Поиск по словарям.

Lodi döyüşü — 1796-cı il 10 Mayda baş vermişdir. Avstriyalı general Beaulieu Napoleona qarşı Fombio döyüşündə aldığı məğlubiyyətdən sonra Beaulieu məğlub olaraq ordusunu Ada çayının gerisinə çəkdi. Beaulieu geri çəkilməni sürətləndirmək üçün Lodidə General-Mayor Vukassovich idarəsində təxminən 10.000 nəfər qoyaraq irəlilədi. Napoleonun ordusu 10 Mayda Lodiyə çatıb çayın sol sahilini düşməndən təmizlədi. Napoleonun əsas ordusu Lodiyə çatana qədər fransız topçuları avstriyalıların körpüyü dağıtmamaqları üçün qarşı sahilə dayanmadan atəş açırdılar. Elə bu vaxt Napoleon şəxsən toplardan birinin başına keçib əsgər kimi döyüşdü. Bu fransız əsgərlərinin döyüş ruhunu artırdı. Axşamüstü əsas ordu Lodiyə çatdı. Napoleon dərhal əsgərlərə körpünü keçmələri əmrini verdi. Axşama yaxın şəhər ələ keçirildi.

Dəndənəkan döyüşü — 1040-cı il mayın 23-də Mərv yaxınlığında Dəndənəkan adlı yerdə Səlcuqlarla Qəznəvilər arasında baş verən savaş. == Tarixi == I Məsud 50 minlik qoşun, 300 döyüş fili ilə səlcuqlara qarşı çıxdı. Döyüş zamanı səlcuqlar geri çəkildilər. Əhali ağır vergilərə görə Qəznəvi döyüşçülərinə kömək etmədi. 1040-cı il mayın 23-də Mərv yaxınlığında Dəndənəkan adlı yerdə Səlcuqlarla Qəznəvilər arasında qanlı döyüş baş verdi. Səlcuq ordusu milli döyüş üsulundan istifadə edərək, qollara ayrıldı. Bir qol vuruşandan sonra geri çəkilir, onu başqası əvəz edirdi. Qəznəvi ordusunda vuruşan 300 oğuz türkü səlcuqların tərəfinə keçdi. Oğuzlar qalib gəldilər. Oğuz qəbilələrinin döyüşdən bir gün sonra çağrılmış qurultayında Toğrul bəy (1040–1063) sultan elan edildi.

Dəndənəkan döyüşü — 1040-cı il mayın 23-də Mərv yaxınlığında Dəndənəkan adlı yerdə Səlcuqlarla Qəznəvilər arasında baş verən savaş. == Tarixi == I Məsud 50 minlik qoşun, 300 döyüş fili ilə səlcuqlara qarşı çıxdı. Döyüş zamanı səlcuqlar geri çəkildilər. Əhali ağır vergilərə görə Qəznəvi döyüşçülərinə kömək etmədi. 1040-cı il mayın 23-də Mərv yaxınlığında Dəndənəkan adlı yerdə Səlcuqlarla Qəznəvilər arasında qanlı döyüş baş verdi. Səlcuq ordusu milli döyüş üsulundan istifadə edərək, qollara ayrıldı. Bir qol vuruşandan sonra geri çəkilir, onu başqası əvəz edirdi. Qəznəvi ordusunda vuruşan 300 oğuz türkü səlcuqların tərəfinə keçdi. Oğuzlar qalib gəldilər. Oğuz qəbilələrinin döyüşdən bir gün sonra çağrılmış qurultayında Toğrul bəy (1040–1063) sultan elan edildi.

Dəvəboynu döyüşü — 1877-1878 Rusiya-Osmanlı müharibəsi gedişatında baş tutan döyüş. Ərzurum vilayətində baş tutan döyüş rusların qələbəsi ilə başa çatmışdır.

Ələşgird döyüşü — 29 iyul-1 avqust 1421-ci ildə Qaraqoyunlularla Teymurilər arasında baş vermiş döyüş. == Arxaplan == Qaraqoyunlu dövlətinin (1410-1468) əsas düşmənlərindən biri də Xorasanda bərqərar olmuş Teymuri hökmdarı Şahrux idi. O, 1420-ci ilin yayında 200 minlik qoşunla Azərbaycana doğru hücüma başladı. Təbrizdən düşməni qarşılamaq üçün 50 minlik qoşunla yola çıxan Qara Yusifin qəflətən xəstələnməsi və vəfat etməsi, şahzadələrdən heç birinin ordu qərargahında olmaması ciddi hərc-mərcliyə səbəb oldu. Həmin dövrdə şahzadələrdən Şahməhəmməd Bağdadda, İskəndər Kərkükdə, İspənd Adilcəvazda, Cahanşah Sultaniyyədə Əbu Səid isə Ərzincanda idi. Teymuri qoşunlarının yaxınlaşmasından vahiməyə düşən Qaraqoyunlu əmirləri ordugahdan qaçdılar. Beləliklə heç bir müqavimətə rast gəlməyən Şahrux Azərbaycanı zəbt etdi. Qara Yusifin ölümü ilə Şahrux Mirzə Qaraqoyunlu şahzadələri ilə qarşı-qarşıya qaldı. Qaraqoyunlu əmirlərinin ittifaqı ilə Qara Yusifin yerinə taxta çıxan İsgəndər Mirzə bir tərəfdən Şahruxa öz itaətini bildirmiş, digər tərəfdən isə Mardinə hücum edən Qara Yuluq Osman bəy üzərinə səfər etmək üçün hazırlıqlara başlamışdı . 1421-ci ilin mart ayında Qara Yuluq Osman İsgəndər Mirzə tərəfindən məğlub edildi.

Evrimedon döyüşü — Afina və onun müttəfiqlərinin daxil olduğu Delos ittifaqı ilə I Kserksin hakimiyyətdə olduğu Əhəməni İmperiyası arasında quruda və dənizdə baş verən ikiqat döyüş. Eramızdan əvvəl 469 və ya 466-cı illərdə Kiçik Asiya (müasir Türkiyə) yarımadasında, Evrimedont çayının (indiki Körpüçay) mənsəbinin yaxınlığındakı Pamfiliyada baş vermişdir. Döyüş Yunan-İran müharibələrinin mühüm tərkib hissəsidir. Delos ittifaqı Afina və Egey hövzəsinin bir çox şəhər-dövlətləri tərəfindən Yunanıstana birinci və ikinci fars basqınlarından (müvafiq olaraq e.ə. 492-490 və 480-479) sonra Əhəmənilərlə müharibəni davam etdirmək üçün yaradılmışdı. İkinci işğala son verən Plateya və Mikale döyüşlərindən sonra yunan müttəfiqləri hücuma keçərək Sest və Bizans şəhərlərini mühasirəyə aldılar. Daha sonra Delos ittifaqı müharibəni təkbaşına davam etdirdi və onun qüvvələri növbəti on il ərzində Egeydəki fars bazalarına hücumu davam etdirdi. E.ə. 469 və ya 466-cı illərdə farslar yunanlara qarşı böyük bir hücum üçün nəgəng ordu və donanma yığmağa başladılar. Yığma Evrimedont yaxınlığında aparılmışdır.

Folklend döyüşü (ing. Battle of the Falkland Islands) — Birinci dünya müharibəsi illərində Folklend adaları yaxınlığında 8 oktyabr 1914-cü ildə İngiltərə və Almaniya arasında baş verən dəniz döyüşdür. == Tarixi == İngiltərə donanmasının kontr-admiralı Frederik Sterdi, Almaniya donanmasının vitse admiralı isə Maksimilian Fon Şpeye olmuşdur. Almaniya donanması İngiltərənin Folklend adalarında yerləşən Port-Stenli hərbi-dəniz bazasına 8 oktyabr 1914-cü il tarixində hücum edir. Lakin Almaniya donanması İngilis donanmasının güclü müqavimətinə rast gəlib geri çəkilirlər. Bu zaman İngilis hərbi qüvvələri Almaniya donanmasını təqib edərək onların hərbi gəmiləri kreyserlərini məhv edir. Kreyserlərdən yalnız "Drezden" və "Hospital gəmisi" gizlənə bilirlər. Folklend döyüşü İngiltərə donanmasının tab qələbəsi ilə başa çatır.

Gicduvan döyüşü — Səfəvi-Şeybani müharibələri çərçivəsində Mavəraünnəhr Şeybaniləri ilə qızılbaşlar arasında 12 noyabr 1512-ci ildə Gicduvan şəhəri yaxınlığında baş vermiş döyüş. Şeybani ordusunun komandanı Ubaydulla xan, Səfəvi qoşunlarının komandanı Bəlx valisi Nəcmi Sani bəy təyin olunmuşdu. Şeybanilərin qələbəsi ilə yekunlaşan döyüşdə Səfəvi ordusu komandanı Nəcmi Sani bəy döyüşdə həlak olmuşdu. == Döyüşün gedişi == Babur Kül Mələk döyüşündə məğlub olduqdan sonra sələfi Səfəvi hökmdarı Şah İsmayılın Bəlxdə xidmət edən komandiri Biram xan Karamanlıdan kömək istədi. Biramın dəstəsinin əlavə dəstəyi ilə, özbəklər sonda Hissar ölkəsindən çəkildi. Bu qələbədən sonra və Kül Mələkdəki məğlubiyyətinə cavab olaraq Babur I Şah İsmayılın şəxsən Mavəraünnəhr (Transoksiana) özbəklərini məğlub etmək üçün istifadə edə biləcəyi əlavə bir qüvvə istəməsi üçün ziyarət etdi. Şah buna görə Xorasının idarəsini vəkili Nəcmi Sani bəyə həvalə etdi. İsmayıl, əvvəllər sahibi olduğu hökmranlıqların bərpasında Babura kömək göstərilməsi üçün təlimat verdi. Bəlxə çatdıqda Nəcm Sanibəy şəxsən Herat valisini, Xorasan əmirlərini və Bəlx xanı Biramı da götürərək Mavəraünnəhrə getməyə qərar verdi. Səfər əsnasında Nəcm Amudəryanı keçdi və tezliklə Baburla birləşərək, 60.000 nəfərlik güclü ordu yaratdı.

Gicduvan döyüşü — Səfəvi-Şeybani müharibələri çərçivəsində Mavəraünnəhr Şeybaniləri ilə qızılbaşlar arasında 12 noyabr 1512-ci ildə Gicduvan şəhəri yaxınlığında baş vermiş döyüş. Şeybani ordusunun komandanı Ubaydulla xan, Səfəvi qoşunlarının komandanı Bəlx valisi Nəcmi Sani bəy təyin olunmuşdu. Şeybanilərin qələbəsi ilə yekunlaşan döyüşdə Səfəvi ordusu komandanı Nəcmi Sani bəy döyüşdə həlak olmuşdu. == Döyüşün gedişi == Babur Kül Mələk döyüşündə məğlub olduqdan sonra sələfi Səfəvi hökmdarı Şah İsmayılın Bəlxdə xidmət edən komandiri Biram xan Karamanlıdan kömək istədi. Biramın dəstəsinin əlavə dəstəyi ilə, özbəklər sonda Hissar ölkəsindən çəkildi. Bu qələbədən sonra və Kül Mələkdəki məğlubiyyətinə cavab olaraq Babur I Şah İsmayılın şəxsən Mavəraünnəhr (Transoksiana) özbəklərini məğlub etmək üçün istifadə edə biləcəyi əlavə bir qüvvə istəməsi üçün ziyarət etdi. Şah buna görə Xorasının idarəsini vəkili Nəcmi Sani bəyə həvalə etdi. İsmayıl, əvvəllər sahibi olduğu hökmranlıqların bərpasında Babura kömək göstərilməsi üçün təlimat verdi. Bəlxə çatdıqda Nəcm Sanibəy şəxsən Herat valisini, Xorasan əmirlərini və Bəlx xanı Biramı da götürərək Mavəraünnəhrə getməyə qərar verdi. Səfər əsnasında Nəcm Amudəryanı keçdi və tezliklə Baburla birləşərək, 60.000 nəfərlik güclü ordu yaratdı.

Qarni döyüşü — 1225-ci ildə Gürcüstan çarlığı və Xarəzmşahlar arasında baş vermiş döyüş. Döyüş nəticəsində Gürcüstan çarlığı məğlub edildi və Gürcüstan çariçası Rusudan qərargahını Tiflisdən Kutaisiyə köçürməyə məcbur olmuşdur. == Döyüşdən əvvəl == Bu dövrdə Cəlaləddin Mənguberdi çariça Rusudana məktub yazaraq tabelik göstərməsini istədi. Lakin Rusudan tabe olmaqdan imtina etdi və Cəlaləddinə Monqol imperiyasına məğlub olduğunu xatırladan məktub yazdı. Bundan sonra 1225-ci ildə Xarəzmşah ordusu sərhədi keçərək Gürcüstana daxil oldu və qısa bir müddət sonra iki tərəf arasında ağır döyüş baş verdi. == Tərəflərin hərbi potensialı == Çariça Rusudan əsgər toplamaq üçün Gürcüstan çarlığının bütün bölgələrinə elçilər göndərdi. Bu dövrdə çarlıq muzdlu əsgərlər də daxil olmaqla 100,000 yaxın əsgər toplamaq potensialına sahib idi. Bununla yanaşı gürcülər təhlükəsizlik səbəbindən qüvvələrinin bəzi hissələrini ayırdılar. Beləliklə, Cəlaləddinə qarşı gürcülərin əlində 60–70,000-ə qədər qüvvə var idi. Xarəzmşah ordusunun sayı isə gürcülərdən daha çox idi.

Hresili döyüşü (gürcücə: ხრესილის ბრძოლა) — Osmanlı imperiyası ilə Gürcüstanın çarlıqlarından biri olan İmereti çarlığı arasında hal-hazırkı Gürcüstanın Hresili şəhəri yaxınlığında baş tutmuş döyüş nəzərdə tutulur. Döyüş nəticəsində İmereti kralı olan I Solomonun komandanlığı altındakı gürcü ordusu 17 dekabr 1757-ci ildə Osmanlı imperiyası ordusunu və gürcü könüllülərdən ibarət ordunu məğlub etməyi bacardı. == Arxa plan == XVII əsrdə Gürcüstanın bir çox ərazisində mövcud olan çarlıqlar və ya kyazlıqlar Osmanlı imperiyasına bağlı dövlətlər idilər. Belə dövlətlərə vassal dövlət idilər. Bu vassal dövlətlərin qərərgahları Tsutskvati, Poti və Şorapani qaları idi. Sadəcə Meqreliyadan ildə 12 min insan qul kimi Osmanlı imperiyasına satılırdı. Solomon quldarlığı qadağan etdi və zadəganlara qarşı çıxaraq Osmanlı imperiyasında öz ölkəsinin müstəqilliyini əldə etməyə çalışdı. buna cavab olaraq, Osmanlı imperiyası Solomonun üzərinə ordu gödərdi. Bu yürüşdə məqsəd nəzarətin azaldığı Gürcüstan torpaqlarında öz hakimiyyətlərini yenidən bərpa etmək idi. Osmanlı imperiyası ordusuna Təpədələnli Əli Paşa komandanlıq edirdi.

Hörmüz döyüşü — 1622-ci ildə baş vermişdir. 10 həftəlik mühasirədən sonra İngiltərə-Səfəvi dövlətlərinin müttəfiq qoşunları qaladakı portuqal qarnizonunu məğlub etməyi bacarırlar. Bununla da Fars körfəzində İngiltərə ilə Səfəvi dövlətinin ticarət yolu açılmış olur. Hörmüzün Səfəvilər tərəfindən geri qaytarılmasından əvvəl Portuqaliya təxminən bir əsr idi ki, buranı özünə tabe etmişdi. Hörmüz 1507-ci ildən Portuqaliyaya tabe idi, buranı portuqal sərkərdə Alfonso de Albuerque tabe etmişdi. Bu yer vasitəsilə portuqallar Hindistan ilə Avropa arasındakı bütün ticarəti öz nəzarətlərinə keçirmişdilər. == İngiltərə-Səfəvi ittifaqı == İngiltərə tərəfi müharibədə Ost-Hind şirkəti tərəfindən təmin edilən 5 döyüş gəmisi və 4 kiçik gəmi ilə təmsil olunurdu. Səfəvilər isə ingilislərlə ittifaq qurulana qədər artıq müharibəyə başlamışdılar. I Şah Abbasın qoşunu portuqalları Qeşm adasındakı qalada mühasirəyə almışdı. I Şah Abbas ümid edirdi ki, ingilislər onlara yardım edəcək.

Hüneyn Döyüşü (ərəbcə: غزوة حُنين); Hicrətin səkkizinci ilində, miladi təqvim ilə 630-cu ildə, Məkkənin fəthindən dərhal sonra Hüneyn Vadisində meydana gəldi. Müharibə İslamın qurucusu və son peyğəmbər Məhəmməd (s.a.v) əmrindəki İslam ordusu ilə Taif bölgəsindəki Havazin və Sakif qəbilələri arasında baş verdi. Bütpərəstlərin basqınları və Məkkənin yeni müsəlmanlarının iştirakı sayəsində, Hüneyn yürüşünün başlanğıcında İslam ordusu sarsıldı və hətta İslamın qurucusu Məhəmməd peyğəmbərin həyatı təhlükə altında qaldı. Lakin nəticədə müsəlmanlar qalib gəldilər və çoxlu qənimət əldə etdilər. Bu rəvayətlərin bəziləri məsəl ənənəsinin əksidir. Bu ənənənin özəlliyi ictimaiyyəti incidən aşkar faktlarda deyil, əksinə povestlərindən sonra tamaşaçıdan yığdıqları pulun miqdarını artıran, duyğularını sığallayan, şişirdən, bəzən ağlatdıran ətraflı dramatik hekayələr verir. Lətifələr əsasən peyğəmbərlik dəlilləri (Delail En Nubuwwa) kimi sahələrdə istehsal edilmişdir. Məsələn, Huneyn döyüşündə Məhəmmədin atdığı bir ovuc çınqıl bütün kafirlərin gözünə bir-bir daxil olur. == Hüneyn Muharabəsi"nin Səbəbləri == Hüneyn müharibəsinin səbəbinin Havazin və Sakif qəbiləsinin görkəmli şəxslərinin İslamın banisi Məhəmməd peyğəmbərin Məkkəni fəth etməsindən sonra növbədə olduqlarını düşündükləri və o dövrdə Məkkədə olan müsəlmanlara hücum etmək qərarına gəldikləri barədə xəbər yayılır. Başqa bir düşüncəyə görə, bu müharibə Məhəmməd peyğəmbərin Məkkəni fəth etmək üçün Mədinədən yola düşdüyü zaman Havazin və Sakif qəbilələrinin bir araya gələrək, İslam ordusunun onlarla mübarizə aparmaq üçün hərəkətə keçdiyini düşünərək Hüneyn bölgəsində qərargah qurdular.

Kadeş döyüşü Firon II Ramzesin hökmranlığının beşinci ilində, e.ə. 1274 cü ildə indiki Suriya və Livan sərhəddində, Orentos çayı üzərindəki Kadeş şəhəri uğrunda Qədim Misir və Het çarlığı arasında baş vermiş hərbi toqquşma. Qədim Misir tarixində III Tutmos tərəfindən e.ə. 1457 ci ildə aparılmış Megiddo döyüşündən sonra ikinci böyük hərbi münaqişə. == Döyüş səlnamələri == Kadeş döyüşü hər iki tərəfə aid səlnamələrdə öz əksini tapmışdır. Qədim Misir səlnamələrində II Ramzes tərəfindən hərbi yürüşün başlanmasından və Kadeş döyüşlərindən xəbər verilir: qoşunları tərəfindən tərk edilmiş II Ramzes tanrı Amunun köməyi ilə qələbə çalmış olur. Döyüş haqqında Karnak, Luksor, Ramesseum , Əbu Simbel və Abidos təsvirlərinə əsaslanan üç və əlavə papirus yazılara əsaslanan 13 təssəvvür mövcuddur. Hettlər tərəfindən düyüş təsəvvürü Babil mixi yazılarına əsaslanır. Het dövlətinin paytaxtı Xattusa şəhərinin xarabalığından tapılmış mixi ilə yazılmış gil lövhələr adıgedən döyüşdən xəbər verir. === Döyüş önü === Kadeş şəhəri Qədim padşahlıq dövrünə aid XVIII sülalə zamanında III Tutmosis tərəfindən altı yürüşdən sonra ələ keçirilmiş olur.

Kalka döyüşü - (müasir Kalçik çayı), Kalmius çayının sol qolu Donetsk (Ukrayna) vilayəti). 31 may(6 iyun) 1223-cü ildə birləşmiş rus-qıpçaq qoşunları ilə monqol-tatar ordusu arasında, Cebe və Sabutayın yürüşü çərçivəsində baş verən döyüş. == Döyüş ərəfəsi == Gürcü, sonra isə alan-yas və Şimali Qafqaz qıpçaq qoşunlarını darmadağın edəndən sonra, Sabutay bahadur və Cebe noyonun başçılığı altında monqol-tatar ordusunun iki tüməni(20 min süvari) 1223-cü ildə Krıma sonra isə qıpçaq çöllərinə soxuldular. Qıpçaq xanı Kötən xan rus knyazlarından kömək dilədi. Kiyevdəki knyaz şurasında düşməni qarşılamaq qərarı verildi. Apreldə rus və qıpçaq qoşunu, şırımlı yerində(Zaporojye) Dnepri keçərək, rəqibi, avanqardını geri oturdaraq, geri çəkilməyə məcbur etdi. İlk uğur rusları və qıpçaqları ruhlandırdı, və onlar şərqə hərəkət etdilər. 9 gündən sonra Kalka çayında rus-qıpçaq qoşunu(40 min rus və 20 min qıpçaq) monqol-tatarların əsas qüvvəsi ilə qarşılaşdı. == Döyüşün gedişi == Rus knyazlarının şurasında ziddiyətlər yarandı. Kiyevli Mstislav monqol-tatarları Kalkanın sağ tərəfində qarşılamağı təklif etdi.

Katvan döyüşü (çin. 卡特萬之戰) ― Səlcuqlar, onların vassal dövləti Qərbi Qaraxanilər dövləti və Qarakitaylar dövləti arasında 9 sentyabr 1141-ci ildə baş vermiş döyüş. Səlcuqlar bu döyüşdə qəti şəkildə məğlub oldular və nəticədə Böyük Səlcuq imperiyası çökməyə başladı. == Döyüşdən əvvəlki vəziyyət == Qərbi Lyao imperatoru Yelü Daşinin Balasaquna qədər gələrək Qaşqar, Beşbalıq və Xücənd şəhərlərini tutaraq paytaxtı Balasaqun şəhəri olan Qaraxitaylar dövlətini yaratması ilə Qaraxanlı-Qarakitay mübarizəsi ciddiləşmişdi. 1137-ci ildə Qarakitay ordusu Səlcuq vassalı olan Qərbi Qaraxanlı hökmdarı Mahmud b. Məhəmməd Arslan Xanın qüvvələrini Xücənd yaxınlarında məğlub etdi. Xarəzmşahlar ilə Böyük Səlcuq imperiyası arasındakı mübarizədən faydalanan Qarakitaylar, Qaraxanlı torpaqlarına olan hücumlarını gücləndirmişdilər. Qaraxanlılar ilə onlara tabe olan Qarluqlar arasında mövcud olan ziddiyyətlərdə, Qaraxanlıların, Səlcuq hökmdarı Sultan Səncərdən kömək istəmələri ilə birgə Qarluqlar da Qarakitaylara sığınmışdırlar. == Döyüş == Yelü Daşi, Qarluqların bağışlanması məqsədi Sultan Səncərə müraciət etmiş, ancaq bu tələbi müsbət qarşılamayan Səncər ordusu ilə birgə yürüşə davam etmişdir. İki ordu Səmərqəndin şimal hissəsində yerləşən Katvan çölündə qarşılaşmışdır.

Kerx döyüşü — Çərkəz Hüseyn bəyin komandanlıq etdiyi Osmanlı əsgərlərinin, Səfəvi qüvvələrinin pusğusu ilə təqribən Osmanlı əsgərlərinin məhv olması ilə nəticələnmişdir. == Döyüş == Qaraman və İstanbuldan kömək gözləyən Bığlı Mehmet Paşa, getdikcə güclənən Ustacalı Qaraxanı bir oyunla məğlub etmək istəyirdi. Bunun nəticəsində iki min nəfərlik süvari ilə saxta bir hücum ediləcək, Səfəvi qüvvələri yığışdıqdan sonra bu qoşunlar geri çəkilərək Səfəvi ordusunu Bığlı Mehmet Paşanın komandanlığı altında əsas ordunun tələsinə salacaqlar. Mövlana İdris isə bu qərara qarşı çıxdı. Səbəb isə mövsümün təsiriylə yolların palçıqlı olması və Kerx mövqeyi ilə əsas ordunun gözlədiyi Qantara arasında uzun bir məsafənin olması idi. Bığlı Mehmet Paşa etirazları qəbul etmədi və Harpud sancaqbəyi Çərkəz Hüseynin komandanlığı altında adı çəkilən qüvvələri verərək yola düşdü. Kəşfiyyatçılar vasitəsilə basqının olacağını eşidən Qaraxan düşərgəni boşaltdı və ətrafına gizləndi. Osmanlı ordusu düşərgənin boş olduğunu düşünərək, oranı talan etməyə başladılar. Əsas ordunun arxadan gəldiyini düşünən Səfəvi ordusu Osmanlı ordusunun düşərgələrini ciddi şəkildə məhv etmələrinə imkan verdi. Əsas ordunun gəlməyəcəyini və bu qüvvələrin tək olduqlarını biləndə gizləndikləri yerdən çıxıb hücuma keçdilər.

Konyanın döyüşü — 21 dekabr 1832-ci ildə Birinci Osmanlı-Misir müharibəsi zamanı Misir və Osmanlı imperiyası arasında baş vermiş döyüş. Müasir Türkiyədə Konya şəhərində olmuşdur. Döyüşə Osmanlılar tərəfdən Resid Mehmed Paşa, Misir tərəfdən isə İbrahim Paşanın başçılığı edirdi. Bu qısa toqquşma misirlilərin qələbəsi ilə bitmişdir. == Ədəbiyyat == Laffin, John, Brassey's Dictionary of Battles, (Barnes & Noble Inc., 1995). Grant, R.G., Battle: A Visual Journey through 5,000 years of combat, (DK Publishing Inc., 2005). Dupuy, R. Ernest and Trevor N. Dupuy, The Harper Encyclopedia of Military History, (HarperCollins Publishers, 1993). McGregor, Andrew James, A Military History of Modern Egypt: from the Ottoman Conquest to the Ramadan War, (Greenwood Publishing Group Inc., 2006). Finkel, Caroline, Osman's Dream, (Basic Books, 2005), 57; "Istanbul was only adopted as the city's official name in 1930..".

Kursk Müharibəsi (Almaniyanın verdiyi kod adı: alm. Unternehmen Zitadelle‎ (Hisar Hərəkatı); rus. Курская битва) — İkinci dünya müharibəsi zamanı Şərq cəbhəsində, Alman qüvvələrinin Kursk çıxıntısına qarşı 1943-cü il iyul və avqust aylarında təşkil etdiyi hücumdur. İkinci dünya müharibəsinin ən böyük tank vuruşmalarından biri və bir gün ərzində ən çox itki verilmiş hava döyüşləri bu döyüşdə reallaşmışdır. Almanların Şərq Cəbhəsində reallaşdırdığı son strateji hücumdur. Döyüş nəticəsində Sovet qələbəsi Şərq Cəbhəsində təşəbbüsü Sovetlərə vermiş və müharibənin sonuna qədər də bu belə qalmışdır. "Kursk Çıxıntısı", Almanların Stalinqraddakı məğlubiyyəti sonrasındakı Sovet hücumu və Alman Üçüncü Xarkov döyüşü əks-hücumu nəticəsində meydana gəlmişdi. Almanlar, çıxıntını şimal və cənub qanadlarından kəsərək cəbhəni qısaltmağı və Qırmızı Ordu birliklərini mühasirəyə alaraq yeni bir böyük zəfər əldə etməyi ümid edirdilər. Ancaq Sovet ordusunun Hitlerin planları haqqında yaxşı bir kəşfiyyat məlumatı vardı. Digər yandan almanlar, başda Tiger I və Panther tankları olmaqla yeni silahların gəlməsini gözləyərək hücumu təxirə salırdılar.

Köniqsberq döyüşü — İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Sovet qüvvələrinin Şərqi Prussiyada son hərbi əməliyyatlarından biridir. Sovet mənbələrinin də daxil olduğu bəzi mənbələrdə döyüşün adı Köniqsberq Hücumu olaraq keçir. Sovet 3-cü Belarus Cəbhəsinin qüvvələri şəhərə hücumun ardından dörd gün davam edən sərt qarşıdurmalardan sonra, bu gün adı Kalininqrad olan şəhərə nəzarəti təmin etdilər. Şəhərin Sovet birləşmələri tərəfindan mühasirə edilməsi 1945-ci ilin yanvar ayının sonlarında başlamışdı. Köniqsberq ilə Pillau limanı arasıdaki quru körpüsünü ələ keçirmək üçün şiddətli döyüşlər keçirilib. Lakin 1945-ci ilin Mart ayında Köniqsberq artıq əsas cəbhə xəttinin yüzlərlə kilometr arxasında qalmışdı. Sovet qoşunları üç gün davam edən döyüşlərlə Alman mövqelərini müdafiə etmək vəziyyətə saldıqda, 9 aprel 1945-də alman qoşunları təslim oldu və regiondakı döyüşlər sona çatdı. == Döyüş öncəsi qarşıdurmalar == Sovet Ali Komandanlığı (STAVKA), Şərqi Prussiya Hücumunu Berlin istiqamətində irəliləyəcək olan Qızıl Ordu qüvvələrinin qanadını örtmək üçün planlaşdırmışdı. Əslində Berlinə hücumda istifadə ediləcək çoxsaylı qüvvələr Sovet rəhbərliyi tərəfindən Şərqi Prussiya hərəkatlarına cəlb edilmişdir. Şərqi Prussiya Döyüşünü planlaşdırarkən Stalin, Marşal Rokossovskiyə Şərqi Prussiyada tələyə salınacaq olan Vermaxt qüvvələrini məhv etməsini əmr etmişdi.

Körpü Döyüşü 634-cü ildə Fərat çayı yaxınlığında Sasanilərlə Ərəblər arasında gedən döyüşlərdən biridir.

Kösedağ döyüşü — 1 iyul 1243-cü ildə Anadolu səlcuqluları ilə monqollar arasında baş vermiş müharibə. Döyüşlərin sonu monqolların qələbəsilə bitmişdir. Türk-İslam tarixində əhəmiyyətli bir dönüş nöqtəsi təşkil edən bu döyüş, Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin süqut dövrünü təşkil edir. == Tarixi == Monqollar Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin güclü hökmdarı I Əlaəddin Keyqubad çəkinirlər. Bu səbəbdən də Anadoluya hücum edə bilmirdilər. Əlaəddin Keyqubadın ölümündən sonra yerinə keçən oğlu II Qiyasəddin Keyxosrovun zamanında monqollar dövlətin müəyyən mənada zəiflədiyini düşünərək ölkəyə hücum etdilər. Anadolunun içərilərinə doğru səfərlər təşkil etmək üçün İrandakı monqol orduların başına Baycu Noyan gətirildi. Qafqazdakı gürcü və erməni qüvvələrindən də kömək alan Baycu Noyan, Anadolu Səlcuqluları üzərinə hücum etmək üçün fürsət gözləyirdi. Baycu noyan İshaq üsyanından və Qiyasəddin Keyxosrovun təcrübəsizliyindən faydalanaraq 1242-ci ildə Ərzuruma hücum edir. Qorxunc zülmlər və qırğınlar edərək, yerli əhalinin mallarını dağıdır.

Kösedağ döyüşü — 1 iyul 1243-cü ildə Anadolu səlcuqluları ilə monqollar arasında baş vermiş müharibə. Döyüşlərin sonu monqolların qələbəsilə bitmişdir. Türk-İslam tarixində əhəmiyyətli bir dönüş nöqtəsi təşkil edən bu döyüş, Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin süqut dövrünü təşkil edir. == Tarixi == Monqollar Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin güclü hökmdarı I Əlaəddin Keyqubad çəkinirlər. Bu səbəbdən də Anadoluya hücum edə bilmirdilər. Əlaəddin Keyqubadın ölümündən sonra yerinə keçən oğlu II Qiyasəddin Keyxosrovun zamanında monqollar dövlətin müəyyən mənada zəiflədiyini düşünərək ölkəyə hücum etdilər. Anadolunun içərilərinə doğru səfərlər təşkil etmək üçün İrandakı monqol orduların başına Baycu Noyan gətirildi. Qafqazdakı gürcü və erməni qüvvələrindən də kömək alan Baycu Noyan, Anadolu Səlcuqluları üzərinə hücum etmək üçün fürsət gözləyirdi. Baycu noyan İshaq üsyanından və Qiyasəddin Keyxosrovun təcrübəsizliyindən faydalanaraq 1242-ci ildə Ərzuruma hücum edir. Qorxunc zülmlər və qırğınlar edərək, yerli əhalinin mallarını dağıdır.

Kürdəmir döyüşləri — erməni-daşnaklar tərəfindən soyqırımına məruz qalan Azərbaycan xalqının köməyinə gəlmiş türk hərbi qüvvələrinin və Azərbaycan silahlı birləşmələrinin Stepan Şaumyan başçılıq etdiyi Bakı Xalq Komissarları Sovetinin qoşunlarına qarşı Kürdəmir qəsəbəsinin azad edilməsi məqsədilə 1918-ci il iyulun 5-dən 10-na qədər keçirdiyi döyüş əməliyyatı. == Döyüşün gedişi == Döyüşdə podpolkovnik Həbib bəy Səlimovun rəhbərliyi altında Müsüslü dəstəsi, Həsən bəyin 46-cı piyada taboru ilə toplu süvari alayından ibarət dəstəsi və cəbhənin gücləndirilməsi üçün sonradan cəlb olunmuĢ əlavə qüvvələr, düşmən tərəfdən isə Qırmızı ordunun 1-ci briqadası, İrandan yenicə gələrək, cəbhə komandanı təyin edilmiş Biçeraxovun dəstəsi və təlimatçılar məktəbinin bölmələri iştirak edirdilər. Düşmənin hərbi qüvvələri, əsasən, Birinci dünya müharibəsindən (1914–18) Bakıya gətirilmiş və Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı həyata keçirmiş daşnak-erməni zabit və əsgərlərindən ibarət idi. Türk-Azərbaycan qoşun hissələrinin azlığı və bolşevik-daşnak qoşunlarının mövqelərinin daha əlverişli olması qırmızıların ilk günlər Müsüslü dəstəsi ilə Həsən bəyin dəstəsinin qarşısını saxlamasına, hətta ,imal istiqamətində Ağsuya doğru bir qədər irəliləməsinə imkan vermişdi. Bolşevik-daşnak qüvvələrinin hücumlarının genişlənməsinə yol verməmək üçün 5-ci Qafqaz diviziyasının 13-cü piyada alayı Kürdəmir ətrafına yönəldildi. Alay Həsən bəyin dəstəsi ilə birləşərək, şimal tərəfdən Kürdəmirə hücum etməli idi. Müsüslüdəki qüvvələri gücləndirmək üçün Ağdaş və Xaldan məntəqələrində toplanmış Azərbaycan könüllüləri, həmçinin Qazaxa gətirilmiş 350 nəfər silahsız könüllü də Bərgüşad stansiyasına göndərildi. İyulun 8-də ağır döyüşlər oldu. Düşmənə əsas zərbənin 13-cü alay tərəfindən vurulacağı nəzərdə tutulsa da, Qırmızı ordunun bura xeyli qüvvə çıxarması vəziyyəti mürəkkəbləşdirmişdi. Biçeraxov 13-cü alaya qarşı 8 top və 8 pulemyotla müşayiət olunan qüvvə çıxarmışdı.

Laçın uğrunda döyüşlər — Qarabağ müharibəsinin gedişində baş vermiş əməliyyat. Azərbaycan Ordusunun ermənilər tərəfindən hələ 18 may tarixində işğal olunan Laçın rayonunun geri qaytarılması məqsədilə həyata keçirilən əməliyyat olmuşdur. 1 oktyabr 1992-ci ildə 2-ci ordu korpusu general-mayor Dadaş Rzayev Qubadlı rayonunun şimalında Muradxanlı kəndindən hücuma keçmişdir. Laçına 4 km qalmış Qraç Andresyanın rəhbərlik etdiyi erməni silahlı birləşmələrinin və rus hərbçilərinin hərbi müdaxiləsi sayəsində qarşısı kəsilir. Digər hərbi hissə Laçına şimal-qərbdən hücuma keçmişdi. 19 oktyabrda erməni ordusunun əks hücumu ilə Azərbaycan ordusu geri çəkilməli olur. == Həmçinin bax == Ağdərə əməliyyatı Murovdağ əməliyyatı == İstinadlar == == Xarici keçidlər == “Döyüş gedir, artilleriyanı isə Bakıya, parada göndərmişdilər” – Keçmiş “kombriq”lə MÜSAHİBƏ – II hissə "Laçının işğalına səbəb olan xəyanət" ( (az.)). pia.az. 2016-05-18. 2016-09-26 tarixində arxivləşdirilib.

Dəmirköprü döyüşü — 637-ci ildə Xalid bin Vəlid İslam ordusu ilə Bizans (Rum) ordusu arasında, bu gün Hatay eli Antakya mahalı adlanan yerin yaxınlığında baş vermiş döyüşdür. Adını döyüşün olduğu yer olan Üsyankar Çayı üzərindəki bir körpüdən almışdır. Döyüş, İslam ordusunun zəfəri və Antakyanın təslim olmasıyla nəticələnmişdir. İslam ordusu bu zəfərin ardından cənuba doğru gedərək Lazkiye və Tartus kimi Şərq Aralıq dənizi şəhərlərini də ələ keçərmişdir. Beləliklə şimal Suriyanı tam hakimiyyətinə alan İslam orduları, daha şimalda Anadoluya doğru böyümə imkanı tapmış, Xalid bin Vəlid əraziləri Kahramanmaraşa qədər uzanmışdır.

Boluslu (əvvəlki adı: Cinli Boluslu) — Azərbaycan Respublikasının Goranboy rayonunun Boluslu kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 30 sentyabr 2011-ci il tarixli, 210-IVQ saylı Qərarı ilə kənd Boluslu adlandırılmışdır. == Tarixi == Kənd Borçalıdan köçmüş ailələr tərəfindən salınmışdır. == Toponimikası == Boluslu kəndi Gəncə-Qazax düzənliyindədir. Etnotoponimdir. 18-ci əsrdə Gürcüstandakı Bolus (gürcücə Bolnisi) bölgəsindən Qarabağa köçmüş cinlilər tayfasının adı ilə bağlıdır. Toponim "Bolusdan / Bolnisidən gəlmiş cinlilər" mənasındadır. == Əhalisi == 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 1437 nəfər əhali yaşayır.

Doşulu — Azərbaycan Respublikasının Cəbrayıl rayonunun Balyand kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. == Tarixi == 1993-ci ildə Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. 15 oktyabr 2020-ci ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir. == Toponimikası == Dağətəyi ərazidədir. Yerli əhalinin verdiyi məlumata görə, vaxtilə Cənubi Azərbaycandan gəlmiş Doşu və Gəybəy adlı iki qardaş burada məskunlaşaraq indiki Doşulu və şəybəy yaşayış məntəqələrinin əsasını qoymuşlar. Oykonim Doşu (Ģ.a.) və -lu (mənsub.şək.-si) komponentlərindən düzəlib, "Doşuya məxsus kənd, doşulular" deməkdir. == İqtisadiyyatı == Əsas təsərrüfatı heyvandarlıq idi.

Şanyü Duluçu (v. 147) — bir hun əyanı idi, lakin hakimiyyətə imperator tərəfindən gətirilmiş və normalda heç bir gücü olmayan bir şanyü idi. 4 il şanyülükdən sonra ölmüşdü.

Kolasu nekropolu —

Tolosu xaqan - Uyğurların beşinci xaqanıdır. Onun dövründə Çindən asılılıq və üsyanlar artmağa başladı. Cəmi bir il hakimiyyətdə qalan Tolosu həyat yoldaşı E tərəfindən zəhərləndi. Yerinə oğlu Aço gəldi.

Dəniz donuzu (lat. Phocoena) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin cütdırnaqlılar dəstəsinin dəniz donuzları fəsiləsinə aid heyvan cinsi. Uzunluqları iki metrə qədər olur. Bel hissəsi tünd, yan nahiyəsi isə parlaq rəngdə olur. Bu iki rəng bir-birinə vəhtəd şəkildə birləşir. Üst çənədə 16–30 çüt, alt çənədə 17–25 olur. Yetkin fərdlərin kəlləsi 24–32 sm olur. == Yayılması == Dəniz donuzları Sakit okean, Atlantik okean və Hind okeanı sularında yaşayırlar.

Ev donuzu (lat. Sus scrofa domestica) — donuzlar fəsiləsindən olan ev heyvanı. Donuzkimilər fəsiləsindən olan ev donuzları orta böyüklükdə, çevik bir bədən quruluşuna sahib məməlilərdir. Bədənləri çox seyrək, fırça kimi sərt və qısa olan tüklərlə örtülüdür. Rəngləri qırmızımsı qəhvəyi ilə boz və ya qara olaraq dəyişir. Uzunluqları 50–190 sm (3–45 sm quyruq) və ağırlıqları 6–350 kq arası dəyişir. Donuzlar hər ayaqlarında daimi 4 barmaqları vardır. 2-ci və 3-cü barmaqlar digərlərindən daha böyük olur və bütün ağırlığı daşıyırlar. Daha kiçik olan 1-ci və 4-cü barmaqlar yerə toxunmur. Donuzlar təbii şəkildə Avrasiyanın cənubunu və bütün Afrikada yaşayırlar.

Yevstax və ya eşitmə borusu (lat. tuba auditiva (Eustachi)) — keçmişdə ona lat. salpinx auditivae deyilirdi. Orta hesabla 3,3 sm uzunluğunda boru olub, təbil boşluğunu udlağın burun hissəsi ilə birləşdirir; istiqaməti bayır tərəfə, dala və yuxarıyadır; üfüqi səthi ilə 40° və orta səthlə təxminən 45° bucaq təşkil edir. İki dəliyi vardır: 1) təbil boşluğuna açılan dəliyi — lat. ostium tympanicum tubae auditivae təbil boşluğunun ön divarında yerləşir və 2) udlağa açılan dəliyi — lat. ostium pharyngeum tubae auditivae udlağın burun hissəsinin yan divarında, aşağı burun balıqqulağının dal uc səviyyəsində olur; burunun udlaq dəliyi, adətən. qapalı olur, hər udma aktında açılır. Eşitmə borusu iki hissəyə bölünür: sümük hissə — lat. pars osseatubae auditivae və qığırdaq hissə — lat.

Holasu (fars. هولاسو‎‎) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Sayınqala şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 1.521 nəfər yaşayır (411 ailə).

Kolasu nekropolu — Culfa rayonunun Ləkətağ kəndindən şimal-şərqdə eyniadlı, yaşayış yerinin şimalında orta əsrlərə aid arxeoloji abidə.

Kənan Doğulu (31 may 1974, İstanbul) — Türkiyə müğənnisi. == Həyatı == 5 yaşından bu sənətə bağlanan musiqiçinin istəyinin belə erkən yaranması ona atası Yurdaər Doğulu dan keçib. Hazırda məşhur musiqiçilər sırasında adı hallanan Kənanın atası oğlunu da bu istiqamətdə savadlandıra bilib. Hazırda oxumaqla yanaşı, piano, gitara və fleyta kimi alətlərdə çalmağı bacaran Kənan Doğulu həm də xaricdə təhsil alıb. Orta musiqi məktəbini bitirdikdən sonra öz istəyi ilə Amerikada peşəkar musiqi dərsləri alıb. Daha sonra o, təhsilini İstanbul Dövlət Universitetinin musiqi bölməsində davam etdirib. Əksər çıxışlarında özünü müşayiət edən müğənninin adı bu illər ərzində ən çox albom çıxaran sənətçilər sırasında hallanır. Onun ilk albomu 1993-cü ildə "Yaparım, bilirsin" adı ilə işıq üzü görüb. Yüksək tirajlı toplunun işıq sürəti ilə satıldığını görən müğənni növbəti ildə "Sımsıkı" albomu və bunun ardınca 8 müxtəlif adda toplusunu satışa çıxarıb. Üç ildir şəxsi səsyazma studiyasını açan türkiyəli sənətçi bunu "Dogulu production" adlandırıb.

Lava konusu (rus. конус лавовый, ing. lava cone) — başlıca olaraq massiv lava axınlarından təşkil olunmuş vulkan konusu. Piroklastik layları olmayan l. k. nadir hallarda rast gəlinir.

Suzanbağı və ya Misir lotus gülü(lat. Nymphaea) - suzanbağıkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Su zanbağı və ya Nymphaeum (lat. Nymphaéa) , su zanbağı fəsiləsinin (Nymphaeaceae) su bitkiləri cinsinə aiddir və 50-yə yaxın növü var.. Su zanbağının böyük ürək formalı oval və ya ürək formalı yarpaqlarının üzərində iri çiçikləri vardır. Bu bitki suyun üzərində üzürmüş kimi görünür. Bitkinin hazırkı Latın adı yunan dilindən gəlir. Νυμφαία - "nimfa", ehtimal ki, "kukla" mənasını verən Νύμφη sözü ilə bağlıdır. Bitki bəzən ağ su zanbağı adlanır. Su zanbaqlarının kökündə suyun altında nişasta ilə zəngin qalın sürünən rizomlar əmələ gətirir.

Nəfəs borusu, traxeya (yun. trachus hərfi mənası kontur, hüdud deməkdir, lat. trachea) — qırtlağın ardı olub, qida borusunun önündə yerləşmişdir. Formaca silindrə bənzəyir, ancaq öndən arxaya doğru bir az yastılaşmışdır. Uzunluğu təxminən 9-15 sm və diametri yuxarıda və aşağıda dar, ortada isə genişdir, eni 1,5-2,7 sm-ə bərabərdir. Nəfəs borusu orta xəttə yerləşərək topoqrafik cəhətcə iki hissəyə bölünür: Boyun hissə — lat. pars cervicalis; Döş hissə — lat. pars thoraica (thoracica). Traxeyanın intubasiyası Traxeotomiya Prof.

Ovuntu konusu (rus. конус осыпи, ing. rock talus cone, talus accumulation, acree, apron) — dik yamacın Ətəyində aşınma materiallarının, zirvəsi yuxarı çevrilmiş yarım konus şəklində toplanması. Konusun yamacının meyilliyi 30–40° olur.

Pito Borusu — cari maye (suspenziya) və ya qazın tam təzyiqini ölçmək üçün cihaz. Onun ixtiraçısı, fransız mühəndis-hidravlik Henri Pito (Henry Pito) adı ilə adlandırılmışdır (1732). L - formali bir boru şəklindədir. p ∂ ≈ ξ ρ V o 2 2 , {\displaystyle p_{\partial }\approx \xi {\frac {\rho V_{o}^{2}}{2}},} Harda ki, ρ {\displaystyle \rho } – hərəkət edən (qələn) mühitin sıxlığı; V o {\displaystyle V_{o}} – axın sürəti; ξ {\displaystyle \xi } – əmsal. Təzyiq altında olan (pnevmometrik və ya tam təzyiq borusu) Pito borusu xüsusi cihaz və qurğulara qoşulur. Diferensial manometrlərlə komplektdə qaz gəlirlərdə və ventilyasiya sistemlərində nisbi sürətin və həcm sərfinin müəyyən edilməsində tətbiq olunur.

Pito Borusu — cari maye (suspenziya) və ya qazın tam təzyiqini ölçmək üçün cihaz. Onun ixtiraçısı, fransız mühəndis-hidravlik Henri Pito (Henry Pito) adı ilə adlandırılmışdır (1732). L - formali bir boru şəklindədir. p ∂ ≈ ξ ρ V o 2 2 , {\displaystyle p_{\partial }\approx \xi {\frac {\rho V_{o}^{2}}{2}},} Harda ki, ρ {\displaystyle \rho } – hərəkət edən (qələn) mühitin sıxlığı; V o {\displaystyle V_{o}} – axın sürəti; ξ {\displaystyle \xi } – əmsal. Təzyiq altında olan (pnevmometrik və ya tam təzyiq borusu) Pito borusu xüsusi cihaz və qurğulara qoşulur. Diferensial manometrlərlə komplektdə qaz gəlirlərdə və ventilyasiya sistemlərində nisbi sürətin və həcm sərfinin müəyyən edilməsində tətbiq olunur.

İnsanın qida borusu — Həzm sistemi kanalının bir hissəsi. Yarıməzələvi borudan ibarət olub, udlaqdan qəbul edilmiş qidanın mədəyə ötürülməsi funksiyasını yerinə yetirir. Yetkin insanın qida borusunun uzunluğu 25–30 sm-dir. VI–VII boyun fəqərələrindən başlayaraq udlaqın davamı olub, döş boşluğundan keçərək döş qəfəsinin X–XI fəqərələri səviyyəsində qarın boşluğunda mədəyə açılır. Qida borusu diafraqmadan qida borusu dəliyi vasitəsiylə keçir ki, hansı ki qida borusu ilə yanaşı hər iki azan sinir də bu dəliklə diafraqmadan qarın boşluğuna keçir.

"Qurtuluş" toplusu (məcmuəsi) — Azərbaycan siyasi mühacirlərinin Almaniyanın Berlin şəhərində nəşr etdikləri toplu. İlk sayı 1934-cü ilin noyabrında, son - 51-ci sayı isə 1939-cu ilin yanvarında işıq üzü görmüşdür. "Qurtuluş" toplusu da digər siyasi mühacir nəşrlər kimi, bolşevik Rusiyasının əsarətində olan azərbaycanlılara müraciətlə nəşr edilirdi. Xüsusilə, hər il 28 May İstiqlalı, 27 Aprel İstila Günləri məcmuədə daha geniş əks olunurdu. Topluda Azərbaycan xalqının tarixi, mədəniyyəti, türk dünyası, beynəlxalq məsələlər və s. barədə də dəyərli yazılar verilirdi. Məcmuədə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Mirzə Bala Məmmədzadə, Mir Yaqub, Hilal Münşizadə, B.Nuhoğlu, Almas İldırım, Cəfər Seyid Əhməd, Əhəd Əlizadə, Kərim Yayçılı və başqalarının məqalələri dərc olunurdu. B.Nuhoğlu "Qurtuluş" məcmuəsinin 1936-cı il 18-ci nömrəsində dərc etdirdiyi "27 Nisan" ("27 Aprel") məqaləsində yazırdı: Şəmşir Səbahəddin, Azərbaycanın İstiqlal mücadiləsi. İstanbul, 2002; Tahirli A., Azərbaycan mühacirət mətbuatı, 2 hissədə, h. 1, B, 2002.

Su polosu və ya vaterpolo - su idmanı oyunu. İki komanda arasında hovuzda, topdan istifadə etməklə keçirilir. Oyun 4 hissədən ibarət olur. Və hər bir hissədə hər iki komanda rəqib qapısından top keçirməyə çalışırlar. Rəqib qapısına daha çox top vuran komanda qalib hesab edilir. Komanda 6 oyunçu və 1 qapıçıdan təşkil olunur. Əlavə olaraq komandalarda qapıçı əvəzedicisi də daxil olmaqla əvəzedicilər də ola bilər. Su polosu bir qayda olaraq dərin ( adətən 1.8m. ) hovuzlarda oynanılır və bu oyunu oynayanlar xeyli dözümlülüyə malik olmalıdır.

Sakitlik halında insanın əzələləri qismən yığılır. Əzələlərin belə qismən yığılma vəziyyəti-onlar gərgin olur, lakin hərəkətə xidmət etmirlər -əzələ tonusu adlanır. Əzələlərin belə gərginliyi daxili orqanların normal vəziyyətini və müəyyən pozanı saxlamaq üçün vacibdir. Yuxuda və ya narkozda olarkən əzələ gərginliyi bir qədər azalır, bədən boşalır. Əzələ tonusunun təmiz yox olması ancaq ölüm zamanı olur. əzələ tonusunun yüksəkliyi Mərkəzi Sinir Sisteminin (MSS) funksional vəziyyətindən asılıdır. Skelet əzələlərinin tonusu onlara onurğa beynin hərəki neyronlarından böyük intervalla ardıcıl gələn sinir impulsları ilə bağlıdır.Bu neyronların aktivliyi MSS-nin yuxarıda yerləşən şöbələrinin impulsları ilə, həmçinin əzələlərin özündə yerləşən reseptorlarla əlaqəlidir. Əzələ tonusu koordinativ hərəkətlərin yerinə yetirilməsində,bədənin sabitliyi və vəziyyətində mühüm rol oynayır. Əzələ tonusu reflektor təbiətə malikdir.Müəyyən olunmuşdur ki,skelet əzələlərinin tonuslaşmasında əsas rolu "tonik sakit" əzələ lifləri oynayır. Onlar yığılma və boşalmanın kiçik sürəti ilə fərqlənirlər, bunun üçün də oyanma ritmi belə kifayət edir ki,əzələ lifləri uzun müddət yığılma vəziyyətində qalsın.

Dulusçu orakulu — ilk olaraq e.ə. III əsrdə Demotik Misir dilində yazılmış ellinistik Misir peyğəmbərlik mətni. Bununla belə, papirus üzərində sənədin yalnız beş yunan əlyazma nüsxəsi qalmışdır (iki əlyazmanın hissələri, ehtimal olunur ki, e.ə. 132–130-cu illərdə Hersezin uğursuz üsyanından sonra II əsrdə yenidən yazılmışdır) Misirdə Roma hakimiyyəti b.e. II və ya III əsrlərinə aiddir. Dulusçu peyğəmbər və hekayənin baş qəhrəmanıdır, Misir mifologiyasında dünyanı yaradan "dulus çarxının ağası" Xnuma işarədir. Mətn anti-Ptolemey təbliğatı kimi tərtib edilmişdir: dulusçu hər şeyi yazıb bütün insanlara açıqlayan padşah Amenhotepə Tifon/Setə ibadət edən "kəmər taxanlar"ın (yunanlar) ədalətsiz hakimiyyətinin ardınca gələcək xaos və dağıntılardan, çətin vaxtlarda bir-birlərini öldürdükdən sonra şəhərin (İsgəndəriyyə) boş qalmasından danışır. Hefest/Ptah kəmər taxanların şəhərini tərk edən Aqatademon/Şay (İsgəndəriyyənin himayədar tanrısı) ilə birlikdə Memfisə qayıdır. Hekayə üslub, ton və mövzu baxımından Neferti peyğəmbərliyi kimi Orta Misir padşahlığının peyğəmbərlik mətnləri ilə müqayisə edilir. == Həmçinin bax == Quzu orakulu == Mənbə == === İstinadlar === === Ədəbiyyat === Gozzoli, Roberto B. (2006).

Qoyunölümü keçidi döyüşü — 1500-cü ildə Qızılbaşlar və Şirvanşahlar arasında baş vermiş döyüş. Mənbələrin verdiyi məlumata görə, Şeyx İsmayıl Qara Piri bəy Qacarı 2000 nəfərlik qoşunla Kür üzərindən körpü salmaq üçün göndərsə də, Şirvanşah Fərrux Yasar həmin ərazidə 3000 nəfərlik qoşun yerləşdirdiyi üçün Qızılbaşların cəhdi baş tutmadı. Mənbələrin verdiyi məlumata görə bölgəyə özünü yetirən İsmayıl "Həzrət-i Pərvərdigarın pak zatına təvəkkül edərək, özünü nüsrət dəstgahlı ordu ilə birlikdə həmin sonsuz dəryaya vurub çayı keçdi, həmçinin zəfər pənahlı ordudan heç kimi çay aparmadı." Çayı keçən qızılbaşlar Şirvanşah ordusunu darmadağın etdilər.