Aleksandr Vasiliyev (tarixçi)

Aleksandr Aleksandroviç Vasiliyev (rus. Алекса́ндр Алекса́ндрович Васи́льев, ing. Alexander Vasiliev; 22 sentyabr (4 oktyabr) 1867, Sankt-Peterburq30 may 1953, Vaşinqton) — RusiyaABŞ tarixçisi, şərqşünası, ərəbşünası, bizansşünası, İmperator Pravoslav Fələstin Cəmiyyətinin üzvü.

Aleksandr Vasiliyev
rus. Александр Александрович Васильев
Doğum tarixi 22 sentyabr (4 oktyabr) 1867
Doğum yeri
Vəfat tarixi 30 may 1953(1953-05-30) (85 yaşında)
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı
Elm sahələri şərqşünaslıq
İş yerləri
Üzvlüyü

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aleksandr Aleksandroviç Vasiliyev 4 oktyabr 1867-ci il tarixində Rusiya imperiyasının Sankt-Peterburq şəhərində anadan olmuşdur. Onun atası podpolkovnik Aleksandr Stepanoviç Vasiliyev Sankt-Peterburq qala dəstəsinin komandiri idi. Onun atası 1880-ci ildə, anası Olqa Aleksandrovna (Çelpanova) is 1912-ci ildə vəfat etmişdir.[1][2] Onun kiçik qardaşı Vladimir Vasiliyev hidravlik mühəndis olmuşdur.

Vasiliyev 1887-ci ildə 1№ klassik gimnaziyadan məzun olan Vasiliyev daha sonra Sankt-Peterburq Konservatoriyasına nəzəriyyə və kompozisiya sinifinə və Sankt-Peterburq Universitetinin Ərəb Şərqinin Tarixi fakültəsinə daxil olmuşdur. O, bir ildən sonra konservatoriyanı tərk etmiş, özünü tamamilə tarix öyrənməyə həsr etmişdir.

Vasiliyev 1892-ci ildə Sankt-Peterburq Universitetinin Tarix və Filologiya fakültəsini bitirmişdir. Onun ərəb dili müəllimi baron V. R. Rozen Vasiliyevə tövsiyə edir ki, binansşünaslıq ilə məşğul olsun və akademik V. Q. Vasiliyevski ilə əlaqə qursun.[3] Vasiliyev 1892–1897-ci illərdə 1№ klassik gimnaziyada qədim dillər üzrə dərs deyir. O, 1897–1900-cü illərdə Parisdəki işgüzar səfəri zamanı Tarix və Filologiya fakültəsinin alimi olmuşdur. Vasiliyev 1901-ci ildə "Amori sülaləsi dövründə Bizansərəblərin siyasi münasibəti" mövzusunda öz magistrlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir.

Vasiliyev 1912–1922-ci illərdə Sankt-Peterburq Pedaqoji İnstitutunun Tarix-Filologiya fakültəsinin professoru və dekanı olmuşdur. O həmçinin, 1912–1925-ci illərdə Sankt-Peterburq Universitetinin professoru idi. Bundan əlavə, Vasiliyev Rusiya Maddi Mədəniyyət Tarixi Akademiyasında çalışmışdır. Orada, 1919-cu ildən erkən xristian və Bizans arxeologiyası və incəsənəti kateqoriyasının rəhbəri vəzifəsini icra etmişdir. Vasiliyev 1920–1925-ci illərdə Rusiya Maddi Mədəniyyət Tarixi Akademiyasının sədri olmuşdur. O, 1919-cu ildən Vasiliev Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü olmuşdur.

Vasiliyev 1925-ci ildə xarici ölkələrə, əvvəlcə Berlinə, daha sonra Parisə, axırda isə ABŞ-a ezamiyyətə getmişdir. O, 2 iyun 1925-ci il tarixində ümumi yığıncağın qərarı ilə SSRİ Elmlər Akademiyasından xaric edilmişdir. 1 iyul 1928-ci il onun işgüzar səfərinin son tarixi idi, ancaq o, geri dönməmək qərarı almışdır.

Vasiliyev 1925–1938-ci illərdə Viskonsin Universitetinin professoru olmuşdur. O, 1934-cü ildə Yuqoslaviya Elmlər Akademiyasının üzvü seçilmişdir. Vasiliyev 1935–1951-ci illərdə Praqadakı N.P. Kondakov adına Arxeoloji İnstitutunun Prezidenti, Orta əsrlər üzrə Amerika Akademiyasının üzvü və Beynəlxalq Bizansşünaslıq Birliyinin sədri olmuşdur.[4]

Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rus dilində
  • Арабский синаксарь о болгарском походе императора Никифора I, Новый сборник статей по славяноведению, составленный и изданный учениками В. И. Ламанского. — СПб., 1905, səh. 361—362
  • Византийская империя. — [Т. 1:] До Крестов. походов / Александр Васильев. — М.: Алгоритм, 2012. — 431 с. — (Величайш. империи человечества).
  • Византийско-арабские отношения в царствование императора Михаила III, (842—867), CCCXXIV, Журнал Министерства народного просвещения, 1899, səh. 1—55
  • Византия и арабы. Политические отношения Византии и арабов за время Аморийской династии. СПб. 1900. 407.
  • Византия и арабы. — [Т. 2:] Полит. отношения Византии и арабов за время Македон. династии…, (867—959 г.) — СПб., 1902. — 555 с.
  • Византия и крестоносцы; Падение Византии / Александр Васильев. — М.: Ломоносовъ, 2014. — 249 с. — (История. География. Этнография).
  • Вопрос о славянском происхождении Юстиниана, 1, Византийский временник, 1894, səh. 469—492
  • Время жизни Романа Сладкопевца, VIII, Византийский временник, 1901, səh. 435—478
  • Готы в Крыму // Изв. / Рос. Акад. истории материал. культуры. — 1921. — Т. I. — С. 247—344; 1927. — Т. V. — С. 179—282.
  • Житие Филарета Милостивого, 5, Изв. / Рус. археол. ин-та в Константинополе, 1900, səh. 49—86
  • Житие Филарета Милостивого. — Одесса: «Экон». type., 1900. — 38 с.
  • Житие св. Григентия, епископа Омиритского // Византийский временник. — 1907. — Т. XIV. — С. 23—67.
  • Заметки о некоторых греческих рукописях житий святых на Синае // Византийский временник. — 1907. — Т. XIV. — С. 276—333.
  • История Византии. — [Т. 1:] От основания Константинополя до эпохи Крестовых походов, 324—1081 yearы. — М.: Ломоносовъ, 2016. — 313 с. — (История. География. Этнография).
    • [2-е изд.] — М.: Ломоносовъ, 2018. — 313 с.
  • История Византийской империи. Arxivləşdirilib 2007-09-30 at the Wayback Machine — [Т. 1:] Время до Крестов. походов, (до 1081 г.) / Вступ. ст., примеч., науч. ред., пер. с англ. А. Г. Грушевого. — СПб.: Алетейя, 1998. — 490, [22] с. — (Визант. б-ка. Исследования). — ISBN 5-89329-071-1
    • [2-е изд.] — СПб.: Алетейя, 2014. — 490, [22] с.
  • История Византийской империи. Arxivləşdirilib 2007-09-30 at the Wayback Machine — [Т. 2:] От нач. Крестов. походов до падения Константинополя / Вступ. ст., примеч., науч. ред., пер. с англ. А. Г. Грушевого. — СПб.: Алетейя, 1998. — 583 с. — (Визант. б-ка. Исследования). — ISBN 5-89329-072-5
    • [2-е изд.] — СПб.: Алетейя, Ист. кн., 2013. — 583 с.
  • Карл Великий и Харун-ар-Рашид // Византийский временник. — 1913. — Т. XX, 1. — С. 63—116.
  • Ласкарь Канан, византийский путешественник XV века по Северной Европе и в Исландию, Сборник Харьковского историко-филологического общества в честь профессора В. П. Бузескула. — Харьков, 1914, səh. 397—402
  • Мавсолей как одно из чудес мира у Агапия Манбиджского, II, Христ. Восток, 1913, səh. 152—154
  • О греческих церковных песнопениях // Византийский временник. — 1896. — Т. III. — С. 582—633.
  • Передача Андреем Палеологом своих прав на Византию французскому королю Карлу VIII // Сборник в честь Н. Кареева. — Пг., 1914. — С. 273—279.
  • Поездка на Синай в 1902 yearу. — СПб., 1904.
  • Проблема средневекового Крыма // Нов. Восток. — 1923. — Т. III. — С. 378—386.
  • Происхождение императора Василия Македонянина, XII, Византийский временник, 1906, səh. 148—165
  • Путешествие византийского императора Мануила Палеолога по Западной Европе // Журнал Министерства народного просвещения. — 1912. — Т. XXXIX. — С. 41—78, 260—304.
  • 50-летний юбилей Мельбурнского университета, 8, Журнал Министерства народного просвещения, 1907, səh. 29—46
  • Слава Византийской империи. — М.: Алгоритм, 2013. — 415 с. — (Величайш. империи человечества).
  • Славяне в Греции, 5, Византийский временник, 1898, səh. 404—438, 626—670
İngilis dilində
  • The Struggle [of Byzantium] with the Saracens (867-1057) (ingilis), vol. IV, The Cambridge Medieval History, 1923, səh. 138—150
  • Byzantine Studies in Russia, Past and Present // The American Historical Review. — 1927. — Vol. 32, № 3. — P. 539—545.
  • History of the Byzantine Empire. Madison. 1928—1929.
  • History of the Byzantine Empire: Vol. 1, 324-1453. Madison: The University of Wisconsin Press. 1952. 383. ISBN 978-0299809256.
  • Hugh Capet of France and Byzantium // Dumbarton Oaks Papers. — 1951. — Vol. 6. — P. 227—251.
  • Imperial Porphyry Sarcophagi in Constantinople // Dumbarton Oaks Papers. — 1948. — Vol. 4. — P. 1—26.
  • Justin the First. An introduction to the Epoch of Justinian the Great. — Cambridge: Harvard University Press, 1950. — 439 p.
  • Mesarites as a Source // Speculum. — 1938. — Vol. 13, № 2. — P. 180—182.
  • The Foundation of the Empire of Trebizond (1204—1222) // Speculum. — 1936. — Vol. 11, № 1. — P. 3—37.
  • The Goths in the Crimea. — Cambridge: The Academy, 1936. — 292 p.
  • The Historical Significance of the Mosaic of Saint Demetrius at Sassoferrato // Dumbarton Oaks Papers. — 1950. — Vol. 5. — P. 29—39.
  • The Iconoclastic Edict of the Caliph Yazid II, A. D. 721 // Dumbarton Oaks Papers. — 1956. — Vol. 9/10. — P. 23—47.
  • The Monument of Porphyrius in the Hippodrome at Constantinople // Dumbarton Oaks Papers. — 1948. — Vol. 4. — P. 27—49.
  • The Russian Attack on Constantinople in 860. — Cambridge: The Mediaeval Academy of America, 1946. — 245 p.
  • The Second Russian Attack on Constantinople // Dumbarton Oaks Papers. — 1951. — Vol. 6. — P. 162—225.
  • Was Old Russia a Vassal State of Byzantium? // Speculum. — 1932. — Vol. 7, № 3. — P. 350—360.
Fransız dilində
  • «Histoire universelle d’Agapius, évêque de Menbidj» («Patrologie orientale», П., 1910—1912)
  • La guerre de Cent Ans et Jeanne d'Arc dans la tradition byzantine. (fransız), vol. III, Byzantion, 1926, səh. 241—250

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Басаргина, Екатерина Юрьевна А. А. Васильев и Русский археологический институт в Константинополе // Российские учёные и инженеры в эмиграции. — М., 1993.
  • Бонгард-Левин, Григорий Максимович, Тункина, Ирина Владимировна М. И. Ростовцев и А. А. Васильев: Нов. архив. материалы // Вестник древней истории. — 1996. — № 4.
  • Бонгард-Левин Г. М., Тункина И. В. М. И. Ростовцев и А. А. Васильев: Шесть десятилетий дружбы и творч. сотрудничества // Скифский роман / Под общ. ред. Г. М. Бонгард-Левина. — М., 1977. — С. 259—286.
  • Вернадский, Георгий Владимирович А. А. Васильев: (К 70-летию его) // SK. — 1940. — T. 11.
  • Грушевой А. Г. К переизданию цикла общих работ А. А. Васильева по истории Византии // Васильев А. А. История Византийской империи. — [Т. 1:] Время до крестов. походов до 1081 г. — СПб., 1998. — С. 5—29. (Список тр. А. А. Васильева: С.18—29).
  • Захаров О. И., Роль А. А. Васильева в развитии американского византиноведения, Вестник Омского университета. Сер.: Ист. науки, 2015, səh. 47—50
  • Иванян, Эдуард Александрович Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII-XX века. — Москва: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0.
  • Карпов С. П., Васильев Александр Александрович // Православная энциклопедия (VII), Moskva: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2004, səh. 229—230, ISBN 5-89572-010-2
  • Карпов С. П. А. А. Васильев о вкладе русских учёных в развитие византиноведения // Scripta Gregoriana: Сб. в честь акад. Г. М. Бонгард-Левина. — М., 2003.
  • Карпов, Сергей Павлович Материалы А. А. Васильева в Архиве Dumbarton Oaks (Вашингтон) // Византийский временник. — 1999. — Т. 58 (83).
  • Куклина И. В. А. А. Васильев: «Труды и дни» учёного в свете неизд. переписки // Архивы русских византинистов в Санкт-Петербурге / Под ред. И. П. Медведева. — СПб., 1995.
  • Медведев, Игорь Павлович Honor sepulcri: (Размышления А. А. Васильева у могилы В. Г. Васильевского) // Византийский временник. — 1994. — Т. 55 (80). — Ч. 1.
  • Острогорский Г. А., История византийских исследований (PDF), Христианское чтение, 2010, səh. 122—132
  • Grégoire H. A. A. Vasiliev // Byzantion. 1952. Vol. 22;
  • Фюк, Иоганн Die arabischen Studien in Europe. — Leipzig, 1955. — S. 305;
  • Der Nersessian S. Alexander Alexandrovich Vasiliev, (1867—1953) // DOP. — 1956. — Vol. 9/10. — P. 1— 21.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]