1. Qanadlar vasitəsilə havada hərəkət etmək, havaya qalxıb getmək, havada gəzmək. Havada quşlar uçur.
– Hələ tamam qurumamış yağış gölləri; Üzərində bulud-bulud uçur milçəklər.
Dağın baş tərəfinə yaxın bir yerdə qartallar uçurdu.
// Uçub gəlmək, uçub qonmaq, uçub getmək.
Mən bir bəlalı quşdum; Dağdan qayaya uçdum. ().
Pendir ağzında bir qara qarğa; Uçaraq qondu bir uca budağa.
// Uçucu maşınlar – təyyarə, dirijabl və s. haqqında.
Uçur dağıdaraq buludu lay-lay; Təyyarə göylərin yeddi qatında.
// Təyyarə ilə getmək. Bu gün Türkiyəyə uçuram.
Saat neçədə uçursan? Sizinlə daha kimlər uçur? – Hətta bir dəfə mən özüm də aeroplanda uçmuşam.
İndi Əşrəf də ulduznişan bir təyyarədə uçur(du).
// Havada qanad çalmaq, pər vurmaq.
Quşlar uçdu havada; Balası var yuvada. ().
// Havada seyr etmək, dolaşmaq, hərəkət etmək.
Uçur buludlar üfüqlərdə, toplanır əlvan; Alırdı başqa lətafət dərə, təpə, orman.
Uzaq üfüqdə dağlar qaralır, göydə tez-tez ulduz uçurdu.
// Külək, təkan və s. gücü ilə havada hərəkət etmək, getmək. Güllələr başımızın üstündən uçurdu. Qığılcımlar parıldaya-parıldaya uçur.
2. Qaz, ya buxar halına keçib havada yox olmaq, qarışmaq, təbəxxür etmək (bu mənada çox vaxt “uçub getmək” şəklində işlənir). Dərmanın spirti uçub.
– Buzu qoydum yerə, gördüm ki, od kimi isti torpağa buz cızıltı ilə yapışıb, az qaldı havaya uçsun.
3. məc. Çox sürətlə getmək, keçmək, ötmək, ötüb getmək.
Vaxt nə tez uçdu? – Zamanın budağından; Qoparaq xəyal kimi; Yenə uçurdu günlər.
// məc. Çox sürətlə yerimək, getmək, çaparaq getmək (bu mənada bəzən “qanadlanıb”, “yel kimi”, “quş kimi” və s. sözlərlə birlikdə işlənir).
Qırat yeldən qanad taxıb uçurdu. “”.
Atlar buğlana-buğlana uçur, vağzala yaxınlaşırdı.
4. məc. Çıxmaq, qopmaq.
[Səlim:] Ah! Bu yalan bir söz, zəhərli bir ox; Ağzında uçub qəlbimə saplanır.
5. məc. Solmaq, rəngi qaçmaq, rəngi çəkilmək, silinib getmək.
Astanada tüstülənir böyrübatıq samovar; Ləmədəsə rəngi uçmuş beş-on nimçə, kasa var.
6. məc. Hara isə getmək, haralarda isə dolaşmaq (fikri, xəyalı və s.).
Könlüm uçur dağa-daşa; Seyr etdikcə təbiəti.
Sahili döydükcə bəzən ləpələr; Şairin xəyalı uçub yüksəlir.
◊ Buğlanıb (buğ olub) havaya uçmaq – yox olmaq, yoxa çıxmaq, hədər getmək, nail olmaq.
…Gərək başlarımızın çanaqlarını da bərkitmək fikrində olaq ki, təhsil elədiyimiz elmlər buğlanıb havaya uçmasınlar.
Göyə uçmaq – bax qanadlanıb uçmaq.
Fərhad yalandan özünü təriflədikcə Aslan şadlığından, fərəhindən az qalırdı göyə uçsun.
Qanadlanıb uçmaq – son dərəcə sevinmək, ruhlanmaq, sevincindən yerə-göyə sığmamaq.
Qadın az qaldı qanadlanıb uçsun.
[Zərqələm] beş qranı alınca sevinər, bir quş kimi qanadlanıb evlərinə uçardı.
