is. [ər.] 1. Biliyin hər hansı bir sahəsində rəhbər tutulan ideyalar sistemi, elmi sistem; ictimai-tarixi həyatın gedişində toplanmış təbiət və cəmiyy
is. və sif. [ər. nəzəriyyə və fars. …baz] Ancaq nəzəriyyəyə, mücərrəd nəzəri mülahizələrə əsaslanan, nəzəriyyə ilə oynayan adam; yalançı alim
is. Real varlıq və ya praktik fəaliyyətdən sərf-nəzər edərək, yalnız nəzəriyyə, mücərrəd mülahizələrlə məşğul olma
is. Elmin, incəsənətin hər hansı bir sahəsinin nəzəri məsələlərini işləməklə məşğul olan şəxs. Nəzəriyyəçi fizik
is. Təcrübə deyil, yalnız nəzəri mülahizələrə əsaslanma
is. [ər.] Dindar, mövhumatçı adamların, istək və arzu etdikləri bir şeyin yerinə yetiril-məsi ümidi ilə yoxsullara və ya din xadimlərinə verdikləri pu
bax nəzir. [Murad] vaxtilə yüzlərcə zəvvarın nəzir-niyaz gətirdikləri bu daşa diqqətlə baxdı. S.Hüseyn
is. [ər.] ədəb. Bir şairin bir şerinə təqlidən yazılan, ya söylənən şeir; bənzətmə (2-ci mənada). Şəhriyar … Seyid Əzimin “Gəlim” rədifli qəzəlinə göz
is. Nəzirə yazan şair; təqlidçi
is. Nəzirə yazma, bənzədərək yazma; təqlidçilik
sif. köhn. Nəzir üçün olan, nəzir edilmiş, nəzir məqsədilə edilən (bax nəzir)
is. [ər.] Poema, şeir tərzində yazılmış və ya söylənmiş mənzum ədəbiyyat (nəsr əksi). □ Nəzm etmək, nəzmə çəkmək – bir hadisəni, vaqiəni nəzmlə təsvir
sif. [ər.] Nəzmlə, mənzum olaraq, şeirlə. [M.Ə.Sabirin] məndə bir çox nəzmən və nəsrən yazılmış məktubatı var ki, cümləsi mənim məhəlli-iqamətim olan
is. [ər.] İranda polis, jandarm idarəsinin adı. Axşamüstü meyiti nəzmiyyəyə apardılar. P.Makulu
bax nıqqıltı. Düşməyə hazırlananların əvvəl nığırtıları, sonra da bağırtıları mənə dad verirdi. Qantəmir
is. dan. İnadlıq, tərslik, sözündən dönməmə. □ Nıx demək – inad göstərmək, sözünün üstündə durmaq, dediyindən dönməmək
“Nıqqıldamaq”dan f.is
f. Xəstəlikdən, ağrıdan inildəmək, zarıldamaq, şikayətlənmək, ax-uf etmək. Bir də məni vurma, aman, səngdil; Rəhm elə, nıqqıldayıram indi mən
təql. İnilti, sızıltı, ax-uf (xəstəlikdən, ağrıdan). Xəstənin nıqqıltısı eşidilirdi
təql. Dili basaraq, “yox” demə mənasında səs çıxartma. Lal Hüseyn nırç edib dodağını tərpətdi. M.İbrahimov
“Nırçıldamaq”dan f.is
f. “Yox” mənasında nırç eləmək. Nə nırçıldayırsan? – Kətxuda nırçıldayaraq əlini havada oynatdı. M.Hüseyn
is. Ən zəruri ehtiyacları təmin edən mallara hökumət orqanları tərəfindən qoyulan qiymət. Nırx kəsmək
“Nırıldamaq”dan f.is
f. Nərə çəkmək, bağırmaq, bərkdən qışqırmaq. Maral yerə uzanıb nırnır nırıldayır. (Nağıl)
sif. Burnunda danışan. Nıtıq adam
is. [ər.] Qurtuluş, xilas; xilas olma, azad olma, qurtulma. [Mirzə Rza:] Mən balalarımın nicatından daha əvvəl İranın nicatına ümid edib, Nəsrəddin şa
sif. Qurtarıcı, xilasedici, azad edən
is. [ər.] 1. Hiss, həyəcan bildirən səs. Bu sözləri o, kövrək bir nida ilə deyərkən Tahir söhbətə ara vermək və bir daha dostunun könlünə toxunmamaq i
is. [ər.] Pozuşma, çəkişmə, ixtilaf; ikitirəlik. [Mirzə Heydər:] Yol bir, məqsəd bir, əqidə bir olduqda arada nifaq mümkün deyil
is. [ər.] 1. Bir adama, işə, hərəkətə və s.-yə qarşı dərin ikrah, kin, narazılıq hissi. …Qıza qarşı [Ruhnəvaz xanımın] ürəyində anlaşılmaz bir nifrət
sif. [ər. nifrət və fars. …amiz] Nifrət oyadan, nifrətə səbəb olan. Nifrətamiz bir mənzərə. Nifrətamiz hərəkət
sif. [ər. nifrət və fars. …şayan] Nifrətə layiq, ancaq nifrətə səbəb olan; pis, alçaq, mənfur. Nifrətəşayan adam
sif. Nifrət oyadan, nifrət doğuran, nifrət hissi oyadan; pis, alçaq. Nifrətləndirici hərəkət
“Nifrətləndirmək”dən f.is
f. Nifrət oyatmaq, nifrət doğurmaq, ikrah etdirmək. [Uşaqlar] “atacan” – deyə onun üstünə gələndə, onları döyüb özündən nifrətləndirirdi
“Nifrətlənmək”dən f.is
f. Nifrət etmək, zəhləsi getmək, acığı gəlmək, qətiyyən xoşlamamaq. [Əbülhəsənbəy:] …Mən qızların bu adi və ani sevişindən olduqca nifrətlənirdim
sif. Nifrət doğuran, mənfur, iyrənc
is. [ər.] Lənət, bəddua, qarğış. [Qulu:] Heç hara qaçmaz, arxayın ol və o pulları salamat yeyə bilməyəcək, o qədər ki, nifrin ona olunur
is. [fars.] klas. Baxış, baxma, nəzər. Həsrətli nigah. Şəfqətli nigah. – Qərəzin can isə bir tünd nigahın bəsdir; Heyfdir, atma oxun, hər biri min can
is. [fars.] klas. Gözətçi, keşikçi, qarovul. Qeyrətü şənimi hifzində nigahban edərəm; Bir gün öz canımı hətta sənə qurban edərəm
is. [fars.] Əsil mənası “rəsm”, “şəkil”, “surət” olub, şeirdə məcazi olaraq “gözəl”, “məhbubə” mənasında işlənir
sif. və zərf [fars.] Təşviş içində, rahatsız, həyəcanlı, iztirablı, narahat. Dəlilər, xanımlar Koroğludan çox nigaran idilər
is. Nigaran hal, narahat vəziyyət, narahatçılıq. Nigarançılıq çəkmək. Nigarançılıq keçirmək. – …Son həftələr Ulduzun gözlərinə böyük bir nigarançılıq
bax nigarançılıq. Dördüncü məclis Şölə xanımın otağında vaqe olur. Şölə xanım və Nisə xanım qayət nigaranlıqla oturublar
sif. [fars.] klas. Gizli, məxfi, örtülü; gizli saxlanmış. Varımdı sinədə dərdü-qəminihan, ölürəm… X.Natəvan
[lat. nihil – heç nə] 1. XIX əsrin 60-cı illərində Rusiyada: zadəgan cəmiyyətinin ənənə və adətlərinə, təhkimçiliyə qarşı mənfi münasibət bəsləyən raz
zərf Nihilist kimi; heç bir norma, prinsip, ənənə qəbul etməyərək. Məsələyə nihilistcəsinə yanaşmaq. – [Səmirə:] Yox, Rima! Sən nahaq yerə adamlara bu
[lat.] 1. XIX əsrin 60-cı illərində Rusiyada: burjua-zadəgan ənənə və adətlərinə, təhkimçilik ideologiyasına mənfi münasibət bəsləyən mütərəqqi ictima