сущ.; хци, хце; рухваяр, рухвайри, рухвайра 1) диде-бубадиз чпин эркек аял. Къул ацӀай рухваяр хьуй, Рак ацӀай шаламар хьуй, Хадайбур рухваяр хьуй, Храдайбур гамар хьуй. Ф. Б уба хциз муьгътеж тахьуй, стхаяр. Е. Э. Стхаяр. \[Къурбан\]. - Башуьсте, гьич са вядедани Келбиханан хцелай элкъуьрдай руш жеч чахъ. Гзаф хъсан. Гь. Гь. Адетдин къармахра. Тифлисдин гимназияда кӀелай лезгийрикай сад Рза Саидан хва Шихсаид я. "Самур" газ., 2002, 19. Ш. Я паб,.., им чӀехи мурад тушни, жуваз хва хьана, хва чӀехи хьана, адан мехъер, межлис акун. А. Муграгъви. Адалатдин арха. Зейнидинани адан уьмуьрдин юлдаш Жегьрибана чпин кьуд аял - пуд рушни са хва - тербияламишзава... ЛГ, 2004, 13.1V. 2) эркек инсанриз абурун крарин винизвал къалурун патал гьуьрметдин лишан яз лугьудай гаф.... дяведин йисара республикадин Верховный суддин председателвиле кӀвалахай тарихдин илимрин доктор, зи хуьруьнви Алисултан Къулиев хьтин кьегьал рухвайриз кьур гьахъсузвилер гилани чи рикӀелай алатзавач. М. М. Лацу лекеяр. 3) яшариз чӀехиди гъвечӀидав рахадайла жуван къаюмвал къалурун патал ишлемишдай гаф. - Чан хва Сафар, На кӀелнава илимар, Халудиз ви гьар гафуна Камаллувал аквазва. Амма къе на Зи рикӀ тӀарна, тӀарна рикӀ. М. Б. Муьгъ.
* амлед(ин) хва, бубад хва, залумд(ин) хва, чан хва, халад хва, халуд хва.
* хва кьей < кас > \[кьейиди \] обр. нив рахазватӀа, адакай жув нарази тирди къалурдай ибара. Я хва кьей кас, на ви тариф Бес я, мад гьикьван ийида. С. С. Гьарда вичикай хан ийида. Садра къуншиди къачуна са лам, Вич гзаф темпел, буйдиз тарам тир. Амма ар ядай - я хва кьей авам! - Чил кьве паддайвал кӀевиз, хуррамдиз А. А. Садра къуншиди... - Чин чӀур тавуна бес за вуч ийида, хизан сагъ хьайиди ( вичин туьнтвиляй адаз «хва кьей кас» лугьуз кӀанзавай, амма жуьрэт ийиз хьанач ). Къ. Къ. КӀири Буба. Антоним: хизан сагъ хьайиди \[хьайи кас\].
* хва кьейдан прил. никай-квекай рахазватӀа, адан зурбавал къалурдай ибара. Хва кьейдан кичӀевал, вун вуч залум затӀ я. Къ. Къ. КӀири Буба. Хва кьейдан уьмуьр, вун гьикӀ туькӀуьр хьана! Вучиз гьардаз вичин чан ширин я. Къ. Къ. КӀири Буба.
* хва-стха сущ. са хизандин мукьвавал авайбур. Гьакъикъатда чи ата бубаяр санлай чара хьайи хва- стхаяр тир. Б. Гь. Заз эвера. Самурдани, Къубадани, Куьреда Авазва чахъ хва-стхадин ерияр. С. Шарвилидин невеяр. Синоним: мирес-варис.
* хва текьей(ди ) рах., обр. жуван таярихъ галаз рахадайла, ишлемишдай ибара. Вагь, хва текьейди, - лагьана гъвечӀи стхади, - ам вуч затӀ ятӀани, мад залай зурбади туш хьи, ам за акъудда. Ф. - Вун гзаф фикиррик акатнавай хьтинди я, хва текьейди, - зарафат кваз рахана отделдин зеведиш. Я. Я. Са фурун вакӀар. - ЧӀун галаз акъаж тавуртӀани жеда, хва текьей... Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Пагь, хва текьейбур, гужлу жинс мух хьиз хъуьтуьлардай гьайбат ганвачни квез! Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Синоним: хва текьейдан хва.
* хва текьейдан хва рах., обр. зарафат, ягьанат кваз жуван таярихъ галаз рахадайла, ишлемишдай ибара. Я хва текьейдан хва, гьар акурла вун зал, гьалар гьикӀ я, лугьуз гьавалат вучиз жезва? Амайбуруз хабар туштани, ваз рагъ алай югъ хьиз, чизва эхир, ви вах лугьудай гурбагурдихъ галаз кьил акъудзавай итимдин гьал гьихьтинди ятӀа. А. Э. Иншаллагь. Синоним: хва текьейди.