Mixail Qruşevski

Mixail Sergeyeviç Qruşevski (ukr. Михайло Сергійович Грушевський; 29 sentyabr 1866[1][2][…], Xelm[d], Xolm qəzası[d], Lyublin quberniyası[d], Polşa çarlığı, Rusiya imperiyası – 26 noyabr 1934[3], 24 noyabr 1934[4] və ya 25 noyabr 1934[2][5][…], Kislovodsk, Şimali Qafqaz diyarı[d], RSFSR, SSRİ[7]) — Ukrayna tarixçisi, ictimai və siyasi xadimi, inqilabçısı. Ukrayna milli hərəkatının liderlərindən biri, Ukrayna Mərkəzi Radasının sədri, Lvov Universitetinin professoru (1894–1914), SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki, Çexiya Elm və İncəsənət Akademiyasının üzvü. Ukraynada elmi tarixşünaslığın banisi.

Mixail Qruşevski
ukr. Михайло Сергійович Грушевський
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 29 sentyabr 1866(1866-09-29)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 26 noyabr 1934(1934-11-26)[3] (68 yaşında), 24 noyabr 1934(1934-11-24)[4] (68 yaşında) və ya 25 noyabr 1934(1934-11-25)[2][5][…] (68 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi sepsis
Dəfn yeri
Təhsili
Fəaliyyəti siyasətçi, tarixçi, yazıçı, universitet müəllimi[d], ədəbiyyat tarixçisi, publisist
Dini şərqi ortodoks xristianlıq
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi tarix[6], publisistika[6], siyasət[6]
İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qruşevski daha çox ukraynaşünaslıq tarixində fundamental əsərə çevrilmiş və qızğın elmi müzakirələrə səbəb olan on cildlik "Ukrayna-Rus tarixi"nin müəllifi kimi tanınır. O, eramızın I minilliyinin ortalarından başlayaraq indiki Ukrayna ərazisində slavyan əhalisinin təcrid olunması haqqında dissertasiya müdafiə etmiş, beləliklə, Qruşevski regionda son nəticədə digər şərq slavyanlarından fərqli olan xüsusi bir etnik qrupun yaranmasına səbəb olan ayrılmaz etnik-mədəni inkişaf konsepsiyasını irəli sürmüşdür. Qruşevskinin konsepsiyasına görə, Kiyev Rus ukrayn dövlətçiliyinin bir forması, yəni "Ukrayna-Rus dövləti" kimi görünürdü. Qruşevski bu tarixşünaslığa əsaslanaraq bir tərəfdən ukrayna və rus xalqları arasında etnogenetik fərqi və onların inkişaf vektorlarının əsaslı fərqini elan edir, digər tərəfdən isə ukraynalıların Kiyev Rus dövlətində hegemon kimi dövlət varisliyini irəli sürmüşdür.[8] Eyni zamanda III İvandan II Yekaterinaya qədər rus torpaqlarının birləşdirilməsi siyasəti Qruşevski tərəfindən sırf mənfi hal kimi qiymətləndirilmişdir.

İrsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qruşevskinin portreti 50 qrivna üzərində, 2019[9]

Qruşevski hazırda Ukraynanın XX əsr üzrə ən böyük alimi və Ukrayna tarixindəki ən görkəmli ukraynalı dövlət xadimlərindən biri kimi qəbul edilir və o, hələ də Ukraynada məşhurdur.[10][11] Ukrayna Xalq Respublikası dövründə hər ikisi daha mühüm rol oynasalar da, Qruşevski Vladimir Vinniçenko və Simon Petlyuradan daha çox şöhrət qazanmışdı, lakin Vinniçenko ifrat solçu idi, Petlyura isə daha çox zorakılıqla əlaqələndirilirdi.[12]

50 qrivna əskinasında Qruşevskinin portreti var. Kiyevdə, Lvovda bəzi muzeylər onun xatirəsinə həsr olunub, hər iki şəhərdə onun abidələri ucaldılıb. Kiyevdə bir küçədə onun adını daşıyan evlər, Ali Rada (parlament) və bir çox hökumət idarələri var. Ukrayna Elmlər Akademiyası bu yaxınlarda onun 50 cildlik Seçilmiş əsərlərinin nəşrinə təşəbbüs göstərmişdir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 3 4 The Fine Art Archive. 2003.
  3. ↑ 1 2 Mykhailo Hrushevskyi // SNAC (ing.). 2010.
  4. ↑ 1 2 Find a Grave (ing.). 1996.
  5. ↑ 1 2 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (xorv.). LZMK, 1999. 9272 s.
  6. ↑ 1 2 3 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  7. ↑ Загадка дати смерті Михайла Грушевського. Arxivləşdirilib 2016-10-09 at the Wayback Machine Історична правда.
  8. ↑ "Грушевский М. «Обычная схема „русской" истории и вопрос рационального упорядочения истории восточного славянства»". 2016-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-23.
  9. ↑ "National bank of Ukraine. Banknotes. 50 UAH. Portrait details". Mar 2017. 2013-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-11.
  10. ↑ Famous Ukrainians of all times Arxivləşdirilib 2014-07-14 at the Wayback Machine, Sociological group "RATING" (2012/05/28)
  11. ↑ Top 11–100 Arxivləşdirilib 2013-03-24 at the Wayback Machine, Velyki Ukraïntsi
  12. ↑ Serhy Yekelchyk, Ukraine: Birth of a Modern Nation Arxivləşdirilib 2023-07-29 at the Wayback Machine, Oxford University Press (2007), ISBN 978-0-19-530546-3