Fərdi kompüter

2000-ci illərə aid masaüstü tipli fərdi kompüterin metal korpus, monitor və klaviatura (siçan göstərilmir) kimi komponentlər ilə birlikdə şəkli

Fərdi kompüter, ingiliscə qısaltması ilə PC — ölçüsü, imkanları və qiyməti onu fərdi istifadə üçün mümkün edən çoxməqsədli mikrokompüter.[1] Fərdi kompüter bir şəxsin istifadəsi üçün nəzərdə tutulmuş kompüterə deyilir.[2] Fərdi kompüterlərin kompüter mütəxəssisi və ya texniki mütəxəssis tərəfindən deyil, birbaşa son istifadəçi tərəfindən idarə edilməsi nəzərdə tutulur. Böyük, bahalı minikompüterlərdən və meynfreymlərdən fərqli olaraq, eyni vaxtda bir çox insan üçün zamanın bölünməsi fərdi kompüterlərdə istifadə edilmir. İlk növbədə 1970-ci illərin sonu və 1980-ci illərdə "ev kompüteri" termini də istifadə edilmişdir. Fərdi kompüterlərin meydana gəlməsi və eyni zamanda Rəqəmsal İnqilab bütün ölkələrdə insanların həyatına əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdi.

1960-cı illərdə institusional və ya korporativ kompüter sahibləri maşınlarla istənilən faydalı işi görmək üçün öz proqramlarını yazmalı olurdular. Fərdi kompüter istifadəçiləri öz proqramlarını inkişaf etdirə bilsələr də, adətən bu sistemlər kommersiya proqram təminatını, əksər hallarda mülkiyyətə aid olan havayı proqram təminatını (freeware), "çalışmağa hazır" və ya binar formatında təmin edilən azad və açıq mənbəli proqram təminatını çalışdırır. Fərdi kompüterlər üçün proqram təminatı adətən aparat və ya əməliyyat sistemi istehsalçıları tərəfindən müstəqil olaraq hazırlanır.[3] Son istifadəçi proqramlaşdırmasının hələ də mümkün olmasına baxmayaraq, əksər fərdi kompüter istifadəçiləri artıq öz proqramlarını yazmağa ehtiyac duymurlar. Bu, proqram təminatının çox vaxt yalnız istehsalçı tərəfindən dəstəklənən kanal vasitəsilə əldə olunduğu mobil sistemlərlə ziddiyyət təşkil edir[4] və istehsalçı tərəfindən dəstək verilmədiyi üçün son istifadəçi proqramlarının hazırlanmasına mane ola bilər.[5]

1990-cı illərin əvvəllərindən etibarən Microsoft əməliyyat sistemləri (əvvəlcə MS-DOS, sonra isə Windows ilə) və Intel aparatları ("Wintel") fərdi kompüter bazarında üstünlük təşkil edir və bu gün "PC" termini adətən hər yerdə yayılmış Wintel platformasına aiddir.[6] Windows alternativləri bazarda çox az bir hissəni tutur. Bunlara Apple-ın Mac platforması (macOS əməliyyat sistemi ilə işləyir) və Linux kimi azad və açıq mənbəli, Unix bənzəri əməliyyat sistemləri daxildir. 1990-cı illərə qədər digər məşhur platformalar Commodore-nin Amiga və NEC-in PC-98 kompüterləri idi.

Terminologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"PC" termini "fərdi kompüter" üçün bir başlanğıcdır. IBM Personal Computer termini öz model adına daxil edərkən, o ilkin olaraq istənilən brendin fərdi kompüterlərini təsvir edirdi. Bəzi kontekstlərdə "PC" Apple Macintosh kompüteri olan "Mac" ilə ziddiyyət təşkil etmək üçün istifadə olunur.[7][8][9][10]

Apple məhsullarının heç biri meynfreymlər və ya zamanın bölünməsi sistemləri olmadığı üçün onların hamısı "PC" (marka) kompüterlər deyil, "fərdi kompüterlər" idi. 1995-ci ildə PC-nin artan populyarlığı haqqında CBS "PC yeni istifadəçilərin əksəriyyəti üçün Ağrı və Qarışıqlıq deməkdir." demişdi.[11]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ personal computer // Dictionary.com Unabridged (Online). n.d. İstifadə tarixi: 2018-06-11.
  2. ↑ İsmayıl Calallı. "personal computer" // Rasim Əliquliyev (redaktor). İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti (az.). Bakı: "İnformasiya texnologiyaları" / "Bakı" nəşriyyatı. 2017. səh. 580. ISBN 978-9952-434-82-8. 6 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF) (#archive_missing_url).
  3. ↑ Conlon, Tom, The iPad's Closed System: Sometimes I Hate Being Right, Popular Science, 29 January 2010, 2010-04-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2010-10-14, The iPad is not a personal computer in the sense that we currently understand.
  4. ↑ "Overview of update channels for Office 365 ProPlus". Microsoft. 2018. 2018-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-22.
  5. ↑ The Encyclopedia of Human-Computer Interaction, second Ed. End-User Development. Interaction Design Foundation. 2017. 2019-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-22.
  6. ↑ "Personal Computers | Information Literacy". courses.lumenlearning.com (ingilis). 2023-05-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-24.
  7. ↑ "Mac* vs. PC Debate". intel.com. Intel. 6 October 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 October 2014.
  8. ↑ Finnie, Scot. "Mac vs. PC cost analysis: How does it all add up?". Computerworld. Computerworld, Inc. 8 June 2007. 27 September 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 October 2014.
  9. ↑ Ackerman, Dan. "Don't buy a new PC or Mac before you read this". CNET. CBS Interactive. 22 August 2013. 8 October 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 October 2014.
  10. ↑ Haslam, Karen. "Mac or PC? Ten reasons why Macs are better than PCs". Macworld. IDG. 11 December 2013. 23 December 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 October 2014.
  11. ↑ Rather, Dan. "1995 video shows the struggle was real for first-time PC users". CBS News. 2015-01-23. 2023-01-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-01.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Accidental Empires: How the boys of Silicon Valley make their millions, battle foreign competition, and still can't get a date, Robert X. Cringely, Addison-Wesley Publishing, (1992), ISBN 0-201-57032-7
  • PC Magazine, Vol. 2, No. 6, November 1983, "SCAMP: The Missing Link in the PC's Past?"

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]