REGENERASİYA

Regenerasiya — Biologiyada regenerasiya genomları, hüceyrələri, orqanizmləri və ekosistemləri təbii dalğalanmalara və ya pozulmalara və ya zədələrə səbəb olan hadisələrə davamlı edən toxumaların yenilənməsi, bərpası və böyüməsi prosesidir . Bakteriyalardan tutmuş insanlara qədər hər növ regenerasiya mövcuddur. Regenerasiya tam , yeni toxuma itirilmiş toxuma ilə üst-üstə düşdükdə və ya nekrotik toxumadan sonra fibroz yarandıqda natamam ola bilər. Ən elementar səviyyədə regenerasiya gen tənzimlənməsinin molekulyar prosesləri vasitəsilə həyata keçirilir və hüceyrə proliferasiyası, morfogenez və hüceyrə diferensasiyası proseslərini əhatə edir . Bununla belə, biologiyada regenerasiya, əsasən, çoxhüceyrəli orqanizmlərə öz fizioloji və morfoloji vəziyyətlərinin bütövlüyünü bərpa etməyə və saxlamağa imkan verən əlamətlərin fenotipik plastikliyini xarakterizə edən morfogen proseslərə aiddir. Genetik səviyyədən yuxarı regenerasiya əsasən aseksual hüceyrə prosesləri ilə tənzimlənir. Regenerasiya çoxalmadan fərqlidir. Məsələn, hidra bərpa olunur, lakin qönçələnmə ilə çoxalır. Hidra və planar yastı qurd, yüksək adaptasiya qabiliyyətinə malik regenerativ qabiliyyətlərinə görə uzun müddət model orqanizmlər kimi xidmət etmişdir. Zədələndikdən sonra onların hüceyrələri aktivləşir və orqanları əvvəlki vəziyyətinə qaytarır.

Qaraciyər regenerasiyası — Regenerasiya məzmunca hüceyrələrin proqramlaşdırılmış yeniləşməsi və çoxalması prosessi olub, mahiyyətcə orqanizmin özünütənzim, özünüyaşatma mexanizmlərindən biridir. Hüceyrə səviyyəsində baş verən dəyişikliklərin xüsusiyyətinə görə hüceyrə regenerasiyası və hüceyrədaxili regenerasiya ayrıd edilir. Birinci regenerasiya növünə hüceyrənin bölünməsi və çoxalması aid edilir ki, bu da zədələnmiş, istifadə edilmiş, itirilmiş toxuma və hüceyrələrin (zədələnmələrdə, yaralanmalarda, dəridə, selikli epitellərdə, sümük iliyində və s.) bərpasını təmin edir. İkinci növ regenerasiya adətən bölünmə qabiliyyətini itirmiş hüceyrələdə baş verir və hüceyrədaxili orqanellərin yeniləşməsi kimi təzahür edir.