Ögedey xan | Obastan / Viki

Oqtay xan (monq. Өгэдэй хаан, çin. 窝阔台 ; təq. 7 noyabr 1186, Xamaq Monqol – 11 dekabr 1241, Böyük Monqol imperiyası) — Çingiz xanın üçüncü oğlu və mirasçısı.

Ögedey xan
monq. ᠣᠭᠡᠳᠡᠢ ᠬᠠᠭᠠᠨ monq. Өгэдэй хаан


Böyük Monqol imperiyasının II xaqanı
Əvvəlki	Çingiz xan
Sonrakı	Güyük xan
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı	ᠣᠭᠡᠳᠡᠢ Өгөдэй
Doğum tarixi	təq. 7 noyabr 1186
Doğum yeri	Xamaq Monqol
Vəfat tarixi	11 dekabr 1241 (55 yaşında)
Vəfat yeri	Böyük Monqol imperiyası
Vəfat səbəbi	xəstəlik, alkoqolizm
Fəaliyyəti	xan
Atası	Çingiz xan^[1]
Anası	Börtə
Həyat yoldaşları	Töregene xatun
Uşaqları	Güyük xan^[1]
Ailəsi	Borucigin, Çingizlilər
Dini	Tenqriçilik
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çingiz xandan sonra Böyük Monqol imperiyasıın başçısı olmuş və atasının yarım buraxdığı fəthləri və dövlət işlərini tamamlamışdır.

Atası ölən zaman (1227), onun vəliəhd seçdiyi Ögedayı böyük xan (qaan) elan etdi. Çingiz xan (yasa) Qanunu mövzusundakı mütəxəssisliyi səbəbindən dövlət rəhbərliyində böyük hörmət qazandı. Çingiz xan tərəfindən Quru Hıtayın torpaqları verildisə Mavəraünnəhirdən Şərqi Türkistana qədər uzanan bölgədə olan şəhərlər imperatorluğun mərkəz rəhbərliyinə bağlı qalmış və Ögedey xan tərəfindən təyin edilən valilar tərəfindən idarə olunmuşdu.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ ¹ ² China Biographical Database (ing.).

Vikianbarda Ögedey xan ilə əlaqəli mediafayllar var.

Lüğətlər və ensiklopediyalar	Böyük katalan · Böyük rus · Britannica (onlayn) · Brockhaus · Treccani · Universalis
Şəcərə və nekropolistika	WikiTree
Normativ yoxlama	CBDB: 0029240 · GND: 1166287122 · ISNI: 0000000045191411 · LCCN: n98921300 · VIAF: 4257767 · WorldCat VIAF: 4257767

Çingiz xan

Hadisələr
Yasanın tətbiqi • Monqol İmperiyasının yaranması • Çjurçjenlərlə müharibə • Orta Asiyanın istilası • Qaraqorumun əsasının qoyulması • Qərbi Syanın istilası • Dəfni

Silahdaşları
Borçu • Boroxul • Mukali qoyon Cəlayır • Çilavun («4 Bahadırdan biri») • Cebe noyon • Cəlmə noyon • Sabutay bahadur • Xubilay xan («четверо псов») • Yelü Çutsay • Sorqan-Şira • Şixi-Xutuxu

Ailəsi

Boruciginlər • Olxonutlar I Yesugey bahadur • Öelün (valideynləri) • Coçi-Xasar • Xaçivun • Temüge otçigin (qardaşları) • Beqter • Belgüdey (ögey qardaşları) • Camuqa-seçen (qan qardaşı)
Börte • Xulan xatun • Yesugen xatun • Yesuy (arvadları) • Cuçi xan • Cığatay xan • Ögedey xan • Tuluy • Xülgen • Xaraçar • Çaxur • Xarxad (oğulları) → Çingizlilər

Yerlər
Delün Boldoq • Onon çayı • Çingiz xanın Atlı heykəli • Burxan Xaldun dağı • Boqd-Xan-Uul • Orxon çayı • İx-Xoriq • Çingiz xanın türbəsi

Obrazı
«Qalib» (1956) • «Çingiz xan» (1965) • «Çingiz xan» (1987) • «Çingiz xan» (1992) • «Çingiz xan» (2004) • «Çingiz xan» (2006) • «Çingiz xan. Yerin və dənizin kənarında» (2007) • «Monqol» (2007) • «Sən ölə bilməzsən, Çingiz xan» (2008) • «Çingiz xanın sirri» (2009)

Yuan imperiyasının imperatorlarının siyahısı (1271–1370)
Xubilay xan tərəfindən ölümlərindən sonra Yuan imperatorları kimi irəli sürülən erkən monqol hökmdarları Çingiz xan • Tolui • Ögedey xan • Güyük xan • Möngke xan • Xubilay xan
1271-ci ildə Xubilay xandan başlayaraq Çinin imperatorları sayılanlar 1279-cu ildə Sun imperiyasının monqollar tərəfindən işğalından sonra bütün Çini idarə etdilər Xubilay xan • Temür xan • Külüg xan • Ayurbarwada Buyantu xan • Gegeen xan • Yesün Temür xan • Ragibagh xan • Jayaatu xan • Khutughtu xan • Jayaatu xan • Rinchinbal Kxan • Toqhon Teymur

Monqol İmperiyasının xanlarının siyahısı (1206–1368)

Çingiz xan (1206–1227) • Toluy xan naib olaraq (1227–1229) • Ögedey xan (1229–1241) • Töregene Xatun naib olaraq (1242–1246) • Güyük xan (1246–1248) • Oğul Qaymış naib olaraq (1248–1251) • Münke xan (1251–1259) • Arıq Buğa (11 avqust 1259–21 avqust 1264) • Xubilay xan (1260–1294) • Temur Olcaytu xan (1294–1307) • Külüg xan (1307–1311) • Ayurbarvada Buyantu Xan (1311–1320) • Keqen xan (1320–1323) • Yesun Temur (1323–1328) • Raqibaq xan (1328) • Tuq Temur (1328–1329) • Xutuqtu xan (1329) • Tuq Temur (1329–1332) • Riçinbal xan (1332) • Toqhon Teymur (1333–1368)