Əhməd Salyani

Şeyx Əhməd Salyani[1][2] və ya Əhməd Hüseynzadə (tam adı: Əhməd Məhəmmədəli oğlu Hüseynzadə; 1812, Salyan – 1887, Tiflis) — azərbaycanlı ilahiyyatçı alim; Qafqaz müsəlmanlarının III şeyxülislamı (1862–1884).

Əhməd Hüseynzadə
Əhməd Məhəmmədəli oğlu Hüseynzadə
Qafqaz müsəlmanlarının III şeyxülislamı
1862 – 1884
ƏvvəlkiFazil İrəvani
SonrakıMirzə Həsən Tahirzadə
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1812
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1887
Vəfat yeri
Fəaliyyəti Şeyxülislam, üləma
Atası Məhəmmədəli Hüseynzadə
Uşağı Xədicə Hüseynzadə
Dini islam, şiəlik
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qafqaz müsəlmanlarının I şeyxülislamı Məhəmmədəli Hüseynzadənin oğlu, mütəfəkkir Əli bəy Hüseynzadənin babasıdır.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əhməd Hüseynzadə 1812-ci ildə Salyanda anadan olmuşdur. Sonralar Tiflisə köçən atası Məhəmmədəli onu əvvəlcə Qafqaz Müsəlman Ruhani məktəbinə, sonra isə Şərqin dini mərkəzi olan İraqda ali dini təhsil almağa göndərilmişdir. Yüksək dini rütbələrlə qayıdan Əhməd Hüseynzadə Tiflis və Gəncə qəzalarında dini vəzifələrdə çalışmış, həm də ədəbi-bədii yaradıcılıqda məşğul olmuşdur. Ərəb və fars dillərini mükəmməl bilib.[3]

Şeyxülislamlıq

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1862-ci ildə imperator II Aleksandr Axund Əhməd Hüseynzadənin Zaqafqaziya Şeyxülislamı təyin olunması və ona diyarın gəlirləri hesabına ayda 1600 rubl məvacib verilməsi barədə qərarı təsdiq etmişdi.[4]

1872-ci aprelin 5-də Zaqafqaziya Şiə müsəlmanları Ruhani İdarəsi və Zaqafqaziya Sünni müsəlmanları Ruhani İdarəsi yaradıldı və yeni ştat cədvəlləri əsasında idarə aparatları formalaşdırıldı. Bundan sonra Əhməd Hüseynzadənin fəaliyyəti genişləndirildi və vəzifə səlahiyyətləri bir qədər artırıldı.

Axund Əhməd Hüseynzadə yaradıcılığa çox gənc yaşlarında başlamışdır. Dövrünün görkəmli islamşunas alimi olmaqla yanaşı, digər müəyyən elmləri də yaxşı bilmiş və bir neçə fənnə dair dərsliklər yazmışdır. Yazdığı əsərlər rus, fars, ərəb dillərində geniş oxucu kütləsinə malik olmuşdur.

"Şeyxülislamın portreti", Əli bəy Hüseynzadənin çəkdiyi portret

Ölümü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şeyxülislam Axund Əhməd Hüseynzadə 1884-cü iləcən şeyxülislam olmuş, 1887-ci ildə Tiflisdə vəfat etmişdir. Qızı Xədicə Hüseynzadə Əli bəy Hüseynzadənin anasıdır.

Kitabları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. "Ağızdan-ağıza keçmiş hədislər"
  2. "Müəllimul-ətgal-fi-təriqe-təlimi ətfal"
  3. "Bəsaül nas-fi-məmləkətül Qafqaz"
  4. "Tarixi-ədəbiyyati-türk"
  5. "Tərbiətül-ətfal"
  6. "Dilguşə"

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Böyük nəslin dəyərli simaları Azadlıq.- 2013.- 12 aprel.- S.14.
  2. ↑ "Türk dünyasının böyük ideoloqu" (metodiki vəsait) Arxivləşdirilib 2022-07-14 at the Wayback Machine, səh. 13
  3. ↑ "Şeyxülislamlarımız - QMİ". 2012-04-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-10.
  4. ↑ "Şeyxülislam Əhməd Hüseynzadə". 2019-04-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-10.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]