Поиск по словарям.

Bazlama — türk mətbəxindən bir çörək növü. Çörək olaraq sadəsi əsrlərdir Türklər tərəfindən bişirilir və yeyilir. Fərqli vasitələr istifadə edərək bir çox fərqli növü hazırlana bilər: qıymalı və pendirli kimi. Sadə növünə Samsun bölgəsində Pıtpıt da deyilməkdədir.

Bulama — "bulanmaq" sözündən olub, təzə doğan sağmal heyvanların 2-3 gündən sonrakı bir neçə gün ərzində sağılan südüdür. Bulama sözünə Azərbaycan Şifahi Xalq Ədəbiyyatında daha tez-tez rast gəlinir; Heyvanın bala verməsinin 2-3-cü günündən sonra təxminən 4-5 gün ərzində sağılan südündən alınır. Bulama ağuz südündən sonra olan süd məhsuludur. bulama ağuzdan duru, süddən bir qədər qatı olmaqla yanaşı açıq sarımtıl rəngdə olur. Bulamanı bişirərkən qab od üzərinə qoyulduğu andan bişənə qədər oxlovla bulanır (qarışdırılır). Belə edilməsə bulama çürüyər. Elə bu səbəbdən də bu süd məhsulu bulama adlanır və o kətəməz kimi bərkimir. Bulama bişirilərkən ona duz atılmır. Uşaqlar üçün hazırlandıqda azca (zövqə uyğun) şəkər tozu əlavə edilir. Bulamanı süni yolla da hazırlamaq olar.

Buzlanma göstəricisi — buzlanmanın başlanğıcı və sonu haqqında məlumat verən cihaz. == Ümumi təsəvvür == Buzlanma göstəriciləri — qırov, duman, buz yağışları və s. səbəbindən buz və ya şaxtanın meydana gəlməsini yaxından müşahidə edən sadə bir cihazdır. Eni 40–50 mm və uzunluğu 300–400 mm olan rəf alüminium küncü özündə təşkil edir. Quraşdırmanı və sökülməni asanlaşdırmaq üçün, rəflərdən biri verilən şəkildə göstərildiyi kimi pazlarla təchiz olunur. == İstifadə üsulu == Meteoroloji müşahidələr zamanı buzlanma göstəricisi adətən yerin səthindən 2 metr məsafədə bərkidilmiş və meteoroloji budkanın kənar tərəfində yerləşən xüsusi kronşteyndə bərkidilir. Nəzarət olunan göstərici yağıntıların dondurulmasını asanlaşdırmaq üçün üfüqi vəziyyətdə yerləşdirilir. Hər buzlanma təsbit edildikdən sonra, göstərici buz çöküntülərindən təmizlənmiş, lakin ətraf mühitin temperaturu olan yeni bir ilə əvəz olunur. Sonuncu dərhal İstifadə şərtlərini yaratmaq üçün lazımdır.

Buzlanma xəbərdaredicisi — texniki vasitələrin buzlanma intensivliyinin davamlı ölçülməsi üçün, operatora və buzlanma əleyhinə avtomatik sistemə məlumat verən qurğu. Bunlar əsasən sənaye zavodlarında təyyarələrin və turbin bıçaqlarının buzlanma nəzarəti üçün istifadə olunur. == Buzlanma xəbərdaredicilərin quruluşu və təsnifatı == Buzlanma xəbərdaredicilərin tərkibinə aşağıdakılar daxildir: buzlanmanın dərəcəsi haqqında siqnal yaradan sensor, siqnalın gücləndirilməsi və müəyyən meyarlar üzrə onun emalı üçün elektron bloklar və operatora məlumatın verilməsi qurğusu. Sensorlarda müxtəlif fiziki prinsiplər istifadə edilə bilər, sensor əməliyyat prinsipinə uyğun olaraq xəbərdaredicilərin bir neçə növü fərqlənir: İstilik xəbərdarediciləri -sensorun temperaturu qızdırıcının gücünün dəyişməsi hesabına daimi saxlanılır, və temperaturun saxlanılması üçün sərf olunan gücdən asılı olaraq, və ətraf havanın temperaturu hesablanır-sensor birbaşa havada yerləşir və ya buz ilə örtülür ; Titrəmə xəbərdarediciləri -onlarda membranın titrəmə tezliyini ölçüsü baş verir, onun vibrasiyalarının həcmi buzla örtüldükdə azalır, buna görə də onların tezliyi artır.Xüsusilə SO-121 və EW-164 bu prinsip üzərində işləyir; Radioizotop xəbərdaredicilər; Optik (optoelektronika) xəbərdaredicilər; Akustik xəbərdaredicilər; Kondensator xəbərdaredicilər; RISO-3 tipli radioizotop xəbərdaredicilər yerli təyyarələrdə buzlanma sensorları kimi geniş istifadə olunur. Xəbərdaredicinin işləmə prinsipi uçuş zamanı sensor pininin həssas səthində böyüyən buz təbəqəsi olan radioaktiv izotopun (strontium-90 + ytrium-90) beta şüalanmasının azalmasına əsaslanır. Şüalanma gücü STS-5 tipli halogen sayğacı tərəfindən qeydə alınır və onun əvvəlcədən təyin edilmiş və onu əvvəlcədən təyin edilmiş işə salınma həddinə qədər azaldıqda elektron blok "buzlanma" siqnalını verir. Sxemin ətalətini azaltmazaltmaq üçün buzlanma zonasına girərkən sensor pininin quraşdırılmış istilik elementi tərəfindən davamlı olaraq qızdırılır. Yerdəki sensorun nisbətən yüksək radioaktivliyi ilə əlaqədar olaraq, qırmızı qurğuşun başlığı (və ya fluoroplast əlavələrlə alüminium) taxılır. == Buzlanma xəbərdaredicilərinin nümunələri == RIO-2M - radioizotop aviasiya; RIO-3 - radioizotop aviasiya; Co-1-istilik-sənaye (qaz-turbin qurğular üçün); СО-4А - aviasiya (mühərriklər üçün); Co-121- titrəmə aviasiya; İSO-16 — aviasiya; EW-164 — aviasiya. == Həmçinin bax == Buzlanma göstəricisi == Ədəbiyyat və sənədlər == === Ədəbiyyat === A. P. Barvinski, Ş.G. Kozlova.

== Müasir buzlaşma == Müasir buzlaqlar qar xəttinin böyük yüksəkliyə malik olması buzlaqların əmələ gəlib saxlanılması üçün əlverişli şəraiti olan ayrı-ayrı zirvələrin yamaclarında saxlanmasıdır. Böyük Qafqazda olan 1400-ə qədər buzlağın (sahəsi 1775 km). 70 %-dən çoxu onun şimal yamacında yerləşir. Şərqi Qafqazın Azərbaycan ərazisindəki buzlaqlarının saxlanılmasına iqlimin, relyefin bə onun dəyişməsinin böyük təsiri vardır. === Bazardüzü buzlağı === Bazardüzü dağının (4480,9 m) qar xəttindən yüksəyə qalxması və ondan ayrılan qolların şimal istiqamətində uzanaraq qıfabənzər iri çökəklik əmələ gətirməsi Cənub-şərqi Qafqazda ən böyük buzlağın yaranmasına səbəb olmuşdur. Bazardüzü dağı şimalda Çexiçayın dərəsindən (Quruş kəndi yaxınlığında) 2300 m, cənubda isə Qaraçay dərəsindən 2700 m ucalır. Bazardüzü buzlağı iki buzlaqdan- Tixitçap və Murkar buzlaqlarından ibarətdir. Dağın zirvəsini örtmüş xarlanmış qardan beş acılı buzlar ayrılır.Tixitçap buzlağının uzunluğu 0,9 km, eni isə 150-200 m-dir. Murkar buzlağı şimal-şərq istiqamətində 1440 m uzanır, eni isə 300-450 m-dir. === Bazaryurd buzlağı === Bazaryurd dağında (4126,3 m) [Baş Qafqazın suayrıcı üzərində yerləşmişdir.

Qədim buzlaşma (rus. древнее оледенение, ing. ancient glaciation) — Yerin əsasən, son geoloji tarixi dövründə (Dördüncü dövrdə) böyük iz qoymuş (morenlər, kamlar, ozlar) və geniş əraziləri əhatə etmiş buzlaşmalar. Sement-ləşmiş buzlaq çöküntülərinin-tillitlərin mövcud olması daha qədimdə buzlaşmaların baş verdiyinə dəlalət edir. (məs: Şm.

Oxşama — Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatında ananın körpə uşağı yuxudan oyanarkən onu əzizləmək, nazlamaq məqsədilə oxuduğu nəğməyə deyilir. Bu xüsusiyyətinə görə oxşamaya "nazlama" da deyilir. Oxşamalar çox zaman "Bu balama qurban" misrası ilə bitir. Məsələn: Bu oxşamaların ilk üç misra beşhecalı, son misrası isə altıhecalıdır. Qafiyə sistemi aaab-dir.

Buzlaq — dağ yamacı və ya dərə üzrə ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında yavaş-yavaş hərəkət edən buz kütləsi. Buzlaq bərk yağıntıdan (qardan) o sahələrdə əmələ gəlir ki, il müddətində onun qalınlığı əriyən və buxarlanan sudan xeyli çox olur, daha doğrusu buzlaq iqlim qar sərhədindən yuxarıda, qarın toplanması üçün relyef formalarının əlverişli olduğu yerdə əmələ gəlir. Hidrosfer qütb ölkələrində dəniz səviyyəsində, mülayim və isti qurşaqlarda isə uca dağlarda qarlardan və buzlaqlardan ibarətdir. Yerin çoxillik və ya "əbədi" qar və buz olan təbəqəsi Kriosfer adlanır. Onu birinci dəfə 1923-cü ildə polyak alim А. B. Dobrovolski tətbiq etmiş. == Kriosfer == Kriosfer Yerin üç əsas təbəqəsinin qarşılıqlı təsiri nəticəsində əmələ gəlir: qar və buz yaranması üçün rütubət verən hidrosferin, bu rütubəti yayan və onu bərk fazada saxlayan atmosferin, səthində qar təbəqəsi əmələ gəlməsi mümkün olan litosferin. Bu okean — atmosfer — materik sisteminin vəsilələrindən biri iştirak etməsə daima qarlar da olmaz. Beləliklə, kriosfer qeyri-müntəzəm yayılmışdır. O yalnız qartoplanma şəraiti olan yerdə meydana gəlir. Lakin bu qeyri — müntəzəmlik hidrosferin vəhdətini və fasiləsizliyini gəstərir: su maye fazada ola bilməyən yerdə bərk fazada olur.

Aleç buzlağı (alm. Aletschgletscher‎ və ya alm. Grosser Aletschgletscher‎) - İsveçrədə Alp dağlarında ən uzun (26,8 km) və sahəsi ən böyük (169 km²-ə yaxın) buzlaq. Rona çayı dərəsinə doğru 1450 m yüksəkliyə qədər enir.

Altimir buzlağı (bolq. ледник Алтимир, ‘Lednik Altimir’ \'led-nik al-ti-'mir\) — 4.8 km uzunluğu, 5.5 km eni olan və Antarktidanın Palmera arxipelaqının Anvers adası sahillərindən şimalda yerləşən buzlaqdır. Buzlaq Dalçev buxtasından şimalda, Studena burnundan şərqdə yerləşmişdir. Buzlaq şimal-qərbi Bolqarıstanda yerləşən Altimir şəhərinin adını daşıyır. == Yerləşməsi == Altimir buzlağı 64°35′50″ c. e. 63°09′00″ q. u. koordinatlarında yerləşmişdir. Alman-Biritaniya xəritəsinə 1996-cı ildə daxil edilmişdir.

Arapya buzlağı (bolq. ледник Арапя, ‘Lednik Arapya’ \'led-nik a-ra-'pya\) — 11.4 km uzunluğu və 5 km eni olan, Antarktidanın Elsuort dağlarına daxil olan buzlaqdır. Buzlaq Yanq buzlağından cənubda yerləşmişdir. Sentinel dağlarının şimal mərkəzində yerləşmişdir. Buzlaq cənub-şərqi Bolqarıstanda yerləşən dənizsahili şəhər olan Arapyanın adını daşıyır. == Yerləşməsi == Arapya buzlağı 78°11′40″ c. e. 84°54′00″ q. u. koordinatlarında yerləşmişdir.

Austfonna buzlağı (norv. Austfonna) — Şpitsbergen arxipelaqına daxil olan Şimal-Şərq Torpağı adasında yerləşən buzlaq. Buzlaq Norveç və Şpitsbergen arxipelaqının ən böyük, Avropanın ikinci (Şimal adasının buzlaq örtüyü), Dünyanın isə yeddinci ən böyük buzlağıdır. Buzlaq adanın şərqində yerləşir və 8 492 km² ərazini əhatə edir. Cənubdan onun davamını Syorfonna buzlağı təşkil edir. Şimal və şərq hissədən dənizə bir başa çıxış əldə edir. Burada aysberqlər əmələ gətirir. Mərkəzi hissədə hündürlüyü 600–720 metrdir. Buzlağın qalınlığı 560 metrdir. Qidalanma sərhədi 400–500 metrdən başlayır.

Baltoro (urdu بلتورو گلیشیر) — qütblərdən kənarda yerləşən dünyanın ən böyük buzlaqlarından biri. Baltoro buzlağı Mərkəzi Karakorum silsiləsində, Baltoro Muztaq (şimalda) və Maşerbrum (cənubda) silsilələri arasında yerləşir. Ərazi Kaşmir ərazisi tərkibində olmaqla Pakistan tərəfindən nəzarətdədir. Avropalı tədqiqatçılar ilk dəfə Baltoro buzlağına XIX əsrdə gəlib çatmışlar. 1856-cı ilin avqustunda Adolf Şlaqintveyt ilk dəfə olara buzlağı tədqiq etmişdir. Buzlağın uzunluğu 62 km, sahəsi 750 km²-dir. Baltoro buzlağının ümumi uzunluğu Cənubi Qaşerbrum axını ilə birgə hesablanır. Bu axın Qaşerbrum IV (7932) və Qaşerbrum III (7946) zirvələri arasından, 7200 metr hündürlüyə malik yayladan başlayır. Qaşerbrum IV massıvini cənubdan yvarlaqlaşdıraraq Baltoro şimaldan növbəti sağ axını olan Qodvin-Osteni qəbul edir (ing. Godwin Austen).

Bağlama — Azərbaycan aşıq şeir şəkillərindən olub, deyişmənin bir qoludur. Deyişmə iki aşığın üzbəüz, sazın müşayiəti ilə sual-cavab şəklində çalıb oxumalarıdır. Deyişmədə aşıq şeirinin bütün şəkillərindən istifadə edilə bilər. Bu aşığın bilik, bacarığından asılıdır. Aşıq deyişmələrinin ən maraqlı mərhələsi, eyni zamanda kulminasiya nöqtəsi qıfılbənd adlanır. Bu şeir şəklinə qıfılbənd, bəzən isə bağlama da deyilir. Elmi araşdırmalarda hər iki addan istifadə edilib. 3, 4, 5 bəndlik şeirdir. Bağlama çox vaxt aşıq deyişmələrində oxunur və ustad aşıqlar özlərinin dərin fəlsəfi məzmunlu bağlaması ilə müqabil tərəfə üstün gəlir, onu "bağlayır". Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatında Aşıq Ələsgərin bağlamaları məşhurdur.

Birdmor buzlağı, (ing. Beardmore Glacier) Antarktidada yerləşən bir buz kütləsidir. Vilyam Birdmorun şərəfinə Birdmor buzlağı adnlandırılıb. == Coğrafiyası == Lambert buzlağından sonra, uzunluğu 160 km-dən çox olan və 30 km-ə çatan genişliyi ilə dünyanın ən böyük buzlaqlarından biridir. Transantarktika dağlarından başlayaraq, Şekliton sahili üzərindən Ross buz sahəsinə qədər uzanır. Buzlaq bir "U" şəkilli vadidə yerləşir. == Kəşfi == Birdmor buzlağı, 1908-ci ildə Ernest Şeklton tərəfindən, ikinci Antarktida elmi gəzintisində aşkar edilir. Buzlaq adını, Şelkton səfərinin bir sponsoru olan Vilyam Birdmorun adından alır. Birdmor buzlağı, Ross buz sahəsindən çıxaraq Transantarktika dağları üzərindən daha doğrusu arasından, Cənub Qütbünə gedən dəhliz rolunu oynayır. Bu dəhlizin sayəsində Cənub Qütbünə çatmaq mümkündü.

Bislama dili (bisl. bislama) — İngilis dili əsaslı kreol dili. Dünyada təxminən 200 min insan Bislama dili dilində danışır. Onların əksəriyyəti Vanuatuda yaşayır. Vanuatunun rəsmi dilidir. == Ədəbiyyat == Дьячок М. Т. Язык бислама и проблемы его формирования (социолингвистическая характеристика) // Techne grammatike (Искусство грамматики). — Вып. 3. — Новосибирск, 2008. — С. 181—192.

Blaqun buzlağı (bolq. ледник Благун, ‘Lednik Blagun’ \'led-nik bla-'gun\) — 13 km uzunluğu, 2.3 km eni olan və Antarktidanın Qreyam Torpağının Loubye sahiliindən qərbdə yerləşən buzlaqdır. Buzlaq Doliye buzlağından cənub-qərbdə, Peyna buzlağından şimal-şərqdə, Vilkinson buzlağından şimal-qərbdə yerləşmişdir. Buzlaq cənubi Bolqarıstanda yerləşən Blaqun şəhərinin adını daşıyır. == Yerləşməsi == Blaqun buzlağı 66°51′00″ c. e. 66°03′20″ q. u. koordinatlarında yerləşmişdir. Alman-Biritaniya xəritəsinə 1996-cı ildə daxil edilmişdir.

Boswellia bullata (lat. Boswellia bullata) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin burserakimilər fəsiləsinin bosvelliya cinsinə aid bitki növü.

Gül kələm (lat. Brassica oleracea) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin kələm cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Brassica alba Boiss. [Illegitimate] Brassica alboglabra L.H.Bailey Brassica arborea Steud. Brassica bullata Pasq. Brassica campestris subsp. sylvestris (L.) Janch. Brassica capitala DC. ex H.Lév. Brassica cauliflora Garsault [Invalid] Brassica caulorapa (DC.) Pasq. Brassica cephala DC. ex H.Lév.

Brosvelbrin buzlağı (norv. Bråsvellbreen) — Şpitsbergen arxipelaqına daxil olan Şimal-Şərq Torpağı adasında yerləşən buzlaq. Syorfonna buzlağından cənubda yerləşir. Onun uzunluğu 45 km, eni 20 km, sahəsi 1160 km²-dir. Buzlaq Barens dənizinə 20–30 km məsafədə daxil olur.

Buddleja bullata (lat. Buddleja bullata) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin qaraşəngikimilər fəsiləsinin buddleya cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Buddleja lindenii Benth. Buddleja mollis Kunth Buddleja mollis var. angustifolia Kunth Buddleja myriantha Kraenzl. Buddleja obovata Kraenzl. Buddleja verleyseniana Gilg Buddleja vernixia Kraenzl.

Burdenis buzlağı (bolq. ледник Бурденис, ‘Lednik Burdenis’ \'led-nik bur-'de-nis\) — 6 km uzunluğu və 1.7 km eni olan, Antarktidanın Elsuort dağlarına daxil olan buzlaqdır. Buzlaq Delyo buzlağından şimalda, Gerila buzlağından cənubda yerləşmişdir. Sentinel dağlarının şimal mərkəzində yerləşmişdir. Buzlaq cənubi Bolqarıstanda yerləşən Qədim Roma şəhəri olan Burdenisin adını daşıyır. == Yerləşməsi == Burdenis buzlağı 78°14′00″ c. e. 86°03′00″ q. u. koordinatlarında yerləşmişdir.

Naxçıvan məhəllələri — XX əsrin əvvəllərində Naxçıvan şəhəri on əsas məhəllədən ibarət idi: Zaviyə məhəlləsi Şahab məhəlləsi Pirqamış məhəlləsi Əlixan məhəlləsi Sarvanlar məhəlləsi Gömayıl məhəlləsi Xoşulu məhəlləsi Atabəylər məhəlləsi Qurdlar məhəlləsi Qala məhəlləsi == Qaraağac məhəlləsi == Naxçıvanda tikinti-quraşdırma idarəsini ətrafında yerləşir. 1918-ci ildə məhəllədə bir neçə yüz gənc silahlanıb,torpaqlarının bir qarışını da xarici düşmənlərə, erməni təcavüzkarlarına verməyəcəklərinə and içmişdilər. 1990-1993-cü illər Sədərək döyüşləri bunu bir daha sübut edib. == Qoçaltı məhəlləsi == Adı türk xalqlarının totem, onqon saydıqları qoyunla — ağ və qara qoçla bağlıdır. Burada daşdan düzəldilmiş qədim qoç-qoyun heykəlləri var imiş. Şəhər əhalisi əlamətdar günlərdə, bayramlarda buraya yığışıb şənliklər keçirərmişlər. == Şahab məhəlləsi == Şahab mələsinin adı 1590 cı il Osmanlı mənbələrində çəkilir. Qədim məhəllə “Qurdlar”, Pirqəmiş və Anbar məhəllələri arasında yerləşərək,Bazar çayından axan “Söyüdlü arx”ın qurtaracağındadır. Məhəllədə Şahab məscidi yerləşir. Pir Xamuş xanəgahı bu məhəllədə yerləşir.