İpatovski rayonu

İpatovski rayonu (rus. Ипатовский район) — Rusiya Federasiyası, Stavropol diyarının tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi İpatovo şəhəridir. Əhalisi 56 197 nəfərdir (2020).

İpatovski rayonu
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]

45°43′00″ şm. e. 42°54′00″ ş. u.HGYO

Ölkə
İnzibati mərkəz İpatovo[2]
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 1924
Sahəsi
  • 4.036 km²
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 57.158 nəf. (2023)[3]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu 86542
Rəsmi sayt
İpatovski rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İpatovski rayonu ərazisi eyni adlı şəhər dairəsinin yerləşdiyi ərazidə, Stavropol yüksəkliklərinin şimal-şərq yamacları və Manıçeskaya ovalığının cənub-qərb hissəsi sərhədində yerləşir. Şimalda rayon Kalmıkiya Respublikası ilə, cənubdan Petrovski, cənub-qərbdə Trunovski, qərbdə Krasnoqvardeyski, şimal-şərq və şərqdən Apanasenkovski, cənub-şərqdən isə Türkmən rayonu ilə həmsərhəddir.

Bölgənin ərazisi şimaldan cənuba 67 km, qərbdən şərqə 112 km məsafədə uzanır. Rayon Stavropol diyarındakı ən böyük rayonlardan biridir, sahəsi 4039 km²-dir.

İqlim

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İpatovski rayonunda iqlim yayda +44 ° C-ə qədər, qışda -34 ° C-ə qədər maksimum və minimum hava istiliyinin dalğalanma amplitüdü ilə kəskin kontinentaldır. Orta illik yağıntının miqdarı 320-412 mm-dir. Yağıntının miqdarı şimal-şərqdən cənub-qərbə keçdiyiniz zaman artır.

İpatovski rayonu quraq bölgələr kateqoriyasına aiddir. Yaz uzun, isti, iyulda orta aylıq temperaturu +24 ° C-dir. Yaz aylarında şərq küləyi Orta Asiya çöllərinin isti havasını gətirir. Quraqlıq və toz fırtınaları 15-20 m/s sürətlə başlayan külək sürəti ilə əlaqələndirilir. Müxtəlif intensivlikdə olan quraqlıq və quru küləklər İpatovski rayonu üçün tipik bir hadisədir.

Payız isti və uzun keçsə də, don çox tez-tez olur.

Hidroqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İpatovski rayonundakı çay şəbəkəsi zəif inkişaf etmişdir. Ən əhəmiyyətlisi Xəzər dənizin qapalı hövzəsinə aid olan Ayqurka qolu ilə Kalaus və Azov dənizi hövzəsinə aid Bolşaya Kuqulta (Yeqorlik çayının sağ qolu) çaylarıdır. Kiçik çaylar: Kevsala, Ayqurka, Calqa və Dunda.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

13 fevral 1924-cü ildə Şimali Qafqaz diyarının Stavropol dairəsinin Vinodelenski rayonu olaraq qurulur[4]. Ərazisini Stavropol quberniyasının Blaqodarnenski və Medvejenski rayonlarından ayırmaqla meydana gəlir.

7 avqust 1935-ci ildə Vinodelenski rayonu Stavropol diyarının Sovet ideologiyası uğrunda mübarizənin qəhrəmanlarının şərəfinə və bölgənin Ağ Qvardiyadan azad edilməsinin 15-ci ildönümü ilə əlaqədar regional aksiya çərçivəsində İpatovski (mərkəzi İpatovo kəndi) olaraq adlandırıldı.

21 yanvar 1943-cü ildə İpatovski rayonu alman faşist işğalçılarından azad edilir[5].

20 iyun 1957-ci ildə ərazinin İpatovski, Trunovski və Molotovski rayonlarına verilməsi ilə Dmitrievski rayonu ləğv edilir.

1 fevral 1963-cü ildə RSFSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə mövcud olanın əvəzinə Stavropol diyarında İpatovskii kənd rayonu qurulur[6].

12 yanvar 1965-ci ildə RSFSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti qərar verir:

Arzqirski, Aleksandrovski, Apanasenkovski, Blaqodarnenski, Qeorqievski rayonu, İzobilnenski, İpatovski, Kochubeevski, Krasnoqvardeiski, Kursk, Levokumski, Mineralovodski, Novoaleksandrovski, Petrovski, Prikumski, Sovetski və Şpakov kənd sovetlikləri 4 oktyabr 2004-cü ildə "Stavropol diyarının bələdiyyələrə bir şəhər, kənd qəsəbəsi, şəhər dairəsi, bələdiyyə rayonu statusu verilməsi haqqında" qanuna uyğun olaraq İpatovski bələdiyyəsi təşkil edilir.

1 may 2017-ci ildən etibarən Stavropol diyarının 29 aprel 2016-cı il tarixli 48-kz qanununa əsasən İzobilnenski rayonunun bütün bələdiyyələri İzobilnensky şəhər dairəsinə çevrilir.

Ərazi vahidi statusunu qorudu[7][8].

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Cins tərkibi

2010-cu il Ümumrusiya əhalisinin siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə, rayonda 29 281 kişi (46,66 %) və 33 470 qadın (53,34 %) yaşayırdı[9].

Milli tərkib

2010-cu il əhalinin siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə rayonda aşağıdakı millətlərin nümayəndələri yaşayırdı:

Milliyyət sayları faiz
ruslar 55 030 87,70
türkmənlər 1593 2,54
tatarlar 1457 2,32
qaraçılar 734 1,17
digərləri 3937 6,27
Ümumi 62 751 100,00

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İpatovski rayonu haqlı olaraq bölgənin ən böyük kənd təsərrüfatı sahəsi hesab olunur. Rayonda aqronomiya və zootexnika elmlərindəki müasir inkişaflara əsaslanan kənd təsərrüfatı və heyvandarlıq yaxşı inkişaf etmişdir. Rayonun 363,1 min hektar kənd təsərrüfatı ərazisi, o cümlədən 265,9 min hektar əkin sahəsi, 77,2 min hektar otlaq, 13.1 min hektar biçənək vardır. Əkin sahələrinin strukturunda taxıl 71% təşkil edir.

Kənd təsərrüfatı müəssisələrində 12,4 min baş mal-qara, 74,6 min baş qoyun vardır.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 http://docs.cntd.ru/document/461506269.
  2. ↑ 1 2 3 http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.
  3. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года.
  4. ↑ "Краткая справка по административно-территориальному делению Ставропольского края с 1920 по 1992 год". Официальный сайт Комитета Ставропольского края по делам архивов. Archived from the original on 2022-04-04. İstifadə tarixi: 2020-10-06.
  5. ↑ "Календарь государственных праздников Российской федерации, памятных дат и знаменательных событий Ставропольского края на 2011 год". 2015-01-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-17.
  6. ↑ "СК/Хроника основных АТ изменений в Ставропольском крае в 1945—1991.pdf Сборник "Промышленность Ставропольского края в архивных документах (1945—1991 гг.)".[ölü keçid]
  7. ↑ "Закон Ставропольского края «Об административно-территориальном устройстве Ставропольского края»". 2017-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-05.
  8. ↑ "Закон Ставропольского края «Об утверждении Реестра административно-территориальных единиц Ставропольского края»". 2017-07-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-05.
  9. ↑ "Всероссийская перепись населения 2010 года на территории Ставропольского края. Том 3 книга 1 «Национальный состав и владение языками, гражданство»". Сайт Северо-Кавказстата. 2015-04-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-04-05.