Vasili Vereşşagin

Vasili Vasiliyeviç Vereşagin (rus. Василий Васильевич Верещагин, 14 (26) oktyabr 1842^[1], Çerepoves, Novqorod quberniyası^[d][2][3] – 31 mart (13 aprel) 1904^[1], Lüşunkou^[d]) — məşhur rus batal rəssamı və ölkə xaricində də məşhur olan ilk rus rəssamlarından biri. Onun rəsmlərinin bəzilərinin özünəməxsus gözəlliyi, əsərlərinin çoxunun ictimaiyyətə təqdim olunması və sərgilənməsini önləmişdir.^[5]

Vasili Vereşagin
rus. Василий Васильевич Верещагин
Doğum tarixi	14 (26) oktyabr 1842[1]
Doğum yeri	Çerepoves, Novqorod quberniyası[d], Rusiya imperiyası[2][3]
Vəfat tarixi	31 mart (13 aprel) 1904[1] (61 yaşında)
Vəfat yeri	Lüşunkou[d], Kvatunq vilayəti[d]
Vəfat səbəbi	döyüşdə ölüm
Fəaliyyəti	rəssam, yazıçı, hərbi qulluqçu
Təhsili	Dəniz kadet korpusu[d], İmperator Rəssamlıq Akademiyası[d] (1860–1863)
Janrlar	batal janrı[3], peyzaj[3], janr rəssamlığı[3], portret[3], mifologiya rəssamlığı[d][3], dini rəssamlıq[d][3]
Stillər	şərqşünaslıq[d], realizm[4]
Tanınmış işi	Müharibənin apofeozu
Üzvlüyü	Serbiya Elmlər və İncəsənət Akademiyası[d]
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Vereşagin 1842-ci ildə Novqorod vilayətində Çerepovets də anadan olmuşdur. Onun atası torpaq sahibi olan əsilzadə, anası isə tatar əsilli idi.^[6][7][8] 8 yaşı olarkən Çarski Seloya göndərilir və burada Aleksandr Kadet korpusuna daxil olur. Üç il sonra Peterburqa Dəniz Kadet korpusuna göndərilir və 1858-ci ildə ilk səfərinə çıxır. O, Danimarka, Fransa və Misirə doğru yola çoxan Kamçatka freqatında xidmət edir.

Vereşagin, dəniz məktəbindən məzun olduqdan sonra dərhal rəsm çəkməyə başlamaq üçün hərbi xidmətdən ayrılır. İki il sonra, 1863-cü ildə Peterburq Akademiyası ona "Aşiq Ulyssesin Qətli" adlı rəsminə görə medal verir. 1864-cü ildə Jan-Leon Jeromun yanında işləmək üçün Parisə getsə də, burada istədiyi kimi təhsil ala bilməmişdir.^[9]

1866-cı ildə Paris Salonunda, Məzmurlarda dua edən ''Duxoborlar'' rəsmi sərgilənir. Növbəti il, general Konstantin Kaufman Türkistana etdiyi səfərdə Verşagini də özü ilə dəvət edir. Ona kiçik leytenant rütbəsi verildi. 2-8 iyun 1868-ci il tarixində Səmərqəndin mühasirəsində göstərdiyi qəhrəmanlığa görə Müqəddəs Georgi ordeni (4-cü dərəcə) ilə təltif edilir. 1868-ci ildə Peterburqa, 1869-cu ildə Parisə, həmin ilin sonların Peterburqa və 1869-cu ildə Sibir üzərindən Türkistana gedir.

1871-ci ildə Münhendə özünə bir atelye açır. 1873-cü ildə Londonda Kristal Sarayda öz əsərlərini nümayiş etdirən sərgi açır. 1874-cü ildə Peterburqda təşkil edilən sərgidə onun keçmiş, indiki və gələcək bütün fatehlərə həsr edilmiş "Müharibənin ucaldılması" və dostları tərəfindən tərk edilmiş rus əsgərlərinə həsr edilmiş "Arxada qalanlar" əsərləri rus ordusunu alçaldır bəhanəsi ilə sərgiyə qəbul edilmədi.^[9] 1874-cü ilin sonlarında Himalay dağları, Hindistan və Tibeti əhatə edən bir səfərə çıxaraq iki il ərzində səyahət edir. 1876-cı ilin sonlarında Parisə geri qayıdır.

1877-1878-ci illərdə Rus-türk müharibəsinin başlaması ilə Vereşagin Parisdən ayrılır və rus ordusunda xidmət etməyə başlayır. Şipka keçidi döyüşlərində və qardaşının öldürüldüyü Plevna döyüşlərində iştirak edir. Ruse yaxınlığında Dunay çayını keçməyə hazırlaşarkən ağır şəkildə yaralanır. Müharibənin sonlarında Yeşilköydə general Mixail Skobelevin katibi kimi fəaliyyət göstərir.

Rus-türk müharibəsindən sonra Vereşagin, müharibə rəsmlərini tez bir zamanda ərsəyə gətirdiyi və özünə köməkçilər götürdüyü Münhen şəhərinə köçür. Rəsmlərdəki sensasiyalı mövzular və onların didaktik məqsədləri, yəni müharibənin dəhşətini göstərərək sülhün inkişaf etdirilməsi, 1881-ci ildə Parisdə, daha sonralar isə London, Berlin, Drezden, Vyana və digər şəhərlərdə rəsim sərgilərində nümayiş etdirilməsinə və əsasən rəsm əsərləri ilə maraqlanmayan kütlənin marağını cəlb etməsinə səbəb oldu.^[9]

Vereşagin, Britaniya Hindistanında bir çox imperatorluq səhnələrini təsvir edir. Onun 1876-cı ildə çəkdiyi "Caypura gedən Uels şahzadəsinin rəsmi mərasimi" adlı rəsm əsəri dünyanın üçüncü böyük rəsm əsəri kimi qəbul edilir.^[10] 1882-1883-cü illər arasında yenidən Hindistana qayıdır. Onun çəkdiyi üç rəsm əsəri böyük mübahisələrə səbəb olur: birincisi Romada edamın təsvir olunduğu "Romalılar tərəfindən çarmıxa çəkilmə (1887)", ikincisi sipahilərin topla güllələnməsinin təsvir edildiyi "İngilislərin Hindistan üsyanını yatırması" əsəri, üçüncüsü isə "Peterburqda nihilistlərin edamı" əsəri idi. Vereşagini tənqid edənlər Hindistan üsyanının yatırılmasında istifadə olunan topla güllələnmə üsulunun sadəcə 1857-ci il üsyanı zamanı yarandığını, lakin rəssamın 1880-ci illərin müasir əsgərlərini təsvir edib və bu edam üsulunu o zamana uyğunlaşdırdığını bildirirlər. 1887-ci ilin dekabr ayında Vereşagin Amerika İncəsənət Federasiyasının jurnalında çıxan yazısında, "başqa bir üsyan olsa ingilislər yenə bu üsuldan istifadə edəcəklər" deyə özünü müdafiə etdi.

XIX əsrin sonlarına doğru, Vereşagin sadəcə Rusiyada deyil, ölkə xaricində də məşhurluq qazanmışdı və adı Avropa və Amerika mətbuatının səhifələrindən əskik olmurdu. Müharibəni bir bayram kimi təsvir edən rəsm əsərlərindən fərqli olaraq, Vereşagi, ilk əsərlərindən müharibənin dəhşətli olmağını təsvir edirdi. Vereşagin bildirirdi:

Həyatım boyunca günəşi sevdim və günəşi boyamaq istədim... Müharibəni görüb nə düşündüyümü söyləyəndə, bir daha özümü günəşə həsr edəcəyimə görə məmnun oldum. Lakin, müharibənin qəzəbi məni izləməyə davam etdi. Vereşagin

1882-ci ildə Berlindəki Vereşagin sərgisi alman dəniz marşalı Helmut Karl Bernhard von Moltke tərəfindən ziyarət olunur. Vereşagin Moltkeni "Müharibənin ucaldılması" adlı əsərinin önünə gətirir. Əsər marşalın düşüncələrinin qarışmasına səbəb olur. Moltke sərgini ziyarət etdikdən sonra, alman əsgərlərinin sərgiyə gəlməsini qadağan etdi. Avstriya müharibə naziri də eyni addımı atdı və rəssamın avstriyalı zabitlərin Vyanadakı 1881-ci il sərgisindəki rəsmləri pulsuz görmələrinə icazə verilməsi fikrini də qəbul etmədi.

Rusiyada, Vereşaginin əsərlərinin nümayişi və rus ordusunu alçaldır bəhanəsi ilə kitablarının çoxaldılması və satılması qadağan edildi. Bundan təsirlənən rəssam əsərlərindən üçünü yandırır: "Unudulmuş əsgər", "Mühasirə olunanlar" və "Qovalayıb içəri girənlər".

1884-cü ildə Suriya və Fələstinə edilən səyahət, ona Əhdi-Cədidlə maraqlanmaq şansı verdi.^[9] Verşaginin əsərləri, o zamanlar həqiqi fiqur kimi düşünülən İsa Məsih haqqında canlandırdığı nağıllara görə mübahisə obyektinə çevrildilər. İsanın təsvirinin həddən artıq kobud və həddən artıq semit obrazı daşıdığı söylənilirdi.

Vereşaginin 1893-cü ildə Moskvada Napoleonun Rusiyaya hücumunu təsvir edən rəsmini çəkdiyi və kitabını yazdığı "1812" seriyasının Tolstoyun "Hərb və Sülh" əsərinə təsir etdiyi düşünülür.

Vereşagin, 1894-1895-ci illərdə I Çin-yapon müharibəsi ərəfəsində Uzaq Şərqdə idi və 1900-cü ildə Boksçular üsyanı zamanında Mancuriyada rus hərbi dəstələri ilə birlikdə idi. 1901-ci ildə Filippinə, 1902-ci ildə ABŞ və Kubaya, 1903-cü ildə Yaponiyaya gedir. Rus-yapon müharibəsi əsnasında admiral Stepan Makarov tərəfindən Makarovun admiral gəmisi Petropavlovska dəvət olunur. Petropavlovsk 13 aprel 1904-cü ildə Port Artura qayıdarkən iki mina ilə toqquşur və batır. Admiral Makarov və Vereşagin də daxil olmaq üzrə şəxsi heyətin böyük hissəsi həlak olur. Vereşaginin son işi ola, admiral Makarovun rəhbərlik etdiyi müharibə toplantısını təsvir etdiyi rəsm, zərər görmədən ələ keçirilir.^[11]

Perm diyarındakı, Vereşagino qəsəbəsinə və 1978-ci ildə sovet astronom Lüdmila Zuravlyova tərəfindən kəşf edilən kiçik bir asteroidə 3410 Vereşagin adı verilmişdir.^[12]

"Müharibənin apofeozu" əsəri çex ağır metal qrupu olan Arakainin Farao albomunun örtük fotosu üçün istifadə olunmuşdur.

• 
  Qaliblər
• 
  Gözlənilməz hücum
• 
  Hücumdan sonra
• 
  Şipka ərazisi
• 
  Məğlubiyyət. Dua
• 
  Borodino yüksəkliklərində Napoleon, 1897
• 
  Plevna, hücumdan əvvəl. 1881
• 
  Müharibənin apofeozu
• 
  Şipka-Şeynovo. Skobelev Şipkada
• 
  Udaypurda hindu məbədi, 1874—1886
• 
  Səmərqənd, 1869
• 
  Dəvə üzrəində ərəb, 1869-1870
• 
  Baniya (tacir). Mumbay, 1874-1876
• 
  Əfqan, 1867-1868
• 
  Buxara döyüşçüsü (sərbaz), 1873
• 
  Bxil, 1884
• 
  Alatau dağlarında. 1869-1870
• 
  Fəth edilən Moskvada ("Kremldə edam"), 1887-1888
• 
  Müşahidə, 1873
• 
  Himalay axşamları, 1875
• 
  Himalay ponisi, 1875
• 
  Caypurda atlı döyüşçü, 1881
• 
  Krım dağlarının görünüşü
• 
  İki yəhudi, 1883-1884
• 
  Səhərin erkən saatlarında qala yüksəkliyindən Səmərqəndin əsas küçəsinin görünüşü, 1869-1870
• 
  Kəşmirdəki dağ çayı, 1875
• 
  Əmir Teymur qapısı, 1872
• 
  İki şahin(Başıbozuklar), 1878-1879
• 
  Yapon qadını, 1903
• 
  Pars rahibi. Mumbay, 1874-1876
• 
  Nikolun ikonası, 1894
• 
  Tac Mahal muzeyi, 1874-1876
• 
  Molla Rəhim və molla Kərim bazara gedən yolda, 1873
• 
  Çu çayı üzərindəki qırğız çadırları, 1869-1870
• 
  Bayram geyimlərində dərvişlər, 1869-1870
• 
  Çuquçakda bağ qapısı, 1869-1870
• 
  Kalmık ibadətgahı, 1869-1870
• 
  Zəngin qırğız ovçu şahin ilə, 1871
• 
  Casus
• 
  Adyutant
• 
  Karvansarayın həyətində dəvə
• 
  Dutarist
• 
  Kalmık laması
• 
  Qırğız
• 
  Alatau dağlarında köçəri yolu
• 
  Əmir Teymur mavzoleyi, Səmərqənd
• 
  Səmərqənddəki arıçılar
• 
  Qırğız köçü
• 
  Çin məbədinin qalıqları. Ağ-kənd
• 
  Müharibə haqqında
• 
  Ölümcül yaralı
• 
  Məscidin qapısında
• 
  Daşkənddə özbək qadın
• 
  Türk morqu. 1877-1878-ci illər müharibəsində türk morqu
• 
  Duxoborların ibadəti. 1865
• 
  Caypura gedən Uels şahzadəsinin rəsmi mərasimi. 1876

• Pleshakov, Constantine. "The Tsar's Last Armada-The Epic Voyage to the Battle Of Tsushima." (2002).
• Verestchagin, Vassili. (1887). Vassili Verestchagin, painter, soldier, traveler; autobiographical sketches (F. H. Peters, translator). London, R. Bentley & Son. OCLC 1097646
• Kowner, Rotem (2006). "Historical Dictionary of the Russo-Japanese War". Scarecrow. 620pp. ISBN 0-8108-4927-5
• Leonard D. Abbott, "Verestchagin, Painter of War." The Comrade (New York), vol. 1, no. 7 (April 1902), pp. 155–156.
• Art Institute of Chicago, Works of Vassili Verestchagin: an Illustrated, descriptive catalogue and two appendixes to the catalogue Realism and Progress in Art by Verestchagin.
• W. T. Stead, "Vassili Verestchagin: Character Sketch," Review of Reviews (London), vol. 19 (January 1899), frontispiece, 22-33.

• Prominent Russians: Vasily Vereshchagin
• Vereshchagin page at Olga's Gallery
• Vasily Vereshchagin: horrors of war through artist’s eyes
• Vereshchagin's lost paintings