Təmsil: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Teq: Geri qaytarıldı
k Nərmin Həsənova Tərlan tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Zehra Qeniyeva tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Sətir 1: Sətir 1:
[[Fayl:Cat guarding geese c1120 BC Egypt.jpg|200px|thumbnail|Qazlara keşik çəkən pişik. E.ə. 1120-ci il. [[Misir]]]]
[[Fayl:Cat guarding geese c1120 BC Egypt.jpg|200px|thumbnail|Qazlara keşik çəkən pişik. E.ə. 1120-ci il. [[Misir]]]]
'''Təmsil''' — [[epik növ]]ün ən qədim janrlarından biridir. Bitki və heyvanların insanların xüsusiyyətləri ilə təsviridir və həcmcə kiçik olur, lakin dərin məna ifadə edir. Təmsilin əsas xüsusiyyəti [[tənqid]]i və [[satira|satirik]] məzmunda olmasıdır. Sənətkar insanlara xas olan nöqsanları, eyibləri ayrı-ayrı əşya, bitki və heyvanların timsalında əks etdirir. Təmsildə təbiət cismləri və heyvanlar şəxsləndirilir - insan kimi danışdırılır. [[Ədəbiyyatşünaslıq]]da buna [[təşxis]] deyilir.
'''Təmsil''' — [[epik növ]]ün ən qədim janrlarından biri. Bitki və heyvanların insanların xüsusiyyətləri ilə təsviridir və həcmcə kiçik olur, lakin dərin məna ifadə edir. Təmsilin əsas xüsusiyyəti [[tənqid]]i və [[satira|satirik]] məzmunda olmasıdır. Sənətkar insanlara xas olan nöqsanları, eyibləri ayrı-ayrı əşya, bitki və heyvanların timsalında əks etdirir. Təmsildə təbiət cismləri və heyvanlar şəxsləndirilir - insan kimi danışdırılır. [[Ədəbiyyatşünaslıq]]da buna [[təşxis]] deyilir.


Təmsil əxlaqi-tərbiyəvi və nəsihətli səciyyə daşıyır. Adətən, təmsilin sonunda müəllif öz fikrini kiçik nəsihət şəklində bildirir. Məsələn: M.Ə.Sabir "Qarğa və tülkü" təmsilinin sonunda belə bir əxlaqi-tərbiyəvi fikir bildirir:
Təmsil əxlaqi-tərbiyəvi və nəsihətli səciyyə daşıyır. Adətən, təmsilin sonunda müəllif öz fikrini kiçik nəsihət şəklində bildirir. Məsələn: M.Ə.Sabir "Qarğa və tülkü" təmsilinin sonunda belə bir əxlaqi-tərbiyəvi fikir bildirir:
Sətir 9: Sətir 9:


== Tarixi ==
== Tarixi ==
Hərbir xalqın öz tarixində təmsilin xüsusi yeri var. Epik növün ibtidai formalarından biri olan təmsil hələ qədim [[Yunanıstan|yunan]] ədəbiyyatında mövcud idi. [[XVII əsr|XVII]]-[[XVIII əsr|XVIII]] əsrlərdə yüksək inkişaf səviyyəsinə çatmışdır. [[Qədim Roma]]da Fadr ([[I əsr]]), [[Qədim Yunanıstan]]da [[Ezop]] ([[E.ə. VI əsr|e.ə.VI]]-[[E.ə. V əsr|V əsr]]lər) nəsrlə yazdığı təmsilləri ilə məşhur idi. [[Hindistan]]da [[III əsr]]ə aid təmsillər toplusu "Pançatantra" məlumdur. Yeni dövrün ən məşhur təmsil yazanlarından biri [[fransız]] şairi [[Jan de Lafonten]] ([[XVII əsr]]) olmuşdur.
Epik növün ibtidai formalarından biri olan təmsil hələ qədim [[Yunanıstan|yunan]] ədəbiyyatında mövcud idi. [[XVII əsr|XVII]]-[[XVIII əsr|XVIII]] əsrlərdə yüksək inkişaf səviyyəsinə çatmışdır. [[Qədim Roma]]da Fadr ([[I əsr]]), [[Qədim Yunanıstan]]da [[Ezop]] ([[E.ə. VI əsr|e.ə.VI]]-[[E.ə. V əsr|V əsr]]lər) nəsrlə yazdığı təmsilləri ilə məşhur idi. [[Hindistan]]da [[III əsr]]ə aid təmsillər toplusu "Pançatantra" məlumdur. Yeni dövrün ən məşhur təmsil yazanlarından biri [[fransız]] şairi [[Jan Lafonten]] ([[XVII əsr]]) olmuşdur.


[[Rusiya]]da təmsilin inkişafı [[XVIII əsr]]in sonu [[XIX əsr]]in əvvəllərinə aiddir. Həmin dövrün ən məşhur təmsilçiləri A.P.Sumarokov, İ.İ.Xemnitser, A.E.İzmaylov, İ.İ.Dmitriyevdir. [[Rusiya]] ədəbiyyatında təmsil janrının kulminasiyası [[İvan Krılov|İ.A.Krılov]]un yaradıcılığı hesab olunur. Onun əsərləri dünyanın bir çox dillərinə, o cümlədən [[Azərbaycan dili]]nə də tərcümə olunmuşdur. Onun "Eşşək və bülbül" təmsili buna misal ola bilər. Bu təmsili A.A.Bakıxanov tərcümə edib.
Rusiyada təmsilin inkişafı [[XVIII əsr]]in sonu [[XIX əsr]]in əvvəllərinə aiddir. Həmin dövrün ən məşhur təmsilçiləri A.P.Sumarokov, İ.İ.Xemnitser, A.E.İzmaylov, İ.İ.Dmitriyevdir. [[Rusiya]] ədəbiyyatında təmsil janrının kulminasiyası [[İvan Krılov|İ.A.Krılov]]un yaradıcılığı hesab olunur. Onun əsərləri dünyanın bir çox dillərinə, o cümlədən [[Azərbaycan dili]]nə də tərcümə olunmuşdur. Onun "Eşşək və bülbül" təmsili buna misal ola bilər. Bu təmsili A.A.Bakıxanov tərcümə edib.
[[İngilislər|İngilis]] ədəbiyyatının restavrasiya dövründə [[Con Drayden|Con Drayder]] öz dəsti xətti ilə seçilmiş, [[XVII əsr|XVII]] əsrdə təmsil nümunələri
yaratmışdır.
Azərbaycan ədəbiyyatında təmsilin ilk nümunələrinə [[Nizami Gəncəvi|N.Gəncəvi]]nin "Sirlər xəzinəsi" poemasında rast gəlirik. [[Abbasqulu ağa Bakıxanov|A.Bakıxanov]], [[Qasım bəy Zakir|Q.Zakir]], [[Seyid Əzim Şirvani|S.Ə.Şirvani]], [[Mirzə Ələkbər Sabir|M.Ə.Sabir]], [[Abbas Səhhət]], [[Abdulla Şaiq]] kimi şairlərimizin təmsilləri məşhurdur.
Azərbaycan ədəbiyyatında təmsilin ilk nümunələrinə [[Nizami Gəncəvi|N.Gəncəvi]]nin "Sirlər xəzinəsi" poemasında rast gəlirik. [[Abbasqulu ağa Bakıxanov|A.Bakıxanov]], [[Qasım bəy Zakir|Q.Zakir]], [[Seyid Əzim Şirvani|S.Ə.Şirvani]], [[Mirzə Ələkbər Sabir|M.Ə.Sabir]], [[Abbas Səhhət]], [[Abdulla Şaiq]] kimi şairlərimizin təmsilləri məşhurdur.

13:17, 14 aprel 2023 tarixindəki versiya

Qazlara keşik çəkən pişik. E.ə. 1120-ci il. Misir

Təmsil — epik növün ən qədim janrlarından biri. Bitki və heyvanların insanların xüsusiyyətləri ilə təsviridir və həcmcə kiçik olur, lakin dərin məna ifadə edir. Təmsilin əsas xüsusiyyəti tənqidi və satirik məzmunda olmasıdır. Sənətkar insanlara xas olan nöqsanları, eyibləri ayrı-ayrı əşya, bitki və heyvanların timsalında əks etdirir. Təmsildə təbiət cismləri və heyvanlar şəxsləndirilir - insan kimi danışdırılır. Ədəbiyyatşünaslıqda buna təşxis deyilir.

Təmsil əxlaqi-tərbiyəvi və nəsihətli səciyyə daşıyır. Adətən, təmsilin sonunda müəllif öz fikrini kiçik nəsihət şəklində bildirir. Məsələn: M.Ə.Sabir "Qarğa və tülkü" təmsilinin sonunda belə bir əxlaqi-tərbiyəvi fikir bildirir:

"Olmasaydı cahanda sarsaqlar,
Ac qalardı yəqin ki, yaltaqlar"

Təmsil əsasən nəzmlə yazılır. Dünya ədəbiyyatında nəsrlə yazılmış təmsillər də vardır.

Tarixi

Epik növün ibtidai formalarından biri olan təmsil hələ qədim yunan ədəbiyyatında mövcud idi. XVII-XVIII əsrlərdə yüksək inkişaf səviyyəsinə çatmışdır. Qədim Romada Fadr (I əsr), Qədim Yunanıstanda Ezop (e.ə.VI-V əsrlər) nəsrlə yazdığı təmsilləri ilə məşhur idi. Hindistanda III əsrə aid təmsillər toplusu "Pançatantra" məlumdur. Yeni dövrün ən məşhur təmsil yazanlarından biri fransız şairi Jan Lafonten (XVII əsr) olmuşdur.

Rusiyada təmsilin inkişafı XVIII əsrin sonu XIX əsrin əvvəllərinə aiddir. Həmin dövrün ən məşhur təmsilçiləri A.P.Sumarokov, İ.İ.Xemnitser, A.E.İzmaylov, İ.İ.Dmitriyevdir. Rusiya ədəbiyyatında təmsil janrının kulminasiyası İ.A.Krılovun yaradıcılığı hesab olunur. Onun əsərləri dünyanın bir çox dillərinə, o cümlədən Azərbaycan dilinə də tərcümə olunmuşdur. Onun "Eşşək və bülbül" təmsili buna misal ola bilər. Bu təmsili A.A.Bakıxanov tərcümə edib.

Azərbaycan ədəbiyyatında təmsilin ilk nümunələrinə N.Gəncəvinin "Sirlər xəzinəsi" poemasında rast gəlirik. A.Bakıxanov, Q.Zakir, S.Ə.Şirvani, M.Ə.Sabir, Abbas Səhhət, Abdulla Şaiq kimi şairlərimizin təmsilləri məşhurdur.

Ən məşhur təmsil yazıçıları

İstinadlar


Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Təmsil&oldid=6980487"