Rat (hərf)

𐕙 (səslənməsi /r/, transkripsiyası R, r) — Alban əlifbasının 42-ci hərfi. Matenadaran MS 7117 əlyazmasında hərfin adı erm. Կատ (Kat) kimi verilmişdir. Tədqiqatçı Jost Gippertin fikrincə bu hərfin adı əslində erm. Երատ (Erat) kimi olmuşdur və erməni müəllif əslində hərfi "Rat" kimi ifadə etmək istəmişdir. Buna səbəb kimi isə proteza prosesi göstərilir.[1]

Alban əlifbası

Matenadaran MS 7117 versiyası

Sinay palimpsestləri versiyası
Noto Sans Caucasian Albanian fontunda
Səslənməsi/r/
Rəqəm dəyəri60000
Unicode ünvanıU+10559
Alban əlifbası
𐔰
Alt
𐔱
Bet
𐔲
Gim
𐔳
Dat
𐔴
Eb
𐔵
Zarl
𐔶
Eyn
𐔷
Jil
𐔸
Tas
𐔹
Ça
𐔺
Yud
𐔻
Ja
𐔼
İrb
𐔽
Şa
𐔾
Lan
𐔿
İnya
𐕀
Xeyn
𐕁
Dyan
𐕂
Çar
𐕃
Djox
𐕄
K'ar
𐕅
Lyit
𐕆
Heyt
𐕇
Qay
𐕈
Aor
𐕉
Çoy
𐕊
Çi
𐕋
Çyay
𐕌
Maq
𐕍
Q'ar
𐕎
Nuts
𐕏
Cyay
𐕐
Şak
𐕑
Cayn
𐕒
On
𐕓
Tyay
𐕔
Fam
𐕕
Cay
𐕖
Çat
𐕗
Pen
𐕘
Ğeys
𐕙
Rat
𐕚
Seyk
𐕛
Veyz
𐕜
Tüyr
𐕝
Şoy
𐕞
Ün
𐕟
Çyau
𐕠
Tsayn
    𐕡
Yayd
𐕢
Püyr
𐕣
Küy
   
"𐕙" şamdan üzərində yazının üçüncü sətrinin son hərfi kimi

Erməni tədqiqatçı Aşot Abramyan bu hərfin ermənicə qarşılığının Ռ (r̄) hərfi olduğunu düşünürdü.[2] Georgi Klimov isə bu hərfi daha çox Ր (r) hərfi ilə bənzətmişdir.[3] Sergey Muravyev isə bu hərfi /q/ və ya /k/ səslərinin dodaqlaşmış versiyası olduğunu deyirdi.[4] Bu hərf AzərbaycanUdi dillərindəki R hərfinin qarşılığıdır. Nümunələr:

Alban yazısı Transkripsiyası Tərcüməsi Udi dilində
𐕘𐔰𐕙 ġar uşaq ğar
𐔰𐕔𐕙𐔴𐕢𐔴𐕚𐕒𐕡𐕎 afrepesun tərifləmək afurepsun (xeyir-dua)[5]
𐔳𐕒𐕡𐕙𐕒𐕡𐔳 durud şalban durut'
  1. J. Gippert, W. Schulze, Z. Aleksidze, J.-P. Mahé — The Caucasian Albanian Palimpsests of Mount Sinai, Brepols Publishers, ISBN 978-2-503-53116-8, 2008; 1-ci cild, səh. II-9
  2. Aşot Qareqinoviç Abramyan — Дешифровка надписей Кавказских агван Arxivləşdirilib 2023-07-03 at the Wayback Machine (Qafqaz albanlarının yazısının deşifri), Mitk, 1964, səh. 33
  3. Klimov G. О составе агванского (кавказско-албанского) алфавита (Ağvan (Qafqaz-Alban) əlifbasının tərkibi haqqında), SSRİ Elmlər Akademiyasının Materialları, ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, cild 49, sayı 6. Moskva, 1990, səh. 497
  4. Sergey Murayyev — Три этюда о кавказско-албанской письменности (Qafqaz albanlarının hərfləri haqda üç etüd), İber-Qafqaz dilçiliyinin məcmuəsi. cild. 8. Tbilisi: Metsniereba. 1981. səh. 259
  5. Mobili R. Udı́-Azərbaycanı́n-Urusı́n Əyı́tluğ Arxivləşdirilib 2023-07-10 at the Wayback Machine (Udicə-azərbaycanca-rusca lüğət), ISBN 978-9952-8024-6-7, Bakı, 2010, səh. 20