Urmiyə şəhristanı

Urmiya şəhristanı (fars. شهرستان ارومیه‎) — İran İslam Respublikasının Qərbi Azərbaycan ostanının şəhristanlarından biridir. Şəhristanın (və həmçinin bütün ostanın) inzibati mərkəzi Urmiya/Urmu şəhəridir.

Urmiya şəhristanı
fars. شهرستان ارومیه‎
37°33′ şm. e. 45°00′ ş. u.
Ölkə	İran
Daxildir	Qərbi Azərbaycan ostanı
İnzibati mərkəz	Urmiya (Urmu)
Ən böyük şəhərləri	Urmiya (Urmu)
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi	5 251[1] km²
Saat qurşağı	UTC+03:30
Əhalisi
Əhalisi	1.040.565 nəf. (2016)[2]
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şəhristan Türkiyə Cümhuriyyətinin Van (çox qısa sərhədə sahibdir) və Hakkari illləri, həmçinin İraq Cümhuriyyətinin İraq Kürdüstanı bölgəsinə tabe olan Ərbil mühafəzası (həmçinin çox qısa sərhədə sahibdir) ilə həmsərhəddir.

Şəhristanın ərazisi 5251^[3] km²-dir.

• Mərkəzi bəxşi
• İnzibati mərkəzi: Urmiya / Urmu
  • DEHİSTANLARI
    • Baxışlıçay dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Ağcaqala, Almanabad, Aydınlı, Baldırlı, Baracıq, Birlan, Buraşan, Çöhrəqoşa, Darğalı, Dehkədə-i Əsayiş, Dizac-i Nəqalə, İlyasabad, İmamzadə, İslamlı, Gabaran, Gülpaşin/Gülparçin, Qılmanxana, Hacıpirli, Həsbistan, Hisar-i Hacılar, Hisar-i Tarmani, İğdır, İsakan, Carçılı, Kəştiban, Kürdlər, Laşınlı (Laçınlı), Maracul, Maşkabad-i Ülya, Maşkabad-i Süfla, Miyavaq, Üçqabarlar, Püşt-i Gül, Qalılı, Qamət, Qaraağac-i Ülya, Qarahəsənli-i Xacəpaşa, Qaracalı, Qışlaq-i Mirzəəli, Qışlaq-i Məhəmmədqulu, Qoturlar, Reyhanabad, Rikan, Sədəqə, Salehabad, Səngər-i Mirabdullah, Tarmani, Vəzirabad, Yengicə-i Qazi, Yuvalar
    • Bərəndüz dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Əliabad-i Bərəndüz, Əngəman, Bənd, Bərəndüz, Bözvə, Çavraş, Didan-i Ülya, Didan-i Süfla, Dizac-i Fəthi, Dizac-i Rəhimpur, Qazanəkeş, Hasukəndi, Havandıq, Heydərli, Cəfəriyan, Canvisli, Cürni, Kilsə-i Sir, Xataylı, Xürrəmabad, Narlar, Saatlıkuh (kuh (farsca) = dağ) / Saatlıdağ, Sarıbəyli-i Musayi, Şəmləkan, Şeyxməzari, Sidək, Sir, Vərməziyar
    • Bərəndüzçay-i Cənubi dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Ağbulaq, Balanıc, Bərbəran, Baruj, Bayat, Büzürgabad, Dərinqala, Dolama, Fuladlı (Poladlı), Güldanlı, Hisar-i Ağbulaq, İləzgi, İsalı, Karvansara, Kukiya, Kurani, Mahmudabad, Mübarəkabad, Nivli, Novruzbulağı, Qalacıq, Qasımlı, Rəhimabad, Seylanə, Şabankəndi, Şirukəndi, Təpəmakı, Tərzili, Təzəkənd-i Camalxan, Tülkan, Tumatar, Toppuzabad, Uzunməlik, Zovik
    • Bərəndüzçay-i Şimali dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Burxanlı, Dizac-i Təkyə, Fəqihbəyli, Göytəpə, Qaraağac, Qaralar-i Kuh (kuh (farsca) = dağ) / Qaralar-i Qurxana, Qutlu, Qurşalı, Saralan, Sarıbəyli-i Moin, Satlı (Saatlı) / Saatlı-i Bivalə, Şəms-i Hacıyan, Vandayi
    • Başqala dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Əmirabad, Əyyublu, Birincabad, Burbur, Çiçəkli-i Mansur, Çiçəkli-i Başqala, Dədəsaqi, Danqaralı, İslampənahabadi Cədid (cədid (ərəbcə) = yeni), Gəznəq, Gülmərz-i Süfla, Göyçəlitəpə / Göyçələrtəpə, Göyçəliaslan, İsalı-i Heydərli, İsalı-i Zəmi, Keçəbaş, Məzrayə-i Üçevlər, Qəhrəmanlı-i Ülya, Qəhrəmanlı-i Süfla, Qala-i Əzizbəy, Qərabqulu, Qazanəli, Qızılhacılı, Qusur, Səfərbehi, Səfərquluxankəndi, Sarıbəyli-i Aralıq, Sarıcalı, Şəhrək-i Gülmərz, Şeyxteymur, Şorkənd, Təkəli, Topraqqala (Torpaqqala), Şəhrək-i Sünəti-i Urmiyə [Urmiya sənaye ərazisi] (Urmia Industrial Estate), Yağmurəli, Yorqunabad-i Ülya, Yorqunabad-i Süfla, Yusifabad-i Şahmirzəkəndi
    • Dol dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Balistan, Bərdəkiş, Müctəmə-i Karkənan Karxana-i Siman [(Urmiya) sement kooperativi] (Cement Cooperative, Urmia), Dalov, Dərbənd, Daşağıl, Dizac-i Dövl, İslamabad, Colbar, Kamanə, Kanan-i Ülya, Kanan-i Süfla, Nanas, Narı, Nəsirabad, Naznaz, Pirəli, Qamışlı, Rəşkan, Samartu, Şəhrək-i Rustayi-i Nasir, Soltanabad, Carabad, Zeyvə
    • Nazlı-i Cənubi dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Abbasabad, Ərəbli-i Bişə, Ərəbli-i Dərə, Ərəbli-i Yekan, Əsgərabadtəpə, Barbin, Bozlu, Çiçəkli-i Hacıağa, Çonqaralı-i Yekan, Dəstcird, Daylaq, Fağıbəyli, Gərdabad, Qafarbehi, İrəvanlı, Kəkələr, Mərəngalı-i Kiçik, Məzrayə-i Təhqiqəti Tütün, Uzarlı, Qaragöz-i Səlimağa, Qaralar-i Lütfullah, Qaragöz-i El, Qırıqlı, Səidli, Səlimkəndi, Samsalı, Şeyxsərməst, Təzəkənd-i Əfşar, Təzəkənd-i Qışlaq, Furudgah-i Urmiyə [Urmiya hava limanı] (Urmia Airport), Zaiyəkəndi
    • Rövzəçay dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Əliabad, Alvac, Anhar-i Ülya, Anhar-i Süfla, Aşnaabad, Bədəki, Balacı, Balı, Dərəzəm, Gəcin, Gəncabad, Gülhar, Gözgəvənd, Cihadlı, Kaniquzan, Kəvələq, Xəlifatan, Xangah-i Alvac, Kutalan, Lerni, Lur, Məzrayə-i Nəsrabad, Mirabad, Pirmurad, Qarahəsənli, Qəsrik, Qışlaq-i Tarazlı, Qızılaşıq, Təzəkənd-i Anhar, Tezxarab, Vəlindeh-i Ülya, Vəlindeh-i Süfla, Yorğanlı, Zeynalı
    • Türkmən dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Alqiyan, Ərəbli, Babarud, Çubtaraş, Dərbərud, Qəribkəndi, Həsənabad, Hisar-i Qapıçı, Hisar-i Türkmən, Dəkəl Sədausima [(IRIB kanalının) teleyayın stansiyası] (IRIB Broadcasting Station), Cəbəlkəndi, Ceyran-i Ülya, Ceyran-i Süfla, Xəncərqışlağı, Xızırabad, Kusəabad, Mirşəkərli, Müqəddəm, Muradəli-i Ülya, Muradəli-i Süfla, Muradkəndi, Nəybin, Nəzərabadqala, Nəzərabad-i İftixar, Orduşahi, Üçevlər, Qaralar-i Ağatağı, Qaralar-i Hacıqasım, Qurttəpə, Saracıq, Sərdrud, Şahinabad, Təbbət, Təkə, Təpə, Təpətürkmən, Tasmalı, Təzəkənd, Tezxarab, Türkmən, Uzuniskəndəri
• Ənzəl bəxşi
• İnzibati mərkəzi: Quşçu
  • DEHİSTANLARI
    • Ənzəl-i Cənubi dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Əlikan, Bəhlə, Bolarğu, Dilədar, İmamkəndi, Gavlan, Gültəpə, Golanik-i Ülya, Golanik-i Süfla, Hacıbayram, Hamamlar, Cəbəlkəndi, Kəhriz, Kanişurik, Kasıb, Xürrəmabad, Kürə-i Ülya, Kürə-i Süfla, Mahmudan, Makukəndi, Meşik, Nur-ül Dinabad (Nurəddinabad), Pirgöl, Qəhrəman, Qulunçu, Quyucuq, Sənicilik, Padegan-i Şəhid Ab Şənasan [Şəhid Ab Şənasan (hərbi) qarnizonu] (Shahid Ab Shanasan Garrison), Şərifabad, Şirakan, Sultanabad, Təndərək, Zəngabad
    • Ənzəl-i Şimali dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Barı, Qurçinqala (Göyərçinqala), Camalabad, Muğatel, Nəcəfabad, Qalğaçı / Qalqaçı, Qarabağ
• Nazlı bəxşi
• İnzibati mərkəzi: Nuşin / Karxana-i Qənd
  • DEHİSTANLARI
    • Nazlıçay dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Armudağac, Azadigan, Bədilbu, Bəhlulabad, Danşəkədə-i Keşavərzi [(Qərbi Azərbaycan ostanı) Kənd təsərrüfatı departamenti] (Department of Agriculture, West Azerbaijan), Hacıabad, Hisarxaraba, Cənizə, Kəvsi, Xaraba-i Sənci, Kusəəhməd, Nazlı, Qalasərdar, Qala-i İsmayılağa, Qaralar-i Təsuci, Sənci, Tamtaman, Təpik, Təzəkənd, Təzəkənd-i Cənizə, Təzəkənd-i Qatırçı, Yorğanlı-i Cənizə
    • Nazlı-i Şimali dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Abacalı-i Ülya, Əlikəndi, Əlibəyli, Əngənə, Ərnisa, Əsgərabad-i Kuh (kuh (farsca) = dağ), Babagəncə, Bağıstan, Başlanbeşli, Çanaqlı, Çer, Çonqaralı-i Pul, Dovıran, Göycəyaran, Hisar-i Babagəncə, Hisar-i Bəhramxan, Heydərli, Heydərli-i Bəylər, Kalvan, Kərimabad, Xalidabad, Xanəgahsürx, Lək, Laləli-i Torab, Lülhəm, Mərəngalı-i Büzürg, Meskin, Naxçıvantəpə, Oxçular, Par, Qaraqız, Qaraqoyunlu, Qaracalı, Qılınclı, Qışlaq-i Şakur, Rəhimabad, Saatlı-i Bəylər, Sarıbəyli-i Çıraq, Şirabad, Təpə-i Babagəncə, Təqlidabad, Təzəkənd-i Babagəncə, Vəqaslı-i Ülya, Vəqaslı-i Süfla, Zadəli, Zonbalan
    • Talatəpə dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Abacalı-i Süfla, Adeh, Çamaki, Hisar-i Süpürgən, Xanəşan, Xudaverdixankəndi, Muşabad, Ovsalı-i Allahverdixan, Ovsalı-i Kazım, Süpürgən, Talatəpə, Yengicə, Zirmanlı
• Silvanə bəxşi
• İnzibati mərkəzi: Silvanə
  • DEHİSTANLARI
    • Dəşt dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Əhmədrəsul, Bərdəsur, Çəmən, Dərbənd, Dərəsənci, Dəzgir, Dövləpasan, Gövcar, Hələfələ, Kəy, Xoşaku, Mirabad, Nuşan-i Ülya, Nuşan-i Süfla, Ovalı, Peşkələ, Pirhadi, Qarayi, Qəsrik, Rajan, Səlimbəy, Sulik, Tuyi, Tuli, Zəngilan, Zerixan
    • Mərgavar dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Əleyh, Aversi, Bavan, Berəsb, Berəzan, Best, Bibakran, Çərikabad, Divac, Dovkana, Fələkan, Gəlləbehi, Gərdivan, Gərdik, Gərdiknasir, Gülüstanə, Həftabad, Xələc, Həsənabad, Həşimabad, Kəçalabad, Kəçalə, Kanidəstər, Kanitayir, Kasiyan, Kayir, Keləsi / Kilsə (?), Xurəsb, Lacani, Lorzini, Mamakan, Mansurabad, Mirabad, Mollabəsək, Nari, Nergi, Nuy, Qaranə, Razgəh, Sehgərgan, Şəhrək-i Zeyvə, Şəklabad, Şeyxzərd, Şirakan, Sudinabad, Sulədugal, Surkan, Susanabad, Təzəkənd, Toppuzabad, Carabad, Caraci, Zeyvə
    • Tərgavar dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Anbi, Ərzin, Əşki, Avdi, Balovlan, Bani, Bəsrik, Biquz, Dübarə, Dostalan, Gərdəbelic, Həki, Həlulan, Kərimabad, Xanəgah, Kuranə, Kurtəkavil, Mavana, Pesan, Şəhr-i Viran, Şeyban, Şeyxşəmzin, Surbani, Talin, Tibətan, Tovlaki

• Sumay-i Bəradost bəxşi
• İnzibati mərkəzi: Sirov
  • DEHİSTANLARI
    • Bəradost dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Axyan-i Büzürg, Axyan-i Kiçik, Əsəngəran, Əvdilan-i Ülya, Əvdilan-i Süfla, Bərdəzi-i Ülya, Çarə, Dərbənd, İmamkəndi, İskəndərabad, Firuziyan, Gəngəçin, Gül-i Şeyxan, Günbəd, Gündək-i Molla, Guranabad, Həftsəran, Halaquş, Həngrəvan, İşgəsu, Kanespi, Kanişurik, Kanisi, Xalyan, Xanik, Xoşalan, Kulgani, Kürəneh, Məfəran, Məcrusə, Malunə, Mərgərəş, Məstəkan, Mirdavud, Neyçalan, Ömərabad, Post, Qaraağac, Qarnisə, Qəsrik, Rabat, Rəvənd-i Ülya, Rəvənd-i Süfla, Siyarək, Sufikani, Təzəkənd-i Şeşmal, Zəngəkan
    • Sumay-i Cənubi dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Abdibəy, Ağsaqqal, Bərdərəş, Barduk, Bavan, Qaçi, Govdal, Həsənli, Həştiyan, Hovarsin, Calqaran, Cuhni, Cucahi, Kanespi, Kanimiran, Xaraguş, Kuran, Mərnə, Pirancıq, Qəsrik, Sinabad, Sultani, Sufiyan
    • Sumay-i Şimali dehistanı
      • KƏNDLƏRİ: Baçacıq, Baraspi, Bərdiyan, Bəstəkabad, Bacergah, Gələxar, Qazan, Qulusuyu, Həsənabad, Catar, Kanirəş, Xanik, Mamakan, Məstəkan, Minqol, Mirabad, Oskandriyan, Quni, Qurmik, Rigabad, Sakan, Seydan, Surmanabad, Yengicə

2006 sa. əsasən 856,914^[4](kişilər:433,976 nəfər — qadınlar:422,938 nəfər)^[5] nəfərdir.

Urmiya şəhristanında əsasən azərbaycanlılar, qismən kürdlər, həmçinin az sayda ermənilər və assuriyalılar yaşayırlar.

• Kürdlər: şəhristan əhalisinin təxminən 15%-nin kürd əsilli insanlardan ibarət olduğu təxmin edilir.^[6]

• Herki tayfası: Silvanə bəxşinin Dəşt, Tərgavar və Mərgavar dehistanlarında məskunlaşmışdır.^[7] 1963-cü ilə olan məlumata əsasən bu üç dehistanda herki tayfasına (Məndan, Seyidan və Sərhədi qəbilələrinə) mənsub 1350 ailə yaşamaqda idi.^[8] Herki tayfasına mənsub insanlar Kurmanci ləhcəsinin özünəməxsus şivəsində danışırlar.
• Bəradost tayfası: Silvanə bəxşinin Tərgavar, Mərgavar və Dəşt dehistanlarında, Sövmayə-i Bəradost bəxşinin Bəradost, Cənubi Sumay və Şimali Sumay dehistanlarında və Mərkəzi bəxşinin Dovəl dehistanında məskunlaşıblar. Bəradost tayfası Kurmanci ləhçəsinin özünəməxsus şivəsində (müəyyən dərəcədə İraq tərəfindəki Soran ləhçəsinin bəzi sərhədyanı şivələri ilə qarışıq olan) danışırlar.^[9]

Əhali

Bəxşlər	2006 s.a.	Milli çoxluq
Cəmi	856 914	azərbaycanlı
Mərkəzi	702 376	azərbaycanlı
Silvanə	52 752	kürd
Sövmayə-i Bəradost	39 802	kürd
Nazlı	36 732	azərbaycanlı
Ənzəl	25 252	azərbaycanlı

Urmiya şəhristanı beş bəxşə bölünür:

• Mərkəzi bəxşi

• ərazi: 1,568^[3] km²
• əhali: 702,376 nəfər (2006 s.a.)

• şəhər əhalisi: 577,307 nəfər (2006 s.a.)
• kənd əhalisi: 125,069 nəfər (2006 s.a.)

• Nazlı bəxşi

• ərazi: 520^[3] km²
• əhali: 36,732 nəfər (2006 s.a.)

• şəhər əhalisi: 6,731 nəfər (2006 s.a.)
• kənd əhalisi: 30,001 nəfər (2006 s.a.)

• Ənzəl bəxşi

• ərazi: 643^[3] km²
• əhali: 25,252 nəfər (2006 s.a.)

• şəhər əhalisi: 2,832 nəfər (2006 s.a.)
• kənd əhalisi: 22,420 nəfər (2006 s.a.)

• Sövmayə-i Bəradost bəxşi

• ərazi: 1,161^[3] km²
• əhali: 39,802 nəfər (2006 s.a.)

• şəhər əhalisi: 1,508 nəfər (2006 s.a.)
• kənd əhalisi: 38,294 nəfər (2006 s.a.)

• Silvanə bəxşi

• ərazi: 1,356^[3] km²
• əhali: 52,752 nəfər (2006 s.a.)

• şəhər əhalisi: 1,350 nəfər (2006 s.a.)
• kənd əhalisi: 51,402 nəfər (2006 s.a.)

Urmiya şəhristanının beş şəhəri var.

• Mərkəzi bəxşində:

• Urmiya şəhəri

• Əhalisi:

• 2006 s.a. əsasən 153,570 ailədə 577,307 nəfər.

• Nazlı bəxşində:

• Nuşin şəhəri

• Əhalisi:

• 2006 s.a. əsasən 1,626 ailədə 6,731 nəfər.

• Ənzəl bəxşində:

• Quşçu şəhəri

• Əhalisi:

• 2006 s.a. əsasən 828 ailədə 2,832 nəfər.

• Sövmayə-i Bəradost bəxşində:

• Sirov şəhəri

• Əhalisi:

• 2006 s.a. əsasən 279 ailədə 1,508 nəfər.

• Silvanə bəxşində:

• Silvanə şəhəri

• Əhalisi:

• 2006 s.a. əsasən 243 ailədə 1,350 nəfər.

Urmiya şəhristanının hal-hazırda 614 kəndi var ki, onlardan 8-ində əhali yaşamır.^[3]

• Mərkəzi bəxşinin dehistanlarında cəmi 289 kənddən 1-ində əhali yaşamır

Bərəndüzçay dehistanında: 29 kənd

Cənubi Bərəndüzçay dehistanında: 34 kənd

Şimali Bərəndüzçay dehistanında: 13 kənd

Başqala dehistanında: 35 kənd

Baxışlıçay dehistanında: 49 kənd

Türkman dehistanında: 40 kənd

Dovəl dehistanında: 22 kənd

Rövzəçay dehistanında: 34 kənd

Cənubi Nazlıçay dehistanında: 33 kənddən 1-ində əhali yaşamır

• Nazlı bəxşinin dehistanlarında: cəmi 82 kənddən 2-sində əhali yaşamır

• Talatəpə dehistanında: 14 kənddən 1-ində əhali yaşamır
• Nazlıçay dehistanında: 22 kənddən 1-ində əhali yaşamır
• Şimali Nazlıçay dehistanında: 46 kənd

• Ənzəl bəxşinin dehistanlarında: cəmi 39 kənd

• Cənubi Ənzəl dehistanında: 32 kənd
• Şimali Ənzəl dehistanında: 7 kənd

• Silvanə bəxşinin dehistanlarında: cəmi 108 kənddən 4-ündə əhali yaşamır

• Tərgavar dehistanında: 28 kənddən 2-sində əhali yaşamır
• Dəşt dehistanında: 28 kənddən 1-ində əhali yaşamır
• Mərgavar dehistanında: 52 kənddən 1-ində əhali yaşamır

• Sövmayə-i Bəradost bəxşinin dehistanlarında: cəmi 96 kənddən 1-ində əhali yaşamır

• Bəradost dehistanında: 49 kənddən 1-ində əhali yaşamır
• Cənubi Sumay dehistanında: 23 kənd
• Şimali Sumay dehistanında: 23 kənd vardır.

• Urmiya gölü
• Cənubi Azərbaycan
• Azərbaycanlılar
• İranın ostanları
• İranın şəhristanları

• Urmiya şəhristanının rəsmi saytı (farsca)
• Qərbi Azərbaycan ostanının rəsmi saytı (farsca)

• Dünya Azərbaycanlıları Konqresi:Urmiya: bilinən tarixin o tayından qalan yadigar Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine