1. Unun az su və ya başqa bir maye ilə yoğurulmasından hasil olan suvaşqan kütlə. Acıtmalı xəmir. Düşbərə xəmiri. – Xəmir yeyənin fağırı olmaz. ( Ata. sözü ).
[Rəşid:] Xəmir gəldiyinə görə çörəyi yapmaq lazım gəlir.
□ Xəmir yoğurmaq (qatmaq, salmaq) – çörək bişirmək üçün xəmir hazırlamaq.
…İki ildir ki, Sadıq Şamaxıda Rzanın çörəkçi dükanında xəmir salırdı. “
”. Qız zərif əlləri ilə paltar yudu, xəmir yoğurdu, hətta axır zamanlar çörək yapmaq da ona həvalə olundu.
[Göyçək:] Mən heç bilməmişəm ki, Çiçək xəmir qatacaq.
// Yumşaq şey haqqında. Bu lap xəmirdir ki.
2. Çiy, yaxşı bişməmiş çörək haqqında. Bulka lap xəmirdir.
◊ Xəmir kimi – yorğun, əzgin, lırt.
[Xalığın] anası Minnət qarı bir teşt xəmir kimi idi, hara qoysan, orda dururdu.
Xəmiri yumşaq (sıyıq) – tez yumşalan, iradəsi zəif adam haqqında. Çox xəmiri sıyıq adamdır.
Xəmirinə özgə mayası qatmamaq – öz halal zəhmətilə yaşamaq mənasında.
[Səkinə:] Onu da bilirlər ki, xəmirimə özgə mayası qatmamışam.
Xəmirləri ayrı cür yoğrulub – xasiyyətcə bir-birindən çox fərqlənən adamlar haqqında.
[Qulu:] İmi və Ciminin xəmirləri ayrı cür yoğurulub.
Bu xəmir (hələ) çox su aparacaq (götürəcək) – çox vaxt, çox səy, sınaq, zəhmət tələb edən, tez başa gəlməyən şey haqqında. [Mürsəl:] Paşa bəy böyüklərinə bel bağlayır, biz də elə arxalanırıq.
Zərər yoxdur, necə deyərlər, bu xəmir çox su götürəcək.
