\[ттум| фарс, сущ.; -уни, -уна; -ар, -ари, -ара 1) гьайвандин, къушран бедендин кьулухъ пай. # балкӀандин ~, ламран ~, хипен~, ~атӀун. Тумун кӀаник кашу Квайд я, мад кӀаркӀар авайд туш. С. С. Пакамахъ килигайтӀа, са шумуд хипен тумар атӀана кукӀварнава. А. Ф. Лянет. 2) куьч., векъи са нин ятӀани терефдар. Кулакрин ячейкада авай тумари и саягъ квадардай ячейкадин кьил. Авайвал лагьайла бязи юлдашри, Абур тӀушундай, ахьайиз тадачир вил А. Ф. КьатӀ-кьатӀ авур зунжурар. \[Мирим\]. - А вини мягьледа авай гачалабурун ЦӀаматӀ ава гьа! Камунисарин тум хьана, гьа калхуз лугьуз халкь рекьяй акъуд ийиз алахьнава. Гь. Гь. Колхоз. \[ЦӀарухва\]. - Ни рекьидайди я, кулакри кьена ман. Кулакри, фекьийри ва абурун тумари чи гъалатӀрикай чпиз хийир къачузва. Гь. Гь. Колхоз. 3) майишатда ишлемишдай затӀунин (чукӀулдин, нажахдин, чантадин) гъиле кьадай пай. Вичин идет тирвал, ламран юкьвал ацукьна, ада яргъи тум галай кьалиян чӀугвазвай. З. Э. КУТВ-диз фена. Маншаллагь, хтул, лап зулун къар кьван авайди, я, - лагьана Жавата тумунихъ тӀасма галай еке чукӀул акъудна. Гь. М. Им къван, имни терез. Чантадин тум кьуьнуьхъ галаз, гьалав вегьена Къуьнерихъ вун экъечӀнава ажеб туькӀвена. И. Гь. Рубаияр. Перцин тум хана, тумунин кьатӀ тӀеквендамаз, къеженвайвиляй ам акъуд тежез, зуп кимел алай чи кӀвалерин вилик кӀутани гваз алахънавай. Къ. Къайибханов. Йифен ахвар. Дишегьлидив тумар квай тахтадин гъвечӀи ящик гва, итимдив - чӀехи чамадан. М. Б. Зун кьенвач.
* жуван \[вичин\] тумунал ацукьарун.
* тум акалун \[гилигун\] е., гл., ни нихъ; са нин ятӀани кӀвачихъ чӀуру кӀвалахар ягъун. Цан цуз лугьуз ракъурнавай буйругъар. Буйругъдалди цадани чна бес цанар, Къайгъу тавуна пучиз туна цанар. Гила мад акал хъийизва чахъ тумар. А. Ф. КьатӀ-кьатӀ авур зунжурар.
* тум жакьун гл., ни нин кьулухъай рахун, фитнеяр авун. Жуван тариф авунни на зайифдач, Гагъ-гагь гъатта жуван тумни жакьвада. А. Къ. Са чӀаларбандиз.
* тум илисун гл., ни кис хьун. Пул авайдан вилик закон Тум илисна кис жеда. Зунни жуван ичер гваз КӀани патахъ физ жеда... Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз.
* тум кайи кац хьиз рах., нар., вуч авун; теспача кваз. Махсуд Асан хуьруьн кьилихъ галай чӀураз акъатнавай, кьулухъай атай Велиди хабар гана, лагьана: - Вердиди пуд гьер тукӀуна тӀуьнар-хьунар гьазурнава. Вични тум кайи кац хьиз юртада ава. З. Э. Муькъвел гелер.
* тум къекъуьрун гл., ни. амалдарвал авун, алцурариз алахъун, амалдалди жув кӀевяй акъудиз алахъун. КӀеве гьатай арада тум къекьуьриз жеда вакай са фендигар сикӀ, къужа. Амай чӀавуз, эгер чиниз вегьейтӀа, квахьна фида дуьз кьве рипе цуькӀ, къужа. С. С. Къужадиз къаридин гаф.
* тум-кьил авачир кьван числ. лап гзаф. Гьа икӀ пара гишин, мекьи йисар алатна, тум-кьил авачир кьван зегьметар чӀугуна. А. Ф. Риза. Синоним: сан-гьисаб авачир кьван.
* тум-кьил тахьун гл., куьн, квехъ, квез. 1) ери-бине тахьун. АкӀ тахьайтӀа, сил тум-кьил авачир кар жеда. З. Э. Муькъвел гелер. 2) лап гзаф хьун. А кьил авач Аранрин, Тум-кьил авач душманрин... Ф. Шарвилидкай риваят. - Дустар! Чаз хьанвай мусибатдин тум-кьил авач. Чун геж хьана. А. И. Самур. Ахмакьвилин, къанмазвилин тум-кьил хьанач. Кь. М. Кьуьзуь къекъвераг. Гила зи тажубвилихъ тум-кьил хьанач. Гь. М. Ирид къаш. Къембера цӀуд лагьай класс «отлично» куьтягьна. Дидедин шадвилихъ тум-кьил авачир. Н. А. Къимет тецигай муьгьуьббат.
* тум кьацӀай данади нехир кьацӀурда мисал 'са гъвечӀидан хатадини гзафбуруз айиб гьида'. - Акъваз, Вели! Акъваз, Вели! Тум кьацӀанвай данади хьиз БарбатӀнава нехир вуна. А. С. Жуваз душман жемир вун. Садра кьванни - кьацӀай кали кьацӀурда нехир... А. Къ. Лугьуда хьи.
* тум кӀанчӀа кьун гл. 1) тум хкажна кьун. Тум кӀанчӀа кьунвай ЦӀарак къвалав гвай чубанди кфил ягъзавай. З. Э. Йифен тӀурфан. 2) куьч. са ни ятӀани вич дамахар гваз тухун.
* тумуна \[тӀукуна\] кьуьл эцягъун в., гл., ни нин са вуж ятӀани хъилелди авай чкадай чукурун, акъудун. - Абурун кьведан тумунани за кьуьл эцяна. Редакцийра герек инсанар тушир, халудин. Амалар чӀурубур тир. 3. Гергерви. Бакъарей Бакъураякай нагъил.