Resurs

Resource ~ ресурс ~ kaynak ~ resurs – proqramın, yaxud prosesin gedişində hesablama sisteminin, yaxud şəbəkəsinin onlar üçün ayrılmış hər hansı hissəsi, məsələn: disksürən, printer, yaxud yaddaş. Resurs bir proqramın bir neçə modulu tərəfindən istifadə oluna bilər; məsələn: dialoq boksları, şriftlər, və b. Resurslardan istifadə olunması proqramın kodunu yenidən kompilyasiya etmədən onun bir çox parametrlərini dəyişməyə imkan verir. Bax: MULTITASKING, OPERATING SYSTEM. İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Resurs millətçiliyi hökumətin və cəmiyyətin ölkə daxilində yerləşən təbii ehtiyatlara nəzarətə malik olma tendensiyasıdır. Resurs millətçiliyi transmilli korporasiyaların maraqlarına zidd ola, həmçinin ölkənin inteqrasiya meyllərinin qarşısını ala bilər.

Resurs lənəti (ing. resource curse), xammal lənəti, bolluq paradoksu (paradox of plenty) — İqtisadiyyat nəzəriyyəsində əhəmiyyətli təbii ehtiyat ehtiyatlarına malik olan bəzi ölkələrin çox vaxt ehtiyatları az olan və ya heç olmayan ölkələrlə müqayisədə iqtisadi cəhətdən daha az inkişaf etmiş hesab edilməsi ilə əlaqələndirilir. "Resurs lənəti" termini ilk dəfə 1993-cü ildə Riçard Auti tərəfindən təbii sərvətlərlə zəngin ölkələrin bu sərvətdən öz iqtisadiyyatlarını inkişaf etdirmək üçün istifadə edə bilmədiyi və əksinə , iqtisadi artımı olan ölkələrdən daha az təbii ehtiyatlar, daha aşağı olduğu bir vəziyyəti təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir. Bununla belə, təbii sərvətlərin üstünlük deyil, ölkənin lənəti ola biləcəyi fikri hələ XX əsrin 80-ci illərində ortaya çıxmağa başladı. Müxtəlif tədqiqatlar, o cümlədən J. Saks və A. Varnerin məşhur əsəri, təbii ehtiyatların bolluğu ilə ölkənin zəif iqtisadi inkişafı arasında əlaqəni izləmişdir. Resurs bolluğunun iqtisadi artımla əlaqəsinin kəsilməsinin ən parlaq nümunələrindən biri neft hasil edən ölkələrdir. Beləliklə, 1965–1998-ci illərdə. OPEC ölkələrində adambaşına düşən ÜMM artımı orta hesabla 1,3%-ə düşüb, digər inkişaf etməkdə olan ölkələrdə isə orta hesabla 2,2%-ə düşüb. Bəzi müəlliflər iddia edirlər ki, xarici yardımla bağlı maliyyə axınları resurs lənəti kimi iqtisadiyyata təsir göstərə bilər. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, əhəmiyyətli təbii sərvət ehtiyatlarına malik olan bir çox dövlətlər yüksək rifah və sənaye tərəqqisinə nail ola bilərlər.

Coğrafiya və təbii resurslar - elmi-kütləvi jurnal. Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin (ACC) nəşri. Jurnal ACC-nin IX qurultayının (30.04.2014) və AMEA Yer Elmləri Bölməsi iclasının (22.X.2014) qərarlarına əsasən təsis və nəşr edilmişdir. Jurnalda elmi-fundamental problemlər və elmi-tətbiqi məsələlərə həsr olunmuş məqalələr dərc edilir.

Mineral resurslar — hər hansı rayon, ölkə və kontinentdə yeraltı faydalı qazıntıların ehtiyatının məcmusu (daş kömür, neft, dəmir filizi, qızıl, volfram və s.) Xüsusiyyət və litosferi təşkil edən bütün maddələr daxildir. Bu resurslar təsərrüfatda mineral xammal, yaxud yanacaq kimi istifadə olunur. Mineral xammal filiz halında olduqda metal, qeyri-filiz halında olduqda isə ondan qeyri-metal komponentlər (fosfor və s.) əldə edilir. Həmçinin bu xammaldan tikinti materialı kimi də istifadə olunur. Yanacaq kimi istifadə olunun mineral ehtiyatlar (daş kömür, neft, qaz, yanar şistlər, torf, oduncaq, atom enerjisi) buxar və elektrik enerjisi əldə etmək üçün mühərriklərdə enerji mənbəyi rolunu oynayırsa, onlar yanacaq-energetik resurslar adlanır.

Hazırda Okeanın dəyişiklərində yerləşən müxtəlif mineral xammal ehtiyatlarından ən çox neft və qaz böyük əhəmiyyət kəsb edir. Dəniz dibində olan neft ehtiyatları Yer kürəsindəki neft ehtiyatının yarısı qədərini təşkil edir. İndi dünyanın bütün kontinental şelflərindən neft çıxarılır, dənizə çıxışı olan 140 dövlətdən 100-dən çoxu şelflərdə neft istehsal edir, 2000 -dən artıq neft və qaz yataqlan aşkar edilmiş, onların 700-dən çoxunda istehsal başlanmışdır. Dəniz və okanlann dibindən hər il 700 mln. ton neft çıxanlır, bu dünyada istehsal edilən neftin 30%-i qədərdir. Dənizərin dibindən 300 mlrd. m³-dan artıq qaz çıxanlır. Xarici mütəxəssislərin məlumatına görə kontinental şelfdə çıxanlacaq neftin ehtiyatı 80 milrd. ton, qazın həcmi isə 40-50 trln. m³ hesablanmışdır.

Resurslar- 1) mövcud texnoloji və sosial-iqtisadi əlaqələr zamanı realizasiya (istifadə) edilə bilən, insanların maddı və mənəvi rifahı üçün zəruri olan hər bir mənbə şərait. Resursların üç əsas qrupa bölünməsi qəbul edilmişdir: maddi, əmək, o cümlədən intellektual və təbii; 2) vasitələrin ehtiyatı, mənbələri; 3) lazım olan vaxt müraciət olunan (istifadə edilən) vasitələr (təsərrüfata cəlb olunmayan); 4) resurs əldə etmək üçün potensial mənbələr. Resurs təminatı resurs tələbatı ilə faktiki resursların arasında olan nisbətlə ölçülür.

Təbii resurslar – cəmiyyətin maddi və mədəni tələbatını ödəmək üçün istifadə olunan, bəşəriyyəti əhatə edən təbii mühitin komponentləri. T.r.-ın mühafizəsinin əsas prinsipi onların səmərəli və qənaətlə istifadəsi və mümkün qədər istehsalı hesab edilir. Kompleks tədbirlər həyata keçirərək antropogen təsirlər nəticəsində qismən və ya tam gücdən düşmüş təbii resursların əvvəlki vəziyyətini bərpa etmək (məs. meşənin bərpası, bitkinin reintroduksiyası, heyvanların reaklimatizasiyası və s.). Coğrafiya elminin bir hissəsi, ayrı-ayrı təbii resursların növ və birləşmələrinin yerləşməsi, onların qiymətləndirilməsi, kompleks istifadəsi və yenidən bərpasını tədqiq edir. Təbii nemətlərdən (torpaq, bitki, heyvan, faydalı qazıntı, su, iqlim şəraiti və b.) təsərrüfatda istifadə edilməsi imkanları (mümkünlüyü) məcmusu Müxtəlif statistika hesabatların, təbii resursların mühafizəsi və səmərəli istifadəsi üzrə proqramın hazırlanması məqsədilə təbii sərvətlərin miqdarının, keyfiyyətinin, ehtiyatının dinamikasının və istismarının uçotu. İstehsal dövriyyəsinə qatılan faydalı qazıntılar və digər təbii sərvətlərin qiyməti. Aşağıdakı kriteriləri ödəyərək təbii sərvətlərdən istifadə olunması: Təbii sərvətlərin (mineral resursların) və tullantıların tam, kompleks istifadəsi; Yeni əmələ gələn təbii (bioloji) resurslardan minimum istifadə; Təbii resurslardan ən yüksək iqtisadi gəlir götürmək; Uzunmüddətli ekoloji-sosial balansın təmin olunması. Təbii resursların əvəz olunması - bir təbii resursun, bir qayda olaraq, hazırkı tarixi dövr üçün iqtisadi cəhətdən daha səmərəli sayılan digəri ilə əvəz edilməsidir. Təbii resursların əvəz olunmasına energetik sıranı misal göstərmək olar: ağac yanacağı - mineral yanacaq - atom və ya günəş enerjisi.

İnsan resursları — təşkilatın və ya müəssisənin istehsal və xidmət sahələri üzrə qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmaq üçün istifadə etdiyi əsas resurslardan biridir. İnsan istehsal prosesinin ayrılmaz hissəsi olmaqla yanaşı, eyni zamanda onun hədəfidir. İnsan resursları termini təşkilatın daxili və xarici insan potensialından yararlana biləcəyi bütün insanları ifadə edir, yəni birinci rəhbərdən tutmuş ən aşağı vəzifədə çalışan işçiləri və potensialları əhatə edir. İnsan resurslarının idarə edilməsi -iş yerində insana yönəlmiş bütün fəaliyyətləri əhatə etməklə, müəssisə daxilində insan qüvvəsinə olan ehtiyacın planlaması, iş analizlərinin aparılması və hüquq və öhdəliklərin müəyyənləşdirilməsi, namizədlərin cəlbi, seçimi və yerləşdirilməsi, işçilərin təlim və inkişaf etdirilməsi, performansın ölçülməsi, karyeranın idarə olunması, mükafatlandırma sistemi, nizam-intizam, sosial-mədəni fəaliyyətlər kimi funksiyaları özündə cəmləyir. İnsan resurslarının idarə edilməsinin ən önəmli xüsusiyyət insanı əsas tutmasıdır. Lakin, bu təşkilatın məqsədlərinin əsas olmadığı mənasını vermir. Bu yanaşma, insanın iş yerinin dəyərini mənimsəməsi, xoşbəxt və təmin olunmuş bir həyat sürməsinin işin məhsuldarlığına da təsir edəcəyini göstərir. İlhami Fındıkçı, İnsan kaynakları yönetimi, I Baskı, 1999, ss. 23–24.

İqlim resursları- dedikdə konkret ərazi və regionun malik olduğu istilik və rütubət ehtiyatı başa düşülür. Mövsüm və ərazi üzrə istilik, xüsusilə rütubətlik qeyri-bərabər paylanmışdır. Havanın temperaturu -90 °C-dən +80 °C arasında tərəddüd edir, hərçənd yer üçün orta temperatur təxminən +15 °C təşkil edir. Quru ərazi bütövlükdə atmosfer rütubətliyi ilə də pis təmin olunmayıb: onun səthinə hər il orta hesabla 119 min km³ yağıntı düşür. Lakin bəzi rayonlara ildə 12000 mm-dən artıq yağıntı düşdüyü halda, elə geniş ərazilər vardır ki, ora 50–100 mm-dən də az yağıntı düşür. Ətraf mühitdə su və havanın miqdarı praktiki olaraq azalmır, lakin insan fəaliyyəti nəticəsində onlar keyfiyyətcə pisləşə və istifadəsi məhdudlaşa bilər. Məsələn, suyun miqdarı azalmasa da, içməli suyun miqdarı azalır. Bu təbii resurslar yalnız müasir texnika və texnologiyanın köməyi ilə (suyun, tozun, qazın təmizlənməsi, həmçinin səhiyyə-gigiyena işləri) tükənməz qala bilər.

Bank resursları — maliyyə resurslarının spesifik tərkib hissəsidir, bankda mövcud olan və onun kredit və digər aktiv əməliyyatların aparılması üçün istifadə etdiyi vəsaitlərin məcmusudur. Bank resurslarının strukturu bankların ixtisaslaşmasından asılıdır. Bank resurslarının formalaşması maliyyələşdirmə adlanır. Bank resurslarının ümumiləşdirilmiş strukturu: kapital (nizamnamə kapitalı, əlavə kapital, ehtiyat fondları, əvvəlki illərin bölüşdürülməmiş xalis gəliri, bölüşdürülməmiş xalis gəlir (zərər)); cəlb edilmiş resurslar (tələbsiz depozitlər, müddətli depozitlər, əhalinin əmanətləri, veksellər, banklararası kreditlər, müxbir hesablar). Cəlb edilmiş resurslar kommersiya banklarının balansında 80%-ə qədərdir, ona görə də belə bankların maliyyə nəticələri əsasən onların cəlb edilmiş resursları nə dərəcədə səmərəli formalaşdırmasından asılıdır. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Банковское дело: учебник / под ред. д-ра экон. наук, проф. Г. Г. Коробовой. — 2-е изд., перераб.

İnsan resursları siyasəti — kadrlarla işin istiqamətini və məzmununu müəyyən edən məqsəd və prinsiplər toplusu. Kadr siyasəti vasitəsilə insan resurslarının idarə edilməsinin məqsəd və vəzifələrinin həyata keçirilməsi həyata keçirilir, buna görə də insan resursları ilə iş sisteminin əsası hesab olunur. Kadr siyasəti təşkilatın rəhbərliyi tərəfindən formalaşdırılır, kadr xidməti tərəfindən öz funksiyalarını işçiləri tərəfindən yerinə yetirilməsi prosesində həyata keçirilir. Bu, aşağıdakı normativ sənədlərdə öz əksini tapmışdır: daxili qaydalar kollektiv müqavilə Təşkilatın məqsədlərinə çatmasına töhfə verən kadr siyasəti aşağıdakı əsas vəzifələri həll etməlidir: hər bir işçinin bacarıq və ixtisas potensialından səmərəli istifadə etmək; təşkilatı hüquqlu və maraqlı işçilərlə təmin etmək; təşkilatda işçilərin maksimum özünü ifadə etməsinə nail ola bildikləri işdən tam razı qalmaları üçün şərait yaratmaq; hər bir işçinin komandada layiqli mənəvi mühiti saxlamaq istəyini stimullaşdırmaq və dəstəkləmək; işçilər arasında bütün komandanın, bütövlükdə təşkilatın ümumi faydasına nail olmaq istəyini dəstəkləmək. Kadr siyasətində xüsusi diqqət cari uzunmüddətli planlaşdırma əsasında — menecerlər üçün idarəetmə karyerasının idarə edilməsi proqramları əsasında idarəedici kadrların hazırlanmasına verilir. Proqram, yüksəliş perspektivi ilə müxtəlif təşviq və təminatlar əsasında təşkilatın ehtiyaclarını və namizədin keyfiyyətlərini nəzərə almaqla hər bir menecer üçün fərdi karyera planlamasını nəzərdə tutur. Koordinasiya edilmiş əmək haqqı və onun nəticələrinə görə mükafatlandırma sistemi kadr siyasətinin prinsipial mühüm tərkib hissəsinə çevrilməlidir. Bu mürəkkəb problemin həlli peşəkar bilik, iş stajı və iş təcrübəsi, intellektual və fiziki imkanlar, iş şəraiti və keyfiyyəti, işçinin işin yekun nəticəsinə töhfəsi kimi amilləri nəzərə almalı olan etibarlı qiymətləndirmə sisteminin işlənib hazırlanmasını təşkilatın fəaliyyəti tələb edir. Təşkilatın kadr siyasətinə aşağıdakı amillər təsir göstərir: Müxtəlif əmək qanunları və əməklə bağlı qanunvericilik aktları nəzərə alınmalıdır. Siyasətlər ölkənin, əyalətin və/və ya vilayətin qanunlarına uyğun olmalıdır, əks halda onlar təşkilat üçün problemlər yarada bilər.

İnsan resurslarının idarəedilməsi — müəssisənin strukturunda ixtisaslaşdırılmış bölmələrin (onlarda işləyən vəzifəli şəxslərlə — menecerlər, mütəxəssislər, texniki işçilər ilə) uyğunlaşdırılması üçün müəssisənin kadrlarını idarə etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. İnsan resursları xidmətlərinə işə qəbul agentlikləri, işə qəbul agentlikləri və peşəkar inkişaf şirkətləri daxildir. Kadr xidmətlərinin funksiyaları bir çox cəhətdən müəssisələrdə kadr şöbələrinə bənzəyir, lakin eyni zamanda bir qədər daha genişdir. Biznesin uğurlu inkişafı üçün ixtisaslı kadrlar lazımdır. Hər bir vəzifə üçün əsas xüsusiyyətləri və xüsusiyyətləri əks etdirən iş təsvirlərini hazırlayın. İxtisaslı namizədlərin axtarışı və seçilməsi kadrların idarə edilməsi praktikasında mühüm elementə çevrilir. Qəbul təcrübələrinizin qanuna uyğun olduğundan əmin olun. Müəssisənin kadrlar şöbəsi tərəfindən işçilərin işə qəbulu mərhələləri Xətt menecerindən sifariş axtarın. Vəzifə, ərizəçiyə qoyulan tələblər, şərtlər haqqında ətraflı məlumatın əldə edilməsi. Məlumat bazansından, İnternetdən, mediada reklamdan, birbaşa axtarış və işə götürmə agentliyinin xidmətlərindən istifadə edərək axtarışı.

Elektron Resursların idarə edilməsi (ing. Electronic resource management, ERM) — kitabxananın elektron informasiya ehtiyatlarının seçilməsi, əldə edilməsi, lisenziyalaşdırılması, çıxışı, saxlanılması, istifadəsi, qiymətləndirilməsi, mühafizəsi və seçimdən çıxarılmasını izləmək üçün kitabxanaçılar və kitabxana işçiləri tərəfindən istifadə olunan metod və üsullara aiddir. Bu resurslara elektron jurnallar, elektron kitablar, media axını, verilənlər bazası, məlumat dəstləri, CD-ROM-lar və kompüter proqramları daxildir, lakin bunlarla da məhdudlaşmır. == Tarixi == Rəqəmsal inqilabın meydana çıxmasından bəri kitabxanalar elektron informasiya resurslarını öz kolleksiyalarına və xidmətlərinə daxil edilmişdir. Resursların daxil edilməsi Raqanatanın Kitabxana Elminin Beş Qanununda ifadə olunan kitabxana elminin əsas dəyərlərindən, xüsusən də elektron texnologiyanın informasiyaya çıxışı daha birbaşa, rahat və vaxtında təmin etdiyinə inamdan irəli gəlirdi. Bununla belə, 1990-cı illərin sonlarında məlum oldu ki, kitabxanaçıların fiziki resursları idarə etmək üçün istifadə etdikləri üsullar elektron mediaya yaxşı tərcümə olunmur. 2000-ci ilin yanvarında Rəqəmsal Kitabxanalar Federasiyası (RKF) informasiya texnologiyalarından istifadə ilə bağlı tədqiqat kitabxanalarının üzləşdiyi əsas problemləri müəyyən etməyə yönəlmiş qeyri-rəsmi sorğu keçirdi. Sorğuya əsasən, rəqəmsal kolleksiyanın inkişafı kitabxanaçılar arasında ən böyük narahatlıq və qeyri-müəyyənlik mənbəyi hesab olunur və elektron resurslarla işləmək haqqında biliklər nadir hallarda fərdi kitabxanalardan kənara ötürülür. Nəticədə Rəqəmsal Kitabxana Federasiyası Kolleksiya Təcrübələri Təşəbbüsünü yaratdı və yaxşı elektron resursların idarə edilməsi təcrübələrini sənədləşdirmək üçün üç hesabat verdi. 2001-ci ildə Vaşinqton Universitetindən Timoti Cuel “Kommersiya baxımından mövcud olan elektron resursların seçilməsi və təqdim edilməsi” adlı məruzəsində akademik kitabxanaların elektron resursların əldə edilməsi, lisenziyalaşdırılması və aktivləşdirilməsini idarə etmək üçün istifadə etdikləri yerli və xüsusi idarəetmə üsullarını müzakirə etdi.