“Avtomatlaşdırılmaq” dan f.is. İdarəetmə işlərinin avtomatlaşdırılması. Fabrikdə bir sıra istehsal proseslərinin mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılması nəzərdə tutulmuşdur.
Avtomatlaşdırılma mühəndisliyi
Avtomatlaşdırma mühəndisliyi —mühəndislik və informasiyanın idarə olunmasının birləşməsindən ibarət elm sahəsidir. Belə ki, müxtəlif sistemlər hər istiqamətdə: istehsal xərci, məhsulların keyfiyyəti, iş təhlükəsizliyi, ətraf mühit və bazar tələblərinə cavab eləcə də sənaye inzibatçılığı və idarəçiliyi kimi effektiv işləyə bilər.
Avtomatlaşdırma mühəndisləri biliyə, dizayn qabiliyyətinə, yaradıcılığa , sis
temin idarə olunamasına malik şəxslərdir. Məsələn: zavod avtomatlaşdırma, proses avtomatlaşdırma minumum sayda heyət tələb olunan və yaxud özləri tərəfindən iş sistemi yaradılan bina və fərdi evlərin avtomatlaşdırılması kimi.
== Avtomatlaşdırma alətləri ==
Hal-hazırda mühəndislər avtomatlaşdırılmış cihazlar üzərində ədədi nəzarətə malikdirlər. Nəticə isə tətbiqetmələrin və insan fəaliyyətinin sürətlə genişlənməsi olmuşdur. Kompüter dəstəkli texnologiyalar (və ya CAx) hazırda mürəkkəb sistemlərin yaradırılması üçün istifadə edilən riyazi və təşkilati alətlərin əsası kimi xidmət edirlər. Kompüter dəstəkli dizayn (CAD) və Kompüter dəstəkli istehsal (CAM) CAx-ın nümunələridir. Kompüter dəstəkli texnologiyalar tərəfindən məhsulların dizaynı, analizi və istehsalının təkmilləşdirilməsi sənaye üçün faydalı olmuşdur.
İnformasiya texnologiyaları sənaye maşınları və prosesləri ilə birlikdə dizayn, həyata keçirmə və idarəetmə sistemlərinin nəzarətinə kömək edə bilər.
ADNSU İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması fakültəsi
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənayə Universitetinin İnformasiya Texnologiyaları və İdarəetmə fakültəsi (İTİF) — Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının fakültələrindən biridir.
== Tarixi ==
“İnformasiya texnologiyaları və idarəetmə” fakültəsinin əsası 1961-ci ildə “İstehsalat proseslərinin avtomatlaşdırılması” fakültəsinin yaranması ilə qoyulub. Bu fakültə energetika, neft-qaz və neft-kimya sahələrinin avtomatlaşdırılması, idarəolunması və onları həyata keçirməyə imkan verən texniki vasitələrin işlənməsi və istismarı problemləri ilə bağlı tarixi zərurət nəticəsində yaranıb.
Fakültənin yaranmasında və inkişafında xüsusi rol oynamış alim və pedaqoqlardan akademiklər İ.Ə.İbrahimov, T.M.Əliyev, AMEA-nın müxbir üzvləri R.Ə.Əliyev, Ə.Ə.Abdullayev, S.Q.Kərimov, professorlar İ.Ə.Nəbiyev, N.H.Fərzanə, R.M.Mirsəlimov, İ.M.Abdullayev, İ.R.Əfəndiyev və başqalarını göstərmək olar.
Yeni yaradılan “İstehsalat proseslərinin avtomatlaşdırılması” fakültəsinin nəzdində fəaliyyət göstərən “Nəzarət-ölçmə cihazları” kafedrası “İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması” və “Avtomatika və telemexanika” kafedralarına bölünmüş, daha sonra üç müstəqil “İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması”, “Avtomatika, telemexanika və elektronika” və “Elektrik ölçmələri və hesablama texnikası” kafedraları yaradılıb. Daha sonra mövcud kafedraların bazasında “Tətbiqi riyaziyyat”, “Metrologiya, standartlaşdırma və keyfiyyətin idarə olunması”, “Avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemləri”, “Kompüter texnologiyaları və proqramlaşdırma” və “Biotibbi cihazlar” kafedraları yaradılıb. Bundan əlavə, fakültənin nəzdində “Texnoloji proseslərin və istehsalatın avtomatlaşdırılması”, “Avtomatikanın lokal sistemləri”, “İdarəetmənin avtomatlaşdırılması və informatika”, “Elmi cihazqayırma” və “İntellektual idarəetmə sistemləri” elmi-tədqiqat laboratoriyaları fəaliyyət göstərib.
2015-ci ildən fakültənin dekanı dosent Səməd İmaməli oğlu Yusifovdur.
== Rəhbərlər ==
Fakültədə dekan vəzifəsini müxtəlif dövrlərdə ardıcıl olaraq aşağıdakı şəxslər icra etmişdir:
dosent İ.Ə.Nəbiyev (1961-1963)
dosent H.H.Səmədov (1963-1979)
dosent R.Ə.Zeynalov (1979-1993)
professor İ.M.Abdullayev (1993-2003)
dosent T.A. Əliyev (2003-2011)
dosent R.N.Allahverdiyev(2011-2015).
== Kafedralar ==
Elektronika və avtomatika;
Kompüter mühəndisliyi;
Cihaz mühəndisliyi;
Ümumi və tətbiq riyaziyyat.
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması fakültəsi
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənayə Universitetinin İnformasiya Texnologiyaları və İdarəetmə fakültəsi (İTİF) — Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının fakültələrindən biridir.
== Tarixi ==
“İnformasiya texnologiyaları və idarəetmə” fakültəsinin əsası 1961-ci ildə “İstehsalat proseslərinin avtomatlaşdırılması” fakültəsinin yaranması ilə qoyulub. Bu fakültə energetika, neft-qaz və neft-kimya sahələrinin avtomatlaşdırılması, idarəolunması və onları həyata keçirməyə imkan verən texniki vasitələrin işlənməsi və istismarı problemləri ilə bağlı tarixi zərurət nəticəsində yaranıb.
Fakültənin yaranmasında və inkişafında xüsusi rol oynamış alim və pedaqoqlardan akademiklər İ.Ə.İbrahimov, T.M.Əliyev, AMEA-nın müxbir üzvləri R.Ə.Əliyev, Ə.Ə.Abdullayev, S.Q.Kərimov, professorlar İ.Ə.Nəbiyev, N.H.Fərzanə, R.M.Mirsəlimov, İ.M.Abdullayev, İ.R.Əfəndiyev və başqalarını göstərmək olar.
Yeni yaradılan “İstehsalat proseslərinin avtomatlaşdırılması” fakültəsinin nəzdində fəaliyyət göstərən “Nəzarət-ölçmə cihazları” kafedrası “İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması” və “Avtomatika və telemexanika” kafedralarına bölünmüş, daha sonra üç müstəqil “İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması”, “Avtomatika, telemexanika və elektronika” və “Elektrik ölçmələri və hesablama texnikası” kafedraları yaradılıb. Daha sonra mövcud kafedraların bazasında “Tətbiqi riyaziyyat”, “Metrologiya, standartlaşdırma və keyfiyyətin idarə olunması”, “Avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemləri”, “Kompüter texnologiyaları və proqramlaşdırma” və “Biotibbi cihazlar” kafedraları yaradılıb. Bundan əlavə, fakültənin nəzdində “Texnoloji proseslərin və istehsalatın avtomatlaşdırılması”, “Avtomatikanın lokal sistemləri”, “İdarəetmənin avtomatlaşdırılması və informatika”, “Elmi cihazqayırma” və “İntellektual idarəetmə sistemləri” elmi-tədqiqat laboratoriyaları fəaliyyət göstərib.
2015-ci ildən fakültənin dekanı dosent Səməd İmaməli oğlu Yusifovdur.
== Rəhbərlər ==
Fakültədə dekan vəzifəsini müxtəlif dövrlərdə ardıcıl olaraq aşağıdakı şəxslər icra etmişdir:
dosent İ.Ə.Nəbiyev (1961-1963)
dosent H.H.Səmədov (1963-1979)
dosent R.Ə.Zeynalov (1979-1993)
professor İ.M.Abdullayev (1993-2003)
dosent T.A. Əliyev (2003-2011)
dosent R.N.Allahverdiyev(2011-2015).
== Kafedralar ==
Elektronika və avtomatika;
Kompüter mühəndisliyi;
Cihaz mühəndisliyi;
Ümumi və tətbiq riyaziyyat.
Proqramlaşdırmanın avtomatlaşdırılması
Proqramlaşdırmanın avtomatlaşdırılması – avtomatik proqramlaşdırma – proqramlaşdırmanın mühüm bölməsi; hesablayan maşın üçün proqramın tərtib üsullarını öyrənir. Proqramlaşdırmanın avtomatlaşdırılması proqramlaşdırma dillərinə əsaslanır.
R. Əliquliyev, S. Şükürlü, S. Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Bakı, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.
Proseslərin Avtomatlaşdırılması mühəndisliyi
Avtomatlaşdırma mühəndisliyi —mühəndislik və informasiyanın idarə olunmasının birləşməsindən ibarət elm sahəsidir. Belə ki, müxtəlif sistemlər hər istiqamətdə: istehsal xərci, məhsulların keyfiyyəti, iş təhlükəsizliyi, ətraf mühit və bazar tələblərinə cavab eləcə də sənaye inzibatçılığı və idarəçiliyi kimi effektiv işləyə bilər.
Avtomatlaşdırma mühəndisləri biliyə, dizayn qabiliyyətinə, yaradıcılığa , sis
temin idarə olunamasına malik şəxslərdir. Məsələn: zavod avtomatlaşdırma, proses avtomatlaşdırma minumum sayda heyət tələb olunan və yaxud özləri tərəfindən iş sistemi yaradılan bina və fərdi evlərin avtomatlaşdırılması kimi.
Hal-hazırda mühəndislər avtomatlaşdırılmış cihazlar üzərində ədədi nəzarətə malikdirlər. Nəticə isə tətbiqetmələrin və insan fəaliyyətinin sürətlə genişlənməsi olmuşdur. Kompüter dəstəkli texnologiyalar (və ya CAx) hazırda mürəkkəb sistemlərin yaradırılması üçün istifadə edilən riyazi və təşkilati alətlərin əsası kimi xidmət edirlər. Kompüter dəstəkli dizayn (CAD) və Kompüter dəstəkli istehsal (CAM) CAx-ın nümunələridir. Kompüter dəstəkli texnologiyalar tərəfindən məhsulların dizaynı, analizi və istehsalının təkmilləşdirilməsi sənaye üçün faydalı olmuşdur.
İnformasiya texnologiyaları sənaye maşınları və prosesləri ilə birlikdə dizayn, həyata keçirmə və idarəetmə sistemlərinin nəzarətinə kömək edə bilər.
Təyyarədə idarə etmə sisteminin avtomatlaşdırılması
Təyyarədə idarə etmə sisteminin avtomatlaşdırılması - Müasir təyyarənin uçuşunun idarə olunması pilotla və təyyarə sürülmənin asanlaşdırılmasına, idarə etmənin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına və təyyarələrin tətbiqinin effektivliyi yüksəldilməsinə xidmət edən xüsusi avtomatik sistemlərlə təmin edilir.
Müasir təyyarələrin uçuşlarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, avtomaşladıtrılmadan mümkün olmayan bütöv bir tədbirlər kompleksinin aparılmasını tələb edir. Məsələn, uçuşun təhlükəli rejimləri avtomatları adlanan qurğuların köməyi ilə uçuşda təyyarənin həddi icazə verilən rejimlərə (sürətə, Max ədədinə, şaquli yüklənmələrə, hücum, yana əyilmə və sürüşmə bucaqlarına görə) çıxması zamanı pilota siqnalizasiya edilməsi və avtomatik olaraq idarə etmə orqanlarının hərəkətinin məhdudlaşdırılması.
Idarə etmə sistemin xüsusi qurğrları təyyarənin dayanıqlıq və idarə edilmə xarakteristikalarını yaxşılaşdırırlar. Uçuş sürətinin saxlanması ilə uçuş hündürlüyünün artması ilə təyyarənin sükanların dönməsinə cavab reaksiyası pisləşir. Bu təyyarənin sürülməsini çətinləşdirir, onun dayanıqlıq xarakteristikalarını pisləşdirir, təyyarənin rəqslərinin söndürülmə effektivliyini zəiflədir. Pilot yaranmış rəqsləri söndürməyə cəhd etməklə onları gücləndirə bilər. Buna görə idarə etmə zəncirində uçuşun dempferləşdirilməsi və stabilləşdirilməsi üçün xüsusi avtomatlar quraşdırılır. Bu avtomatlar pilotun iştirakı olmadan, bu xarakteristikaları yaxşılaşdırmaq üçün avtomatik sükan səthlərini döndərməklə onlara təsir edirlər.
Belə avtomatların icraçı mexanizmləri tez-tez hərəkətli dartılar şəklində hazırlanır.