətin olmasına, onların dişləməsinin zəhərli, yuxu tsiklinin və yuxusuzluğunun insanla müqayisədə fərqli olmasına baxmayaraq astagəl lorilər YouTube-da məşhur videoçarxların və Onlardan ekzotik ev heyvanları həvəskarları arasında aparılan sorğuların qəhrəmanı oldular. Bu cinsə artan tələbat onların qanunsuz ovlanmasına, bu sahədə qaçaqmalçılığa və qanunsuz ticarətin genişlənməsinə səbəb olmuşdur: artıq beynəlxalq hava limanlarında yüzlərlə heyvan müsadirə olunub, lakin bu qaçaqmalçılığın yalnız kiçik bir hissəsi ola bilər, çünki asatagəl lorilərin çox da böyük olmayan ölçüsünə görə onları asanlıqla gizlətmək və daşımaq mümkündür.
Astagəl lorilərdə qəfəs mühitində çoxalma pis gedir, lakin kiçik lori balasının qəfəslərdə, o cümlədən də San-Dieqo zooparkında doğum halları da məlumdur. Halbuki, zooparkda saxlanılan astagəl lorilərin əksəriyyəti, artıq çoxalmaq üçün çox qocadılar. Qeyri-peşəkarların qəfəsdə saxladığı astagəl lorilər çox vaxt düzgün olmayan qidalanma, qənaətbəxş olmayan qayğı, stress və yoluxucu xəstəliklər nəticəsində tez-tez ölümlə üzləşir. Bir çox hallarda astagəl lorilərlə ticarət edənlər onları az yaşlı uşaqlar üçün təhlükəsiz etməkdən ötrü dişlərini çıxardırlar.
Sahil Mühafizəsi Dəstəsi
Azərbaycan Respublikası Dövlət Sərhəd Xidmətinin Sahil Mühafizəsi ― Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidmətinin Xəzər hövzəsi sularında DSX funksiyalarını yerinə yetirən bölməsi.
Azərbaycan Respublikası Sahil Mühafizəsi 2005-ci ildə yaradılmışdır.
Azərbaycan Sahil Mühafizəsinin missiyası dövlət sərhədini və ətraf mühiti qorumaqla yanaşı, ölkənin Xəzər dənizindəki iqtisadi maraqlarını təmin etməkdir. Azərbaycan Sahil Mühafizəsi dəniz qanunlarının icrası, dənizçilərə yardım, axtarış və xilasetmə işlərində iştirak edir.
Torpağın sanitar mühafizəsi
Torpağın sanitar mühafizəsi— torpağın çirklənməsinin qarşısının alınmasına yönəldilən qanunverici, təşkilatı və sanitar-texniki tədbirlər sistemi.
Zibil, peyin, çirklənmiş ərazilər və çirkab suları düzgün zərərsizləşdirilmədikdə çürüyür və torpağa qarışır. Daha sonra torpaqdan istifadə, suvarma və yağıntılar vasitəsilə bu çürüntülər su təchizatı mənbələrinə düşərək mədə-bağırsaq xəstəlikləri törədicilərinin və helmintozların, həmçinin insan və heyvanlarda xəstəlik törədiciləri daşıyıcıları olan həşəratların inkişafı üçün mənbə rolunu oynayır. Çirklənmiş torpaqlarda milçəklər, moskitlər, göyün yumurtalarını qoyur, orada gəmiricilər yaşayıb artaraq çuma, tulyaremiya kimi infeksiyanın törədicisi olurlar.
Torpaq tullantıları çox çirkləndikdə öz-özünü təmizləmə qabiliyyətini itirir. Torpaqda çürümə və qıcqırma prosesləri sürətlənir. Torpağın çirklənmə dərəcəsi kimyəvi, bakterioloji və helmintoloji tədqiqatlara əsaslanaraq sanitar-epidemioloji stansiyaların işçiləri tərəfindən müəyyənləşdirilir.
Xəzər Mühafizəsi Təşəbbüsü
Xəzər Mühafizəsi Təşəbbüsü ABŞ Müdafiə Nazirliyinin regional təhlükəsizlik proqramıdır. Proqram Xəzər dənizinin təhlükəsizliyini artırmaq üçün Azərbaycan və Qazaxıstanda ABŞ Mərkəzi Komandanlığı və digər ABŞ dövlət qurumlarının fəaliyyəti ilə birgə koordinasiya təşkil etmək üçün nəzərdə tutulub. Proqram rəsmi olaraq iki ölkəyə Xəzər regionunda terrorizm, dəniz quldurluğu, nüvə silahlarının daşınması, narkotik və insan alveri və digər transmilli təhdidlərin qarşısının alınması və lazım gəldikdə onlara cavab vermək imkanlarının təkmilləşdirilməsində yardım kimi təsvir edilir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının Avropa Komandanlığı Azərbaycandakı əməliyyatlara cavabdehdir.
Su hövzələrinin sanitariya mühafizəsi
Su hövzələrinin sanitariya mühafizəsi – içməli su mənbələrinin çirklənmədən qoruyan qanunverici, təşkilatı və sanitar-texniki tədbirlər sistemi. Su hövzələrinin sanitariya mühafizəsi barədə ilk dövlət qanunu 19-cu əsrin 70-ci illərində B.Britaniyada, 90-cı illərdə isə Fransada həyata keçirilmişdir. SHSM-də ciddi rejimli və məhdudlaşdırılmış sanitariya mühafizəsi zonası müəyyənləşdirilmişdir. Birinci zonaya su götürülən yer və su kəmərinin baş qurğuları aiddir; bura hasara alınır, sahəsi yaşıllaşdırılır, qorunur və tikinti işləri qadağan edilir. İkinci zonaya su təchizatı mənbəyinə təsir göstərə bilən sahə aiddir. Çayın sahili 150-200 m enində yaşıllaşdırılır və sanitariya rejimi gözlənilir. Su hövzələrinin sanitariya mühafizəsində sanitariya-epidemioloji stansiyalar nəzarət edir.
Parçalanan ölü maddələrlə çirklənməsi. Su hövzəsinin özü-özünə çirklənməsi yosunların kütləvi parçalanması (əsasən göy-yaşıl yosunların) nəticəsində baş verir. Su mühiti bu zaman nəinki ölü üzvi maddələrlə zənginləşir, həm də mürəkkəb molekulyar strukturlu zəhərli maddələrin ayrılması nəticəsində zəhərlənir, heyvan və insanlar üçün təhlükəli olur.
Tarixi Abidələrin Mühafizəsi Günü
Tarixi Abidələrin Mühafizəsi Günü (ing. International Day for Monuments and Sites, World Heritage Day) — 18 aprel qeyd olunur. UNESCO-nun abidələrin və diqqətəlayiq yerlərin mühafizəsi məsələləri üzrə Beynəlxalq Şurasının 1983-cü ildə qəbul edilmiş qərarı əsasında qeyd olunur. Əsas məqsəd — dünya ictimaiyyətinin diqqətini maddi-mədəniyyət abidələrinin qorunmasına yönəltməkdir.
Tarixi Yerlər və Abidələrin Mühafizəsi Şurasının (İCOMOS) təklifi üzrə UNESCO tərəfindən 1983-cü ildə təsis olunub. Məqsəd insanların diqqətini abidələrin və tarixi yerlərin qorunmasına yönəltməkdir. Dövlətlərarası səviyyədə ilk dəfə olaraq Tarixi Abidələrin Mühafizəsi Günü 18 aprel 1984-cü ildə qeyd olundu.
Hər il aprelin 18-də dünyanın müxtəlif yerlərində tədbirlər, konfranslar, dəyirmi masalar və qəzet məqalələrinə daxil olan müxtəlif fəaliyyət növləri keçirilir. Hər il fərqli mövzular seçilir. Misal üçün 2017-ci ildə "Davamlı turizm" mövzusu seçilmişdir.
Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Xidməti
Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Xidməti (ing. Natural Resources Conservation Service), keçmiş adı Torpağın Mühafizəsi Xidməti (ing. Soil Conservation Service) — ABŞ Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin fermerlərə və digər özəl torpaq sahiblərinə və idarəçilərə texniki yardım göstərən təşkilat.
Təşkilatın adı 1994-cü ildə Bill Klintonun prezidentliyi dövründə onun daha geniş missiyasını əks etdirmək üçün dəyişdirildi. Təşkilat nisbətən kiçik sayılır və hazırda təxminən 12.000 işçisi var. Təşkilatın missiyası dövlət və yerli qurumlarla əməkdaşlıq yolu ilə özəl torpaqlarda təbii ehtiyatları yaxşılaşdırmaq, qorumaq və yaxşı şəraitdə saxlamaqdır. Təşkilatın əsas diqqəti kənd təsərrüfatı torpaqlarında olsa da, torpağın ölçülməsi, təsnifatı və suyun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına bir çox texniki töhfələr vermişdir.
Yokohama Sahil Mühafizəsi Muzeyi
Yokohama Sahil Mühafizəsi Muzeyi (海上保安資料館 横浜館, Kayco Hoan Şiryokan Yokohama) – Yaponiyanın Kanaqava prefekturasının Yokohama şəhərində yerləşən. Muzey Yaponiyanın sahil mühafizə tarixinə həsr olunmuşdur.
Muzey 10 dekabr 2004-cü ildə açılmışdır.
Muzey Yaponiya Sahil Mühafizə Xidmətinin fəaliyyətinə həsr olunmuşdur. Muzeyin əsas görməli eksponatı 2001-ci ilin dekabrında Amami-Oşima döyüşü zamanı sahil mühafizə xidməti tərəfindən ələ keçirilmiş, Şimali Koreyaya məxsus olan casus gəmisidir. Burada "Casus gəmisi" sərgisi yaradılmışdır. Gəmidən çıxarılmış bir çox material muzeydə sərgilənməkdədir: Yaponiya istehsalı mobil telefon, koreyaca–ingiliscə lüğət, tüfənglər, pulemyotlar, partlayıcı maddələr, polad dəbilqələr, dalğıclıq ləvazimatları və Kaqoşima prefekturasının sahil xəritələri. Gəmidə tapılmış və Şimali Koreya lideri Kim İr Senin təsviri olan etiket sancağı da muzey eksponatları arasındadır. Gəmi yarasız vəziyyətdə olsa da, ziyarətçilər gəmi ilə yaxından tanış ola bilərlər.
Muzeyin son hissəsi Yaponiya Sahil Mühafizə Xidməti tərəfindən istifadə olunan gəmi və təyyarələrə həsr olunmuşdur.
Dövlət Sərhəd Xidmətinin Sahil Mühafizəsi
Azərbaycan Respublikası Dövlət Sərhəd Xidmətinin Sahil Mühafizəsi ― Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidmətinin Xəzər hövzəsi sularında DSX funksiyalarını yerinə yetirən bölməsi.
Azərbaycan Respublikası Sahil Mühafizəsi 2005-ci ildə yaradılmışdır.
Azərbaycan Sahil Mühafizəsinin missiyası dövlət sərhədini və ətraf mühiti qorumaqla yanaşı, ölkənin Xəzər dənizindəki iqtisadi maraqlarını təmin etməkdir. Azərbaycan Sahil Mühafizəsi dəniz qanunlarının icrası, dənizçilərə yardım, axtarış və xilasetmə işlərində iştirak edir.
Rele mühafizəsi qurğularına qoyulan tələblər
Rele — elektriklə işləyən çevirmə cihazı. Bir çox relelər elektromaqnitdən istifadə etməklə mexaniki olaraq mexanizmi dəyişirlər. Relelər adətən bir çox əməliyyatları cəmi bir siqnalla idarə etmək, eləcə də bir çox əməliyyatları aşağı güclü siqnallar vasitəsilə idarə etmək üçün istifadə olunurlar. İlk relelər uzunməsafəli teleqraf xətlərində bir yerdən gələn siqnalın digər istiqamətə yönəldilməsi üçün təkrar olunması məqsədi ilə istifadə olunurdular. Relelər telefon mübadiləsi və ilk kompüter nəsillərində məntiqi əməliyyatları aparmaq üçün istifadə olunurdular.
1809-cu ildə Samuel Tomas von Sömmerrinq elektrokimyəvi teleqrafın tərkib hissəsi kimi elektrolit releni layihələndirdi. Amerikan alim Yozef Henrinin və ingilis ixtiraçı Edvard Davinin də relelərin kəşfi istiqamətində fəaliyyətləri olub.
İndi rele adlandırdığımız sadə qurğu 1840-cı ildə Samuel Morsenin teleqraf patentinə daxil edilib. "Rele" sözünə texniki ədəbiyyatlarda 1860-cı ildən rast gəlinir.
Rele mühafizəsi qurğuları aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir:
Selektivlik dedikdə, rele mühafizəsinin seçicilik qabiliyyəti nəzərdə tutulur.
Beynəlxalq Ozon Qatının Mühafizəsi Günü
Beynəlxalq Ozon Qatının Mühafizəsi Günü (qeyri-rəsmi və sadəcə olaraq Ozon Günü də adlanır) — Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası tərəfindən elan edilmiş və 16 sentyabrda təyin olunan gün. Bu təyinat 19 dekabr 2000-ci ildə, 1987-ci ildə dövlətlərin Ozon qatını məhv edən maddələr üzrə Monreal protokolunu imzaladığı tarixin xatirəsinə verilmişdir. 1994-cü ildə BMT Baş Assambleyası 1987-ci ildə Ozon qatını məhv edən maddələrə dair Monreal Protokolunun imzalanmasının xatirəsini qeyd edərək, 16 sentyabr tarixini Beynəlxalq Ozon təbəqəsinin mühafizəsi günü elan etdi.
Strateji Obyektlərin Mühafizəsi Dövlət Agentliyi
Azərbaycan Respublikasının Strateji Obyektlərin Mühafizəsi Dövlət Agentliyi və ya qısaca SOMDA — Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müəyyən etdiyi şəxslərin, strateji obyektlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və qorunması sahəsində səlahiyyətləri həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı.
Azərbaycan Respublikası Strateji Obyektlərin Mühafizəsi Dövlət Agentliyinin hüquqi əsasını Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr, Azərbaycan Respublikasının "Hərbi vəzifə və hərbi xidmət haqqında" Qanunu və digər qanunları, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamları, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamları, "Azərbaycan Respublikasının Strateji Obyektlərin Mühafizəsi Dövlət Agentliyi haqqında Əsasnamə" və fəaliyyətinə aid qanunvericiliyə əsasən qəbul edilmiş mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktları təşkil edir.
Azərbaycan Demokratik Respublikası Parlamentinin 1919-cu il fevralın 18-də keçirilmiş 15-ci iclasında Azərbaycan parlamentinin mühafizə dəstəsinin yaradılması haqqında Qanun qəbul edilib. Qanuna əsasən parlamentin ixtiyarında olan "Məclisi Məbusan Xassə Qoruyucu Bölüyü" yaradılmışdır.
Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra xüsusi mühafizə xidməti bir çox dəyişikliklərə uğrasa da, zəruri qurum kimi inkişafını davam etdirmişdir. Belə ki, 1931–1935-ci illərdə Xalq Daxili İşlər Komissarlığının mühafizə şöbəsi (5-ci xüsusi diviziya), 1936–1972-ci illərdə Bakı şəhər İcraiyyə Komitəsinin Daxili İşlər İdarəsinin 2-ci Divizionu, 1972-ci ildən 1991-ci ilədək Azərbaycan SSR Daxili İşlər Nazirliyinin Partiya-sovet orqanlarını mühafizə şöbəsi adlanmışdır.
Xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin xalqın tələbi ilə 1993-cü il iyunun 15-də siyasi hakimiyyətə qayıdışı ilə ölkəmizdə xüsusi dövlət mühafizəsi sahəsində də yeni mərhələ başlamışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirən ümummilli lider Heydər Əliyev 1993-cü il avqustun 23-də Ali Dövlət Hakimiyyət və İdarəetmə Orqanlarını Mühafizə İdarəsi ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Qvardiyasının bazasında Azərbaycan Respublikasının Ali Dövlət Hakimiyyət və İdarəetmə Orqanlarını Baş Mühafizə İdarəsinin yaradılması haqqında Fərman imzalamışdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 06 may 2002-ci il tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikası Ali Dövlət Hakimiyyət və İdarəetmə Orqanlarını Baş Mühafizə İdarəsi Azərbaycan Respublikası Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti adlanmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 2008-ci il 21 avqust tarixli sərəncamı ilə 23 avqust – Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti əməkdaşlarının peşə bayramı günü elan olunub.
Məlumatların mühafizəsi haqqında Ümumi Reqlament
Məlumatların mühafizəsi haqqında Ümumi Reqlament (ing. General Data Protection Regulation; GDPR) — Avropa İttifaqı (Aİ) və Avropa İqtisadi Bölgəsində (AİB) məlumatların məxfiliyinə dair Avropa İttifaqının reqlamenti. GDPR Aİ məxfilik və insan hüquqları qanununun, xüsusən də Avropa İttifaqının Əsas Hüquqlar Xartiyasının 8(1)-ci maddəsinin mühüm tərkib hissəsidir. Reqlament həmçinin Aİ və AİB-dən kənarda şəxsi məlumatların ötürülməsini tənzimləyir. GDPR-nin məqsədləri fərdlərin şəxsi məlumatları üzərində nəzarətini və hüquqlarını artırmaq və beynəlxalq biznes üçün qaydaları sadələşdirməkdir. Bu reqlament 95/46/EC Məlumatların mühafizəsi haqqında Direktivi əvəz edir və digər şeylərlə yanaşı terminologiyanı sadələşdirir.
Avropa Parlamenti və Avropa İttifaqı Şurası 25 may 2018-ci il tarixində qüvvəyə minəcək reqlamenti 14 aprel 2016-cı ildə qəbul etdi. Aİ qaydası olaraq (direktiv əvəzinə) GDPR transpozisiyaya ehtiyac olmadan birbaşa olaraq qanun qüvvəsi ilə tətbiq edilir. Bununla belə, o həm də üzv dövlətlərə onun bəzi müddəalarını dəyişdirmək (deroqasiya etmək) üçün asan yol təmin edir.
Reqlament Türkiyə, Mavriki, Çili, Yaponiya, Braziliya, Cənubi Koreya, CAR, Argentina və Keniya da daxil olmaqla dünyanın bir çox ölkəsinin qanunları üçün nümunə oldu.