Kosovonun biomüxtəlifliyi

Bjeshkët[ölü keçid] e Nemuna Milli Parkı

Kosovo rəngarəng bioloji müxtəliflik və coğrafiya, hidrologiya və iqlimin müəyyən etdiyi müxtəlif ekosistem və yaşayış yerlərinin bolluğu ilə xarakterizə olunur.[1] Əsasən dağlıq əraziləri əhatə edən Kosovo Balkan yarımadasının mərkəzində qərbdə Monteneqro ilə, şimal və şərqdə Serbiya, cənub-şərqdə Şimali Makedoniya və cənub-qərbdən Albaniya ilə həmsərhəddir.

Ölkənin çox hissəsi coğrafi cəhətdən Metoxiya və Kosovo düzənlikləri ilə müəyyənləşmişdir. Ölkə eyni zamanda bitki və heyvan növləri baxımından ölkənin ən vacib və fərqliəraziləri olan qərbdən Prokletie dağları və cənub-şərqdən Şar dağları ilə əhatə olunmuşdur.[2][3]

Ölkənin iqlimi, dörd fərqli fəsil ilə kontinental və aralıq dənizi iqliminin birləşməsidir. Bu əsasən onun Cənub-Şərqi Avropadakı coğrafi mövqeyindən qaynaqlanır və Aralıq dənizi daxilindəki Adriatik, Egey və Qara dənizdən güclü təsirlənir.[1]

Meşələr Kosovada ən geniş yayılmış təbbi zonadır və hazırda Kosovo Konstitusiyasının xüsusi qanunları ilə qorunur.[4] Meşələrin əksəriyyəti milli və beynəlxalq əhəmiyyətə malik yüzlərlə bitki və heyvan növlərinə sığınacaq və qorunma təmin etdiyi üçün əhəmiyyətlidir.

Şar[ölü keçid] Dağları Milli Parkı

Flora

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kosovan meşə florası 63 ailədə, 35 cins və 20 növdə təsnif edilmiş 139 dəstə ilə təmsil olunur.[5] Bu ərazinin Balkanlar üçün xüsusi əhəmiyyəti var – Kosovo bölgənin cəmi 2,3%-ni təşkil etsə də, bitki mənşəyi baxımdan floranın 25%-ni və ümumi Avropa florasının təxminən 18%-ni təşkil edir.[6] Aralıq dənizi iqlimi ilə əlaqədar olaraq, meşələrdə Aralıq dənizi bölgələrinə xas olan bir neçə bitki, o cümlədən terebint püstəsi (Pistacia terebinthus), Asparagus acutifolius , acı ağəsmə (Clematis flammula) və Convolvulus althaeoides-ə rast gəlinir.[7]

Ağ Drin vadisinin iqlimə əhəmiyyətli təsiri səbəbindən Kosovonun biomüxtəlifliyi olduqca zəngindir.[8] Şar meşəlikləri beynəlxalq əhəmiyyətli 128 endemik növün yaşayış yeridir.[9]

Kosovo meşələrinə Aralıq dənizi iqliminə aid olmayan digər ümumi çiçəklər də daxildir:

Nəsli kəsilməkdə olan növlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kosovanın meşələrində nəsli kəsilmək üzrə olan, Kosovo Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi tərəfindən təsnif edilən bir neçə bitki növü vardır:

Fauna

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kosovoda[ölü keçid] Balkan vaşaqının alt növlərinə də rast gəlinir.

Heyvanlar aləminə coğrafi mövqeyi və bir neçə nadir heyvana uyğun olan şəraiti təsir göstərir.[10] Düzənlik və təpəli ərazilərdə çöldonuzu, maral, dovşan, qarğa, sığırçın, sərçə,

ağacdələn və qurqurlara rast gəlinir. Dağlıq bölgələrdə çöl kəkliyi, bildirçin, qırqovul, sincab, leylək və çox sayda qartal, vələs, şahin və s. görmək mümkündür. Nadir heyvanlar sırasına qonur ayı, canavar, maral, vaşaq, vəhşi və meşə toyuqları daxildir. Ayılar əsasən Şar dağlarında, eləcə də Proklotie dağlarında rast gəlinir.

Kosovadakı yüksək dağlar bir çox heyvanın yaşamasını ideal hala gətirir. Çaylarda və göllərdə qızılbalıq, alabalıq, kələkbalığı, sazan və kiçik siyənək var. Cənub bölgəsi, xüsusən Dragashi bələdiyyəsi, ölkədə yaşayan insanların əksəriyyəti, Şimali Makedoniya və Albaniyada Qeni i Sharrit adlı it cinsinə sahibdir. Kosovanın faunası relyefi, ekoloji amilləri və coğrafi mövqeyinə görə geniş növlərdən ibarətdir. Ən böyük çeşidi olan meşələr Şar, Prokletie və Kopaonik dağlarındadır.[11] Kosovoda cəmi on bir təbii qoruq mövcuddur və burada yaşayan növlər aşağıdakılardır:[12][13][14]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 "Kosovo Biodiversity Assessment" (PDF). ammk-rks.net (English). 2003. 1–66. 2018-09-21 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-03.
  2. ↑ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Albanian). AKMM/IKMN. səh. 2. 3 March 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2013.
  3. ↑ "Annual Report State of the Environment in Kosovo" (PDF). ammk-rks.net (English). 2017. 23–26. 2018-09-26 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.
  4. ↑ "Ligji Nr. 2003/3, Ligji per pyjet e Kosoves" (PDF) (Albanian). Assembly of Kosovo. 3 March 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 February 2013.
  5. ↑ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Albanian). AKMM/IKMN. səh. 2. 3 March 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2013.
  6. ↑ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Albanian). AKMM/IKMN. səh. 8. 3 March 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2013.
  7. ↑ Kraja, Rexhep Ismajli, Mehmet. Kosova : vështrim monografik. Pristina: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 9789951413961.
  8. ↑ Kraja, Rexhep Ismajli, Mehmet. Kosova : vështrim monografik. Prishtinë: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 9789951413961.
  9. ↑ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Albanian). AKMM/IKMN. səh. 9. 3 March 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2013.
  10. ↑ "BIODIVERSITETI I KOSOVËS" (PDF) (Albanian). 2016-03-03 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-03.
  11. ↑ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Albanian). AKMM/IKMN. səh. 14. 3 March 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2013.
  12. ↑ "Qenan Maxhuni et al. Gjendja e natyres, Raport 2008-2009". 2010: 70.
  13. ↑ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Albanian). AKMM/IKMN. səh. 14. 3 March 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2013.
  14. ↑ "Plani hapesinor, Parku nacional "Mali Sharr"" (PDF) (Albanian). 4 March 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2013.