Lüğətlərdə axtarış.

Transgen bitkilər — ənənəvi bitki sortlarına digər canlı orqanizmlərdən təcrid edilmiş genin və ya genlərin köçürülməsi nəticəsində əldə olunmuş genetikası modifikasiya olunmuş orqanizm (GMO) bitkilər. Genetik modifikasiya olunmuş bitkilərin yeni sortlarının yaradılması və onların kommersiya məqsədləri ilə geniş sahələrdə becərilməsi nəticəsində, istehsal edilmiş məhsulların bir çoxu ərzaq məhsullarının tərkib hissəsini təşkil etməsi olmuşdur. Məlumatlar göstərir ki, dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində transgen bitkilərə, onlardan istehsal edilən kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarına münasibət bir mənalı deyildir. == Tarixi == Ayrı-ayrı genlərin bir orqanizmdən digərinə transformasiyası ilk dəfə 1972-ci ildə həyata keçirilmişdir. İlk transgen bitkilər isə 1982-ci ildə Kölndəki bitkiçilik institutunun və Monsanto şirkətinin əməkdaşları tərəfindən yaradılmışdır. Bir qədər sonra, yəni 1986-cı ildə ABŞ-də tütün bitkisinin virusa qarşı davamlı formalarının açıq sahə şəraitində sınaqları uğurla nəticələndi. Çində aparılan analoji sınaqlar isə 1992-ci ildə belə sortların davamlılığını bir daha sübut etdi. Elə həmin dövrlərdən başlayaraq transgen bitkilərin əkin sahəsi sürətlə genişlənməyə başladı. Belə ki, bütün dünyada 1997-ci ildə cəmi 1,7 mln hektar sahədə transgen bitkilər becərilirdisə. 1998-ci ildə onların sahəsi 30 mln, bir il sonra isə artıq 40 mln, hektar olmuşdur.

Transgender - gender kimliyinin və ya bəzi hallarda doğuş zamanı təyin edilmiş cinsiyyətlə insanın cinsiyyət ifadəsinin uyğunsuzluğu. Bəzi transgender insanlar doğuş zamanı təyin olunan cinsin əksi olan və müvafiq olaraq trans qadınlar və trans kişilər adlandırılan cinslə eyniləşirlər. . Transgenderlik xəstəlik və ya pozğunluq deyil. Eyni zamanda, bəzi transseksuallar öz hissləri ilə başqalarının gözləntiləri arasındakı uyğunsuzluq səbəbindən ciddi stress yaşayırlar ki, bu da onların sağlamlığına və həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərə bilər. Belə stressə gender disforiyası deyilir. Çox vaxt bu problemin ən yaxşı həlli cinsin dəyişdirilməsi və yaxud sənədlərin dəyişdirilməsi üçün tibbi prosedurları əhatə edən transgender keçidi uyğun göstərilir. Lakin bütün transgender insanlar keçidi həyata keçirməyə çalışmırlar. Bir çox hallarda, transseksualların yaşadıqları sıxıntı ayrı-seçkilik və başqaları tərəfdən imtina nəticəsində yaranır. Bu ayri-seçkilik transfobiya adlanır. Öz duyğularını təyin olunduqları cinslə uyğunlaşdıra bilməyən və güclü stress yaşayaraq digər cinsin nümayəndələri kimi yaşamaq və fəaliyyət göstərmək istəyən insanlar transseksual olaraq qəbul edilir.

Rusiyada transgender keçidini qadağan edən qanun (həmçinin cinsiyyətin dəyişdirilməsini qadağan edən qanun ) 14 iyul 2023-cü ildə Dövlət Duması tərəfindən qəbul edilmiş, daha sonra 19 iyul 2023-cü ildə Federasiya Şurası tərəfindən təsdiq edilmişdir. Prezident Vladimir Putin tərəfindən sənəd imzalandıqdan sonra 24 iyul 2023-cü ildə qüvvəyə minmişdir. Qanun insan haqları müdafiəçiləri, LGBT fəalları və tibb ictimaiyyəti tərəfindən ciddi şəkildə tənqid edilib; Human Rights Watch bunu insan hüquqlarının pozulması kimi qiymətləndirib. Qanun transgender insanlar tərəfindən tələb olunan və beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş standartlara daxil edilən tibbi müdaxilələri qadağan edir. Qanun həmçinin interseks uşaqlarda onların razılığı və ya tibbi zərurət olmadan cərrahi əməliyyatlar aparmaq hüququ verir. Human Rights Watch hüquq müdafiə təşkilatı qəbul edilən qanunu Rusiya hakimiyyəti tərəfindən LGBT hüquqlarına edilən hücumun davamı kimi səciyyələndirir. Belə ki, bundan öncə 2022-ci ilin dekabrında Dövlət Duması “LGBT təbliğatını” qadağan edən qanun qəbul etmişdi. Tənqidlərə cavab olaraq qanun layihəsi son variantda daha da sərtləşdirildi. pasportda cinsiyyət işarəsinin dəyişdirilməsini qadağan edir; anadangəlmə anomaliyaların, genetik və endokrin xəstəliklərin müalicəsi ilə bağlı olanlar istisna olmaqla, insanda digər cinsə keçid ilə bağlı tibbi müdaxilələri qadağan edir ( cərrahi əməliyyatlar, hormonal terapiya və s.) transgender nikahları ləğv edir; transgenderlərin uşaqları övladlığa götürmək və ya qəyyumluq etmək hüququnu rədd edir.Qanun həmçinin interseks uşaqlarda onların razılığı olmadan əməliyyatlar etmək hüququ verir, baxmayaraq ki, bu, bir qayda olaraq, tibbi baxımdan zəruri deyil və bu cür müdaxilələr uşaqların fiziki və psixi sağlamlığı üçün risklər daşıyır. == Ukrayna ilə müharibə kontekstində == Qanun Rusiyanın Ukraynaya davam edən işğalı fonunda qəbul edilib.

Transgaz (rum. Societatea Națională de Transport de Gaze Naturale Transgaz S.A. Mediaș) — Rumıniyada təbii qazın istehsalı, emalı və nəqli üzrə dövlət şirkəti. 334 saylı qeydiyyat şəhadətnaməsi Rumıniya Hökuməti tərəfindən 28 aprel 2000-ci ildə verilmişdir. Romgaz şirkətinin törəməsidir. Şirkət tərəfindən nəql olunan təbii qazın həcmi 30 milyard m³, boru kəmərlərinin ümumi uzunluğu 13 min km təşkil edir. Transgaz Nabukko qaz kəməri layihəsində tərəfdaşdır. == Fəaliyyəti == Şirkətin əsas fəaliyyəti qaz nəqliyyatı, təbii qaz istehsalı sahəsində tədqiqat və hasilat: xüsusilə xüsusi tranzit boru kəmərlərinin və əlaqəli texnoloji qurğuların monitorinqi, istismarı və texniki xidmətləri özündə birləşdirir. Bu borular Rusiya və Rumıniyadan təbii qazın Dobruca vasitəsilə Balkan yarımadasına tranzitlə nəql edilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Gücü ildə 30 milyard kubmetr qaz təşkil edir və beynəlxalq tranzit (54 bar) istisna olmaqla, diametri 50 ilə 1200 mm, təzyiqi 6 ilə 35 bar olan ümumi uzunluğu 13 min km olan boru kəmərləri ilə təmin edilir. Transgazın səhmdarları Rumıniya İqtisadiyyat Nazirliyi (58.51%), hüquqi şəxslər (30.73% - məsələn, Fondul Proprietatea) və fərdi şəxslərdir (10.76%).

Yay palıdı, pulcuqlu palıd (lat. Quercus robur) - palıd cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Quercus abbreviata Vuk. Quercus accessiva Gand. [Invalid] Quercus accomodata Gand. [Invalid] Quercus acutiloba Borbás Quercus aesculus Boiss. Quercus aestivalis Steven Quercus afghanistanensis K.Koch Quercus alligata Gand. [Invalid] Quercus altissima Petz. & G.Kirchn. Quercus amoenifolia Gand.

Senecio transiens (lat. Senecio transiens) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xaçgülü cinsinə aid biki növü.

Transfer pəncərəsi — bir futbol klubunun daha əvvəl başqa klubla müqaviləsi olan oyunçuları il ərzində öz siyahısına əlavə edə biləcəyi dövrdür. Belə bir transfer futbolçunun FİFA vasitəsilə yeni klubuna qeydiyyatı ilə tamamlanır.

Tansen (fr. Tencin) — Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament — İzer. Ot-Qrezivodan kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Qrenobl. INSEE kodu — 38501. Kommunanın 2012-ci il üçün əhalisi 1622 nəfər təşkil edirdi. Kommuna dəniz səviyyəsindən 405 ilə 700 qədər metr yüksəklikdə yerləşir. Kommuna Parisdən təxminən 480 km cənub-şərqdə, Liondan 105 km cənub-şərqdə, Qrenobldan 23 km şimal-qərbdə yerləşir.

HTTP (ing. HyperText Transfer Prоtocоl – İnternet şəbəkəsində istifadə olunan protokoldur. HTTP veb-səhifələri İnternetdən çağırmaq üçün bir mexanizmdir. HTTP-nin əsasını URL ünvanı təşkil edir. Ünvanın əvvəlində yazılmış http:// perefeksi müraciət olunan sənədin ümumdünya hörümçək torunun bir hissəsi olduğunu göstərir. Daha sonra əlaqənin tipi göstərilir. Ən çox yayılmış tip World Wide Web (WWW)-dir. Lakin İnternetdə digər əlaqə tiplərindən də istifadə edilir: File Transfer Protocol (FTP) və ya Gopher. Tiplərin ardınca serverin ünvanı yazılır (host). Bu ünvanı domen ünvanı da adlandırırlar.

Didrik Solli-Tangen (11 iyun 1987) - norveçli müğənni. 2010 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Norveçi "My Heart Is Yours" mahnısı ilə təmsil etmişdir.

Orta cincilim (lat. Stellaria media) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin qərənfilkimilər fəsiləsinin cincilim cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Alsine apetala Kit. ex Nyman Alsine avicularum Lam. Alsine barbata Stokes Alsine bipartita Gilib. [Invalid] Alsine brachypetala Opiz Alsine elongata Jord. & Fourr. Alsine glabella Jord. & Fourr. Alsine gussonii Jord.

Əkin yulafı (lat. Avena sativa) — bitkilər aləminin qırtıcçiçəklilər dəstəsinin qırtıckimilər fəsiləsinin yulaf cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Avena agraria var. mutica Brot. Avena algeriensis Trab. Avena anglica Roem. & Schult. [Invalid] Avena byzantina subsp. pseudosativa (Thell.) E. Morren Avena byzantina var. thellungiana (Malzev) Tab.Morais Avena cinerea Roem.

Kiçik qızılçətir (lat. Centaurium erythraea) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin acıçiçəkkimilər fəsiləsinin qızılçətir cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == İkiillik ot bitkisi olub, hündürlüyü 35-40 sm-dir. Kökü böyük olmayan, zəif inkişaf edən, gövdəsi düzqalxan, tək və ya bir neçə saylı, dördtilli, yuxarı hissəsi çəngəlşəkilli budaqlanaraq yuxarıya doğru istiqamətlənmişdir. Gövdədə yarpaqları qarşı-qarşıya, oturaq, uzunsov-neştərşəkilli, uzunluğu 3 sm, damarları yaxşı görünən, kök üstündə olan yarpaqları və çətiri vardır. Çiçəyin uzunluğu 1,5 sm, tünd-çəhrayı rəngli olub, çətirçəkilli-süpürgəvari hamaşçiçəkdir. Adətən ömrünün 2-3 ilində çiçəkləyir. Gövdəsi yarpaqlı və çiçəkli olmaqla, düzqalxan, tək və ya budaqlanan, yaşıl və ya sarımtıl-yaşıl, çılpaq, oyuqlu, qabırğalı, uzunluğu 10-30 sm, qalınlığı isə 2mm-dir. Kökətrafı yarpaqları uzunsov-tərsyumurtaşəkilli, küt, əsasından daralmış, uzunluğu 4 sm, qalınlığı isə 2sm-dir. Yarpaqları oturaq, qarşı-qarşıya, uzunsov-neştərvari, itiuclu, bütövkənarlı, çılpaq, qalxanşəkilli-süpürgəvari, çiçəkləri isə çəhrayı-bənövşəyidir.

Kiçik qızılçətir (lat. Centaurium erythraea) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin acıçiçəkkimilər fəsiləsinin qızılçətir cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == İkiillik ot bitkisi olub, hündürlüyü 35-40 sm-dir. Kökü böyük olmayan, zəif inkişaf edən, gövdəsi düzqalxan, tək və ya bir neçə saylı, dördtilli, yuxarı hissəsi çəngəlşəkilli budaqlanaraq yuxarıya doğru istiqamətlənmişdir. Gövdədə yarpaqları qarşı-qarşıya, oturaq, uzunsov-neştərşəkilli, uzunluğu 3 sm, damarları yaxşı görünən, kök üstündə olan yarpaqları və çətiri vardır. Çiçəyin uzunluğu 1,5 sm, tünd-çəhrayı rəngli olub, çətirçəkilli-süpürgəvari hamaşçiçəkdir. Adətən ömrünün 2-3 ilində çiçəkləyir. Gövdəsi yarpaqlı və çiçəkli olmaqla, düzqalxan, tək və ya budaqlanan, yaşıl və ya sarımtıl-yaşıl, çılpaq, oyuqlu, qabırğalı, uzunluğu 10-30 sm, qalınlığı isə 2mm-dir. Kökətrafı yarpaqları uzunsov-tərsyumurtaşəkilli, küt, əsasından daralmış, uzunluğu 4 sm, qalınlığı isə 2sm-dir. Yarpaqları oturaq, qarşı-qarşıya, uzunsov-neştərvari, itiuclu, bütövkənarlı, çılpaq, qalxanşəkilli-süpürgəvari, çiçəkləri isə çəhrayı-bənövşəyidir.

Franşlen (fr. Francheleins) — Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament — En. Sen-Trivyo-syur-Muanyan kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Burk-an-Bres. INSEE kodu — 01225. == Cöğrafiyası == Kommuna Paris şəhərinin 360 km cənub-şərqində, Lion şəhərindən 36 km şimal və Burk-an-Bres şəhərindən 36 km cənub-qərbdə yerləşir. == Əhalisi == 2010-cu ildə əhalinin sayı 1323 nəfər təşkil edirdi. == İqritisadiyyatı == 2010-cu ildə əmək qabiliyyətli 863 nəfər (15–64 yaş arasında) arasında 691 nəfər iqtisadi cəhətdən fəal, 172 nəfər fəaliyyətsizdir (fəaliyyət göstəricisi — 80,1%, 1999-cu ildə bu 74,4%). Fəaliyyət göstərən 691 sakindən 650 nəfər (349 kişi və 301 qadın), 41 nəfər işsiz (18 kişi və 23 qadın) idi.

Tranqan adası (ind. Pulau Trangan) — Aru adalarına aid ən iri ada. İnzibati cəhətdən İndoneziyayanın Maluku vilayətinə daxildir. == Coğrafiya == Ada Arafur dənizində Arafur dənizində, Maykoor adasından cənub şərqdə yerləşir. Sahəsi 2148,5 km², sahil xətdinin uzunluğu 403,1 km, ən hündür yeri 91 metrdir.

Trayqen adası (isp. Isla Traiguén) — Çilinin Çonos arxipelaqına daxil olan ada. Sahəsi 520,2 km² təşkil edir. Maksimal hündürlüyü 701 metrdir.