Lüğətlərdə axtarış.

Axtarışın nəticələri

  • formiat 2021

    formiat

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • FORMİAT

    сущ. в сочет. formiat turşusu муравьиная кислота; formiatlar хим. формиаты (соли или эфиры муравьиной кислоты)

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • FORMAT

    n 1. format (kitabda); 2. əndazə, ölçü; forma, nümunə; a stamp of triangular ~ üçbucaqlı / üçkünc marka

    Tam oxu »
    İngiliscə-azərbaycanca lüğət
  • формат

    -а; м. (нем. Format) см. тж. форматный 1) Размер тетради, листа, карточки и т.п. Малый формат. Большой формат. Формат книги, альбома. Снимки обычного

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • format

    format

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • FORMAT

    [alm.] формат (1. улубдин, чарчин ва мс. гъвечӀи-чӀехивал, кӀалубдин кьадар; 2. типогр. набордин ччинин яргъивал, кьакьанвал, цӀарцӀин яргъивал).

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti
  • format

    is. format m ; kitabın ~ı format m du livre

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-fransızca lüğət
  • ФОРМАТ

    м format; əndazə, ölçü, nümunə.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • FORMAT

    i. format, size; type face (of a book); kitabın ~ı the format of the book

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ingiliscə lüğət
  • FORMAT

    əndazə — nümunə

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • FORMAT

    I сущ. формат: 1. размер книги, листа, карточки и т.п. Böyük format большой формат, kiçik format малый формат 2. типогр. ширина (длина полной строки)

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • ФОРМАТ

    формат (ктабдин, чарчин гъвечIи-чIехивал, кIалубдин кьадар).

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • FORMÁT

    ...səhifənin, kartoçkanın və s.-nin ölçüsü; əndazə. Böyük format. Kiçik format. Kiçik formatda fotoşəkil. 2. mətb. Nabor səhifəsinin uzunluğu və hündürl

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • FORMING

    n 1. təşkil etmə, düzəltmə, yaratma, törətmə, quraşdırma; 2. sıraya düzmə

    Tam oxu »
    İngiliscə-azərbaycanca lüğət
  • формант

    ...состоящая из суффикса и окончания. Словообразующий, формообразующий формант.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • формовать

    ...Обрабатывая, отливая, штампуя, придавать чему-л. какую-л. форму. Формовать стекло, глину. Формовать конфеты. Формовать скульптуру. Формовать куст. 2)

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • formant

    formant

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • ФОРМАНТ

    ...граммам., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра цӀийи гафар ва я гафарин формаяр арадиз гъидай чӀалан уьлчме (префикс, суффикс, инфикс, эхир). ЦӀийи гафар

    Tam oxu »
    Ləzgi dilinin izahlı lüğəti
  • ФОРМОВАТЬ

    несов. 1. кIалубда ттун, формада ттун. 2. кIалуб (кIалубар) расун

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ФОРМОВАТЬ

    несов. 1. tex. formalamaq, qəlibləmək, qəlibə tökmək; 2. qəlib hazırlamaq

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ФОРМАНТ

    м dilç. formant (sözdüzəldici və sözdəyişdirici morfemlərin ümumi adı).

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • FORMANT

    сущ. лингв. формант: 1. см. affiks 2. часть слова, состоящая из суффикса и окончания. Sözdüzəldici formant словообразующий формант, formadüzəldici for

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • FORİNT

    сущ. форинт (Венгрияда пулунин тек).

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti
  • FORMAL

    ...формадив кьур, къанундин тӀалабрив кьур (кутугай); 2. тек кьуру форма патал тир, гьакӀ къалурун патал тир, кьуру тӀвар патал тир, гьакъикъатда авачир

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti
  • формал

    формальный.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-rusca lüğət
  • formal

    sif. formel, -le ; formaliste ; bureaucratique ; ~ məntiq logique f formelle

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-fransızca lüğət
  • formal

    şekli

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-türkcə lüğət
  • FORMAL

    adj 1. rəsmi; ~ agreement / notice / protest rəsmi saziş / xəbərdarlıq / protest; ~ dinner rəsmi nahar / banket / ziyafət, 2

    Tam oxu »
    İngiliscə-azərbaycanca lüğət
  • ФОРСИТЬ

    несов. dan. forslanmaq, fors etmək, özünü çəkmək, fors atmaq

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ФОРИНТ

    м forint (Macarıstanda pul vahidi).

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • FORMAL

    I. s. formal, formalistic; nominal; ~ münasibət formal attitude, lack of interest; ~ məntiq formal logic; ~ menicer nominal manager; ~ metod formalist

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ingiliscə lüğət
  • FORMAL

    rəsmi

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • FORMAL

    formal bax rəsmi

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • FORMAL

    şəkli

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • FORMAL

    ...формальный: 1) официальный, законный, произведенный по форме. Formal sübut юрид. формальное доказательство, formal təsir формальное влияние 2) соблюд

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • ФОРСИТЬ

    несов. разг. фурс авун, дамах авун

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • FORMAL

    1. формальный; 2. формально;

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • FORMÁL

    sif. 1. Rəsmi, qanuni formaya uyğun olan. Formal sübut. Formal təsir. 2. Yalnız forma (zahir) üçün olan, işin həqiqi vəziyyəti ilə hesablaşmayan, rəsm

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • FÓRİNT

    is. Macarıstanda pul vahidi

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • FORMAL

    zahiri — xarici

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • ОФОРМЛЯТЬ

    несов. bax оформить.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОФОРМЛЯТЬ

    несов., см. оформить.

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ОФОРМИТЬ

    ...şəklə salmaq, bitkin şəklə salmaq; 3. bəzəmək, estetik görkəm vermək; оформить избирательные участки seçki məntəqələrini bəzəmək.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОФОРМИТЬ

    1. оформить авун, закондалди кьабул жедай тегьерда туькIуьрун, закондалди кьабул жедай формада ттун (мес. са документ, са тешкилат). 2. формада ттун

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • оформить

    -млю, -мишь; св. см. тж. оформлять, оформляться, оформление 1) что Довести до внешне завершённого, готового состояния; придать эстетический вид чему-л

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • оформлять

    см. оформить; -яю, -яешь; нсв.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • ОФОРМИТЬ

    qanuniləşdirmək, qanuni şəklə salmaq, tərtibata salmaq, rəsmiləşdirmək

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • КОРМИТЬ

    1. Yemləmək, bəsləmək; 2. Dolandırmaq, saxlamaq; 3. Əmizdirmək, döş vermək, süd vermək

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • КОРМИТЬ

    несов. 1. ем гун; тIуьн гун; хуьрек гун. 2. нек гун, мам гун (аялдиз). 3. рузи гун, хуьн. 4. пер. гун, тухрун (кьуру гафар ва мсб)

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • КОРМИТЬ

    несов. 1. yemləmək, bəsləmək (heyvanı); 2. yedirmək, yemək vermək; кормить больного xəstəni yedirmək; 3. əmizdirmək; döş vermək, süd vermək (uşağa); 4

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • форинт

    -а; м. (венг. forint от итал. florino - флорентийская монета) В Венгрии: основная денежная единица; денежный знак этого достоинства.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • форсить

    ...разг. Держаться с форсом, важничать, выставляя что-л. напоказ; фасонить. Форсить перед подругами. Только форсит, а за душой-то ничего.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • formal

    formal

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • forint

    forint

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • СПИРТ

    м spirt; муравьиный спирт kim. qarışqa (formiat) turşusu; нашатырный спирт bax нашатырный.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • FORMA

    şəkil — görünüş

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • FORMA

    ülgü — biçim — nümunə

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • FORMA

    I сущ. форма: 1. внешнее очертание, наружный вид предмета. Yarpağın forması форма листа, oval forma овальная форма, uzunsov forma продолговатая форма

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • ФОРМА

    1. форма (са затIунин винел патан акун, винел патан шикил). 2. форма (са пешедин инсанри, мес. аскерри алукIдай са кIалубдин, са жуьредин партал). 3.

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • FÓRMA

    [lat. forma] 1. Şeyin xarici görünüşü, şəkli. Yarpağın forması. – Müsəlman papaqlarının ağırlığı, böyüklüyü və formaları Molla Nəsrəddinin dostlarına

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • FORMA

    форма

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • МУРАВЬИНЫЙ

    ...яйца qarışqa yumurtaları; муравьиная кислота kim. qarışqa (formiat) turşusu.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
OBASTAN VİKİ
Formiatlar
Formiatlar — formik turşunun estetləri və duzları. == Hazırlanması == Metal formalaşmaları adətən metal hidroksidləri, oksidləri və karbonatları formik turşu ilə reaksiya hazırlanır. Formik turşu esterləri spirtlərin formik turşusu ilə reaksiya yolu ilə əldə edilir. Reaksiya katalizator ilə və ya olmadan davam edə bilər. == Duzların nümunələri == HCOONa: sodyum format (sodyum format) HCOOK: potasium format HCOONH4: ammonium formatı (HCOO)2Ba: barium formatı == Formik asit esterlerinin nümunələri == HCOOCH2CH3: etil format HCOOCH3: metil format (formik turşun metil esteri) C7H16O3: trietilortoformat (ortoformik asit ester) == Esterlərin formalaşdırılması == Esterlərin forması ROC (O) H formuluna malikdir (RO2CH yazı formulunun alternativ yolu). Spiral formik turşu ilə həll edildikdə spontan bir çox formada. Ən əhəmiyyətli forma esteri, formik turşuya gedən bir vasitə olaraq istehsal edilən metil formatdır.
Format
Format (alm. format‎, fr. format, lat. forma) - Verilənlərin kompüterin yaddaşında, verilənlər bazasında, monitor ekranında və ya xarici daşıyıcıda yazılması və göstərilməsi qaydalarının məcmusudur. Verilənlər sahələrinin siyahısını, onların xarakteristikalarını, daxil edilən verilənlərin məzmununu və onların yerləşdirilməsini müəyyən edir.O, emal edilən, maqnit daşıyıcısına və ya optik daşıyıcıya yazılan, displeydə əks etdirilən və ya kağızda çap edilən informasiya obyektinin müəyyən strukturudur. Format yazıda (o cümlədən faylda, verilənlər bazasında və s.) informasiya obyektlərinin göstərilməsini simvolik şəkildə təsvir edən dil elementidir. İkilik informasiyanın kodlaşdırılması üçün istifadə olunur (məsələn, mətn faylı). Format – 1)poliqrafiyada hazır çap məhsulunun, yaxud çap kağızının ölçüləri; 2)fotoqrafiyada obyektivin təsvir sahəsi daxilinə çəkilmiş düzbucaqlı və ya kvadrat; 3)kitabın, səhifənin, kartoçkanın və s.-nin ölçüsü; 4)əndazə; 5)mətbəə məhsulunun kəsiləndən sonra fiziki ölçüləri; 6)kitabın, səhifənin, kağız vərəqin, kartoçkanın və s.-nin ölçüsü; əndazə. Məsələn, böyük format, kiçik format. Kiçik formatda fotoşəkil; 7)mətbuatda nabor səhifəsinin uzunluğu və hündürlüyü, sətrin uzunluğu.
Atom (format)
Atom — bir-birilə əlaqəli iki veb-texnologiyanın ümumi adı: veb-saytlarda resursların və onların nəşri üçün protokolun təsviri üçün format. == Sindikasiya formatı == Atom formatının sindikasiyası XML formatına əsaslanmışdır və veb-resurs dəstlərini təsvir etməyə imkan verir (məsələn, xəbər lentləri, bloqdakı məqalələr). Bu formatdan sonra RSS formatıda bu funksiyaları daha təkmil yerinə yetirir. Format RFC 4287-də təsvir edilmişdir və indi bir çox layihələrdə Google şirkəti tərəfindən fəal dəstəklənir.
BMP (format)
BMP təsviri formatı (.bmp) – Windows sisteminin əsas formatı hesab olunur. BMP faylnı Microsoft Office paketinin istənilən proqramı başa düşür. Bu formatdan “İşçi masaya” şəkillərin qoyulmasında da istifadə edilir. BMP faylın ölçüsü çox böyük olur.
Qrafik format
Qrafik fayl formatlari-Görüntünü ötürmək və ya fayl şəklində saxlamaq üçün müəyyən formatlar yaradılmışdır.BMP,PCX,PNG,TİFF,GİF və ən populyar JPEG. == BMP == BMP(ing."Bit MaP-bit xəritəsi")-Microsoft şirkətinin Windows əməliyyat sistemi üçün əsas formatdır.Çünki bu sistemin daxili formatına daha çox uyğun gəlir. Burada massivin indeksi -palitranın rənginin nömrəsi onun məzmunu isə-rəngi üç əsas komponentin parlaqlıq dərəcəsinə görə təsvir edən üç ədəddir.R/G/B(red/green blue) == PCX == PCX - ZSoft firması tərəfindən hazırlanan və Microsoft şirkətinin MS-DOS əməliyyatlar sistemindəki PC Paintbrush proqramı üçün istifadə edilən standartdır.Lakin PSX formatı Bmp qədər populyar ola bilmədi.Xüsusi qrafik redaktorlar-Corel Draw Ulead Photo express Adobe Photoshop bu formatı dəstəkləyir. == GIF == GIF(ing.Graphics İnterchange Format-qrafik mübadilə formatı) ilkin olaraq CompuServe şəbəkəsi üçün nəzərdə tutulmuşdu.GİF-də qrafik informasiya bir-birinin ardınca gələn bloklardan ibarətdir. Gif fayllarının çatışmayan cəhətləri rəng dərinliyinin çox olmamasıdıir.(cəmi 256 rəng) ve rastr massivinin verilənlərinin LZW qapalı alqoritminin sıxılmasını göstərmək olar.
Portable Document Format
PDF,(Portable Document Format; Daşına bilər Sənəd Formatı), "Adobe" şirkəti tərəfindən 1992-ci ildə yayımlanan platformalar arasında daşına bilən və yazdırıla bilən sənədlər yaratmaq məqsədiylə çıxarılmış ədədi bir fayl formasıdır. Bir çox platforma üçün pulsuz görüntüləyicilər olması səbəbindən PDF yazdırılabilir və təşkil edilməsi gözlənilməyən sənədlərin paylanması üçün istifadə olunur. == Xarici keçidlər == Adobe PDF 101: Quick overview of PDF Arxivləşdirilib 2010-10-07 at the Wayback Machine Adobe: PostScript vs. PDF – Official introductory comparison of PS, EPS vs. PDF. PDF Standards....transitioning the PDF specification from a de facto standard to a de jure standard Arxivləşdirilib 2011-04-24 at the Wayback Machine – Information about PDF/E and PDF/UA specification for accessible documents file format ISO 19005-1:2005 Document of the PDF/A-1 Standard at the International Organization for Standardization (chargeable) PDF Reference Latest PDF version specification (including free version of the ISO standard) Books: PDF 1.6 (ISBN 0-321-30474-8), PDF 1.4 (ISBN 0-201-75839-3), PDF 1.3 (ISBN 0-201-61588-6) Portable Document Format: An Introduction for Programmers – Quick one-page intro to PDF vs.
Formant
Formant (lat. formans (formantis) – doğuran, formalaşdıran) – nitq səslərinin tezliyinin səviyyəsi ilə əlaqəli olan və səsin tembrini əmələ gətirən akustik xarakteristikasıdır. Formantalar – səs tonu spektrinin hissəsidir, ortalama tezlik qiymətinə görə müəyyən edilmiş tezliklər oblastıdır. Səsin tanınması prosesi əsas etibarlı ilə formantların qavranılması ilə şərtlənir. Formant nitq siqnalının spektrini (enerjinin və ya amplitudun tezliklər üzrə paylanmasını) xarakterizə edən vacib parametrdir, formantı məhdud tezlik oblastında enerjinin konsentrasiyası kimi müəyyən etmək olar. Formant tezlik, en və amplitud ilə xarakterizə edilir. Formantın tezliyi olaraq maksimal amplitudun tezliyi götürülür. Başqa sözlə, formant – spektrin qrafikində amplitudun müəyyən kəskin yüksəlişi, onun tezliyi isə bu yüksəlişdə pikin tezliyidir. Şəkildə tezlikləri F0, F1, F2, F3 olan dörd formant göstərilib. F0 formantı nitq siqnalının əsas ton tezliyi də adlanır.
Formiya
Formiya (it. Formia) — İtaliyada şəhər, Lasio regionunda yerləşir, Latina inzibati mərkəzinə tabedir. Əhalisi 36 842 nəfərdir (2005-ci il), əhalinin sıxlığı 505 nəfər / km²dir. 73 km ² ərazini əhatə edir. Poçt kodu 04023. Telefon kodu 0771. == Tarix == Formiya qədim zamanlarda Laconi tərəfindən yaradılıb və Yunanıstan, Ὁρμίαι (hormiai, "açılış yeri") və daha sonra erkən Latın, Ormiae adlandırıldı. Qədim Roma dövründə Formiya (Hormia və Ormiai-dən çıxarılıb, mükəmməl açılış üçün) adlanırdı. İmperator dövründə məşhur bir kurort idi. Siseron M.Ö 43-ci ildə şəhərin kənarında yerləşən Appian Yolu üzərində qətlə yetirilmiş və məzarı kiçik bir turizm obyekti olaraq qalmışdır.
Formal
Formal – 1)rəsmi, qanuni formaya uyğun olan. Məsələn, formal sübut, formal təsir; 2)yalnız forma (zahir) üçün olan, işin həqiqi vəziyyəti ilə hesablaşmayan, rəsmiyyətçilik xatirinə olan. Formal məntiq – təfəkkürün elementar qanun və formaları haqqında elm. Formal məntiq – təfəkkür haqqında elm. == Ədəbiyyat == R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.
Forma
Forma (yun. μορφή, lat. forma — qəbul edilmiş normativ xarici ölçü, görünüş. Forma (fəlsəfə) — materiyaya aid olan, məzmun anlayışına əks olan fəlsəfi kateqoriya. Forma (predmet) — predmetin konturlarının cizgisi. Forma (paltar), uniforma (lat. uniformis — ümumilik) — stilinə, tikilişinə, rənfinə, parçasına görə eyni olan vahid müəssisə geyimi. == Həmçinin bax == Format FormulyarForma – [lat. forma – görünüş, forma] 1)əşyanın xarici görünüşü, şəkli; 2)hər hansı bir şeyin onun məzmunu ilə müəyyənləşən görünüşü, nümunəsi, tipi, quruluşu, qurulma sistemi; 3)məcazi mənada: zahirən görünən, formallıq; 4)hər hansı bir şeyin nümunəsi, şablonu, qaydası; 5)əşyalara müəyyən formanın verilməsi üçün vasitə; 6)müəyyən edilmiş nümunədə paltar; 7)bədii əsərin növü, janrı, təsvir vasitələri və üsulları; 8)dilçilikdə qrammatik mənanın ifadə edilməsi; 9)zahiri görünüş; 10)quruluş, struktur; 11)ülgü, biçim, şablon, nümunə; 12)riyaziyyatda bütün hədləri eyni dərəcəli olan çoxhədli, formalar nəzəriyyəsi, cəbri həndəsə, ədədlər nəzəriyyəsi, diferensial həndəsə, riyaziyyatın başqa sahələrində və mexanikada işlədilir; 13)tip, quruluş, təşkilat sistemi; struktur; 14)rənginə, biçiminə və başqa əlamətlərinə görə müxtəlif kateqoriyalara mənsub şəxslər üçün vahid paltar tipi; rəsmi paltar, geyim. == Ədəbiyyat == R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova.
Kağız formatı
Kağız formatı və ya A formatları — beynəlxalq İSO standartlarına müvafiq olaraq, ən böyük ölçüsü A0, ən kiçik ölçüsü isə A10 sayılır; yəni A4 (210x297 mm), A0 (841x1189 mm), A10 (26x37 mm). Müvafiq olaraq digər nəşr formatları çap vərəqinin qatlanması ilə alınır. Tərəflərin uzunluğu 1:2 nisbətdə götürülür. == Ədəbiyyat == Əliquliyev R.M., Şükürlü S.F., Kazımova S.İ., Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər // Bakı. İnformasiya Texnologiyaları nəşriyyatı. 2009. 201 s.
Formal dillər
Formal dillər — insanın müxtəlif fəaliyyət sahələri üçün yaradılmış və öz əlifbası, qrammatik qaydaları, sintaksisi olan xüsusi dillərdir. Riyazi məntiq və riyazi proqramlaşdırma dillərini formal dillərə aid ən önəmli nümunələr olaraq qeyd etmək olar. Formal dillərin hamısı müəyyən şəxslər tərəfindən yaranıb. Formal dillər elm və texnikada geniş istifadə olunur.Elmi tətqiqatlarda və praktiki fəaliyyətdə formal dillər təbii dillərlə paralel istifadə olunur. Bunlardan biri digərini tam əvəz edə bilməz. Təbii dil daha güclü ifadə imkanlarına malik olsa da,formal dil biliyin daha dəqiq təqdimatı cəhətdən üstündür. == Tarixi == Riyaziyyatın bütün inkişaf tarixində müxtəlif obyektləri və anlayışları işarə etmək üçün həmişə simvolik işarələrdən istifadə olunmuşdur.Lakin işarələrdən başqa hər zaman təbii dillərdən də istifadə olunmuşdur.Elmin inkişafının müəyyən mərhələsində,əsasən ΧVΙΙ əsrdən başlayaraq,riyazi analizin ciddi məntiqi təhlilini və teoremlərin hökmlərini əsaslandırmaq üçün yeni bir yanaşmaya ehtiyac yarandı.Riyazi nəzəriyyələrin ciddi formalarla təqdimatı olmadan bir sıra məsələlərin həllinin mümkünsüzlüyü aydın oldu.Beləliklə,ΧΧ ərdən etibarən formal dillər yaranmağa başladı. == Formal dillər üzərində əməliyyatlar == === Dil, onun əlifbası və söz === Hər bir dil informasiyanı qarşı tərəfə çatdırmaq üçün istifadə olunur.Qarşı tərəf dedikdə insan,kompüter və s. nəzərdə tutulur.Dil informasiyanı birbaşa,yaxud dolayı yolla çatdırır.Dillər sintaksis və semantikadan ibarət olur.Sintaksis cümlənin quruluşunu müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunur,semantika isə cümlənin mənasını müəyyənləşdirir.Semantika sözlərin və cümlələrin məzmununu düzgün qurmağa xidmət edir.Simvollar çoxluğuna əlifba deyilir,əlifba-simvolların nizamlanmış çoxluğudur.Əlifbaya ixtiyari simvollar:hərflər,ədədlər,heroqliflər,yol nişanları və s. daxil ola bilər.Simvolların müəyyən sintaksis qaydalar ilə düzülüşündən əmələ gələn konstruksiyaya söz deyilir.Sözdəki simvolların sayına sözün uzunluğu deyilir.Tutaq ki,A={a1,a2,…,an} hər hansı əlifbadır.Verilmiş əlifbada bütün sonlu sözlərdən(yəni uzunluğu sonlu olan)ibarət çoxluğa universum deyilir,bunu A* ilə işarə edək.Aydındır ki,bu çoxluğun gücü hesabidir.Verilmiş B={0,1} əlifbasının universumu B*={0,1,00,01,10,11,000,001,…} olar.Heç bir simvolu olmayan sözə "boş söz" deyilir və {e} ilə işarə olunur.Universumdan {e} sözünün kənarlaşması ilə alınan çoxluq A+=A*\{e}.
Formal məntiq
Formal məntiq — İnsan mühakimələrinin konkret məzmununu nəzərə almadan onların formasını — (strukturunu), quruluşunu öyrənir. Başqa sözlə, formal məntiq konkret məzmunu nəzərə almadan əqli nəticə və isbat qaydalarında, mühakimə, anlayışlar arasında əlaqənin və məntiqi nəticə çıxarılmasının qanunlarını öyrənir. Formal məntiqin əsasını Aristotel qoymuşdur. Formal məntiq – təfəkkür haqqında elm. == Ədəbiyyat == R. Əliquliyev, S. Şükürlü, S. Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Bakı, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.
Formal qrammatika
Formal qrammatika — dedikdə elə qaydalar sistemi başa düşülür ki, onun vasitəsi ilə verilmiş formal dilin(yalnız bu dilin) düzgün sözləri qura bilir. Qrammatika vasitəsi ilə qurulan formal dilin sözlər çoxluğu sonlu, sonsuz, və ya boş çoxluq ola bilər. Qrammatika sözlər çoxluğunu ixtiyari qaydada qura, yaxud müəyyənləşdirə bilər. Beləliklə, qrammatika sözlərin daxili quruluşunun qanunlarını açıqlayır ki, bunlara sintaksis deyilir. Formal qrammatika— müəyyən sintaksis nəzəriyyə çərçivəsində qurulan qrammatik riyazi modeldir. == Formal qrammatikanın növləri == Alqoritmik nöqteyi-nəzərdən formal qrammatikaların aşağıdakı növləri var: Tanıyan qrammatikalar: Bu qrammatikalar bir növ elə qurğudur ki, bunun girişinə daxil olan söz verilmiş dilə aiddirsə, "hə", aid deyilsə- "yox" çap olunur. Sadalayan qrammatikalar: Bu qrammatikalar verilmiş dilin bütün sözlərini bir-bir çap etməklə(sadalamaqla) iş görür. Aydındır ki, dilin sözlərinin sayı sonsuz olarsa, qrammatika heç zaman dayanmayacaq. Ancaq qrammatikanı məcburi o zaman dayandırmaq olar ki, lazım olan söz çap olunmuşdur. Doğuran qrammatikalar: Bunlar elə "qurğu"dur ki, dilin lazımlı sözlərini qurur.
Miloş Forman
Miloş Forman (çex. Miloš Forman; əsl adı: Yan Tomaş Forman, çex. Jan Tomáš Forman; 18 fevral 1932, Çaslav, Çexoslovakiya) — Çexiya və ABŞ kinorejissoru və ssenaristi. == Həyatı == Tomas Yan Forman 1932-ci il fevralın 18-də Çexoslovakiyanın Çaslav şəhərində anadan olmuşdur. İkinci dünya müharibəsi illərində Çexoslovakiyanin işğalı zamanı valideynlərini Osvensiumda itirmişdir. Praqa incəsənət akademiyasının kino fakultəsinin məzunudur. 50-ci illərin ortalarında həm ssenarist kimi işləmiş, həm də məşhur “Laterna Maqika”da ilk proqramların hazırlanmasında iştirak etmişdir. 1963-ci ildə “Müsabiqə” adlı sənədli filmi ilə kino sənətində debut etmişdir. Rejissor filmdə gənclərin caza maraq atmosferini yaratmağa və peşəkar jüli qarşısında öz bacarıqlarını nümayiş etdirən bu musiqi sevənlərin müsabiqədəki acınacaqlı səhnəsini təsvir etməyə çalışmışdır. 1964-ci ildə Forman “Qara Pyotr” adlı ilk tammetrajlı filmini çəkir ki, bu filmin başqa adı “Pyotr və Pabla” idi.
Persi Forman
Persi Evqeniy Forman (1902 – 1988)-cinayət işləri üzrə amerikalı hüquq-müdafiəçisi (Xyuston, Texas ştatı) == Həyatı == Texas Hüquq məktəbini 1927-ci ildə bitirmişdir. Persi qeyri-mütəşəkkil olduğuna, pis geyindiyinə və baha qiymət oxuduğuna görə bədnam şöhrət qazanmışdır. Lakın o, taktika ustası idi. 1500 ölüm cəzası ilə nəticələnməli olan işlərindən cəmi 53 uduzmuş və onlardan cəmi biri yerinə yetirilmişdir. Formanın müştərilərindən biri Ceyms Erl Rey olmuşdur (Martin Luter Kinqin güllələnməsində təqsirli bilinmişdir) və Forman ona günhı boynuna götürməyi məsləhət vermişdir. Ola bilsin ki, Forman o vaxt onun həyatını xilas etmişdir. Lakın Rey onu sonradan işdən çıxartmışdır (vəkil kimi), və Formanı "Fırıldaqçı Persi" adlandırırdı.
8K Video Formatı
8K, bir rəqəmsal video formatıdır. İlk olarak yüksək görüntü imkanı rəqəmsal kameralarda istifadə edilmişdir. 8192 × 4320 pikselə qədər görüntü keyfiyyəti imkanı təmin edər. K hərfi x1000 mənasına gəlir və görüntü imkanındakı üfüqi piksel sayını ifadə edər. 8K, üfüqi olaraq 8000 piksel görüntü imkanı ekranı ifadə edər.
IP protokolunun formatı
Protokol dedikdə elə qaydalar toplusu başa düşülür ki onlar məlumatlar paketinin və ya məlumatın formatını müəyyənləşdirir İP protokolu başlıq və mətn hissələrindən ibarətdir. Başlıq hissə 20 baytlıq hissəni özündə saxlayır. Həmçinin vacib olmayan uzunluğu da ehtiyat kimi saxlayır.Başlıq hissə soldan sağa doğru ötürülür yəni 1ci növbədə bu versiyada ilk baytlar ötürülür. Daha sonra isə ardıcıl olaraq nizamlanmış formada sonrakı baytlara ötürülür. Sahə versiyası protokolun əsas versiyasıdır. Bu versiya imkan verir ki protokolu istənilən yerdə istifadə etmək mümkün olsun . Başlığın uzunluğu dəyişən qiymət alır. Xidmətlər tipi sahəsi xidmətlər siniflərini göstərir və etibarlılığın eləcə də sürətin müxtəlif kombinasiyalarını istifadə etməyə imkan verir. Ümumi uzunluğun maksimal qiyməti 65535 bayta bərabərdir. İdentifikator məlumatları qəbul edən hosta imkan verir ki alınmış məlumatlar fraqmentinin hansı hissəyə aid olduğunu müəyyən edir.
TCP protokolunun formatı
Hər bir TCP protokolu 20 baytlıq başlıq hissədən ibarətdir. Bu başlıqdan sonra əlavə sahə gəlir bu sahədə 65495 bayt verilənlər yerləşə bilərlər. Qəbul edən sahələr və ötürücü sahələr sonlu sayda birləşmələrdən ibarət olan lokal sahələrin identifikatorlarıdır. Bunlar hostun İP ünvanları ilə birlikdə 48 bitlik identifikatoru təşkil edirlər. Bu identifikator son nöqtənin vəziyyətini müəyyənləşdirir. Növbəti sahələr sıra ardıcıllığını və təstiq ardıcıllığını göstərən sahələrdir. Bu sahələrdən sonra TCP protokolunun başlığının uzunluğunu göstərən sahə gəlir . Daha sonra ist. olunmayan 6 bitlik sahə mövcuddur. Bu sahə ehtiyat üçün nəzərdı tutulmuşdur.
Zəngin mətn formatı
Zəngin mətn formatı (ing. Rich Text Format RTF) — əksər mətn redaktorlarının dəstəklədiyi fayl formatı. Müxtəlif platformalarda (məsələn, Apple Macintosh və IBM-uyumlu kompüterlərdə) işlədiyindən formatlanmış mətn sənədlərini tətbiqi proqramlar arasında ötürmək üçün bu formatdan istifadə edilir. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.
ZIP (fayl formatı)
ZIP, məlumatların itkisiz sıxılmasını dəstəkləyən arxiv fayl formatıdır. ZIP faylı sıxılmış ola biləcək bir və ya bir neçə fayl və ya qovluqdan ibarət ola bilər. ZIP fayl formatı bir sıra sıxılma alqoritmlərinə icazə verir, baxmayaraq ki, DEFLATE ən çox yayılmışdır. Bu format ilk olaraq 1989-cu ildə yaradılmışdır və ilk dəfə Thom Henderson tərəfindən əvvəlki ARC sıxılma formatını əvəz edən PKWARE, Inc.-in PKZIP yardım proqramında tətbiq edilmişdir. ZIP formatı daha sonra PKZIP-dən başqa bir çox proqram yardımçıları tərəfindən sürətlə dəstəkləndi. Microsoft, versiyalarına daxili ZIP dəstəyini ("sıxılmış qovluqlar" adı altında) daxil etdi Windows 98 üçün "Plus! 98" addon vasitəsilə 1998-ci ildən Microsoft Windows. Windows ME-də 2000-ci ildən yerli dəstək əlavə edilib. Apple Mac OS X 10.3 (BOMarchiveHelper, indi Arxiv Utility vasitəsilə) və sonrakı versiyalarda daxili ZIP dəstəyini daxil etmişdir. Əksər pulsuz əməliyyat sistemləri Windows və Mac OS X-ə bənzər şəkildə ZIP dəstəyi ilə qurulmuşdur.
APK (fayl formatı)
APK və ya tam adıyla Android Aplication Package (azərb. Android proqram arxivi‎) deməkdir. APK faylları Google Play və digər üçüncü tərəf web səhifələrindən tapıla bilinir. Bu fayllar BlackBerry 10.2.1 üstü bütün Android tabanlı cihazlarda çalışır. APK Fayllar Android Cihazlarda Paket Quraşdırıcı və ya Paket oxuyucu kimi tətbiqlər vasitəsilə açılır və cihaza həmin proqramı yükləyir (APK Faylında olan tətbiqi). Bu sistemdən istər Android proqramlı, istərsə də Anroid proqram əsaslı istifadəçilər istifadə edə bilərlər.
Raw (şəkil formatı)
Raw — Rəqəmsal kameranın , rəqəmsal kino kamerasının , habelə hərəkətsiz görüntü və ya film skanerinin fotomatrisindən elektrik siqnalları haqqında xam məlumatları ehtiva edən rəqəmsal şəkil fayl formatıdır .Belə fayllar matrisin elektrik siqnalları haqqında birbaşa ADC -dən alınan məlumatları ehtiva edir, heç bir ümumi qəbul edilmiş spesifikasiyası (standart) yoxdur . Müxtəlif istehsalçıların matrisləri və ADC-lərinin texniki xüsusiyyətlərinə görə universal RAW standartı yoxdur və müxtəlif cihazlardan olan fayllar bir-birindən fərqlənir. == Xüsusiyyətləri == RAW faylları bəzən "rəqəmsal neqativlər" adlanır, çünki onlar analoq fotoqrafiya və kinoda neqativlərə oxşar rol oynayırlar. Həm fotoqrafik, həm də kino neqativləri son görüntü deyil, onu yaratmaq üçün bütün lazımi məlumatları ehtiva edir. Əksər tətbiqlərdə " inkişaf " adlanan RAW fayllarının çevrilməsi prosesi oxşar məna daşıyır , çünki foto materialların emalı ilə analoqu olaraq , gizli təsvirə daxil edilmiş məlumatları bu və ya digər şəkildə şərh etməyə imkan verir. Dönüşüm zamanı RAW faylının özü heç bir şəkildə dəyişmir, lakin göstərmə və çap üçün uyğun olan başqa bir fayl yaratmaq üçün mənbə kimi xidmət edir. Bununla belə, proses bu şəkildə əldə edilən fayllardan bərpa olunmayan məlumatın geri dönməz itkisi ilə nəticələnir. Bundan əlavə, RAW faylları monoxrom məlumat massivini xüsusi rəng məkanına çevirmək üçün konversiya zamanı debaerizasiyaya məruz qalır. Qrafik redaktorlarda baxmaq üçün uyğun olan son qrafik faylı "rəqəmsal neqativdən" "çap"dır, yaratma şərtləri, analoq foto çap prosesində olduğu kimi, konvertasiya zamanı dəyişdirilə bilər.. RAW faylının çevrilməsi həm TIFF və ya JPEG şəkillərini tez yaradan daxili kamera çeviricisi ilə , həm də xarici kompüterdə çəkilişdən sonra həyata keçirilə bilər .
Forma (predmet)
Forma, bir obyektin çevrəsi və səthi kimi xarici xüsusiyyətlərindən asılı olan ümumi bir tərifdir. Rəng, naxış və maddə kimi xüsusiyyətlər bir cismin formasında həlledici rol oynamır. Psixoloqlar düşünürlər ki, insanlar cisimləri mənalandırarkən onları zehinlərində geon adlanan formalara bölürlər. Konuslar və kürələr bu formaların nümunəsidir.
Həndəsi forma
Həndəsi forma — Yer, miqyas, yönləndirmə və refleksiyanın həndəsi obyektin təsvirindən çıxarıldığı zaman qalan həndəsi məlumatdır. == Haqqında == Yəni forma ətrafında hərəkətin, onun genişlənməsinin, dönməsinin və ya güzgüdə əks olunmasının nəticəsi, ayrı bir forma deyil, orijinal forma ilə eynidir. Eyni formaya malik olan obyektlərin oxşar olduğu deyilir. Bir-birləri ilə eyni miqyasda olduqları təqdirdə, onlara bir-birinə uyğun olan deyilir. Bir çox ikiölçülü həndəsi formalı bir nöqtə və ya birbaşa və ya bağlanmış bir nöqtədə nöqtələri birləşdirən xəttlər, həmçinin nəticələnən daxili nöqtələrlə müəyyən edilə bilər. Belə formalar çoxbucaqlı adlanır və üçbucaqlar, kvadratlar və pentaqonlar daxildir. Digər formalar bir dairə və ya ellips kimi əyri ilə məhdudlaşdıra bilər. Bir çox üçölçülü həndəsi fiqurlar bir sıra şaquli, hündürlüyü birləşdirən xəttlər və bu xətlərin əhatə etdiyi iki ölçülü üzlər, eləcə də yaranan daxili nöqtələrlə müəyyən edilə bilər. Bu cür formlara polihedra deyilir və buraya kublar daxildir, həmçinin tetrahedra kimi piramidalar. Digər üç ölçülü şəkillər ellips və sfera kimi əyri səthlərlə məhdudlaşdıra bilər.
Normal forma
Normal forma (normal form ) - relyasiyalı verilənlər bazasında: informasiyanın strukturlaşdırılması üsulunu müəyyənləşdirən, artıqlığın və uzlaşmamanın olmaması ilə xarakterizə olunan element; informasiyanın səmərəli işlənməsini, saxlanmasını və yenilənməsini təmin edir. Adətən, üç formada istifadə olunur: birinci normal forma (1NF), ikinci normal forma (2NF) və üçüncü normal forma (3NF). Birinci normal forma (1NF)(ən az strukturlaşdırılmış), hər bir sahəsi (sütunu) unikal informasiyadan ibarət olan yazılar qrupudur (məsələn, işçilərin siyahısı). İkinci və üçüncü normal formalar birinciləri ayrı-ayrı cədvəllərə bölür və ardıcıl olaraq sahələr arasında daha incə qarşılıqlı ələqələr müəyyənləşdirir. İkinci normal (2NF) formada ilkin açar sahəsi istisna olmaqla, başqa sahələrin altçoxluğu olan sahələr olmur. Üçüncü normal (3NF)formada açar olmayan sahələr haqqında informasiyaların yerləşdiyi sahələr olmur. Daha mükəmməl normallaşmada Boys-Kodd normal forması (BCNF), dördüncü normal forma (4NF) və birləşmiş proyeksiya – beşinci normal forma (PJ/NF və ya SNF) olur.Proqramlaşdırmada: normal forma, başqa dillərin sintaksisini təsvir etmək üçün istifadə olunan metadildir. Bəzən Bekus normal forması (Bekus-Naur forması) da adlanır.