Darknet
Dark net və ya Darknet (Qaranlıq şəbəkə) internet daxilində yalnız xüsusi proqram təminatı, konfiqurasiyalar və ya avtorizasiya ilə əldə edilə bilən üst-üstə düşən şəbəkədir və tez-tez unikal fərdiləşdirilmiş rabitə protokolundan istifadə edir. İki tipik qaranlıq şəbəkə növü sosial şəbəkələr (adətən peer-to-peer bağlantısı ilə faylların yerləşdirilməsi üçün istifadə olunur), və anonimləşdirilmiş bağlantılar seriyası vasitəsilə Tor kimi anonimlik proksi şəbəkələridir.
Terminologiyanın qeyri-rəsmi olmasına baxmayaraq, "darknet" termini məşhur İpək Yolu narkotik bazarı istifadə etdiyi zaman Tor Onion xidmətləri ilə əlaqələndirmək üçün əsas xəbər agentlikləri tərəfindən populyarlaşdı. Tor, I2P və Freenet kimi texnologiya təhlükəsizlik, anonimlik və ya senzura müqavimətini təmin etməklə rəqəmsal hüquqları müdafiə etmək üçün nəzərdə tutulmuşdu və həm qeyri-qanuni, həm də qanuni səbəblərdən istifadə olunur. Füsunçular, aktivistlər, jurnalistlər və xəbər təşkilatları arasında anonim ünsiyyət də SecureDrop kimi proqramlardan istifadə etməklə qaranlıq şəbəkələr tərəfindən asanlaşdırılır.
== Terminologiya ==
Termin ilkin olaraq ARPANET-də gizli, mesaj almaq üçün proqramlaşdırılmış, lakin heç nəyə cavab verməyən və ya heç nəyi qəbul etməyən, beləliklə də qaranlıqda görünməz qalan kompüterləri təsvir edirdi.
ARPANET-dən bəri qaranlıq şəbəkənin istifadəsi dostdan dosta şəbəkələri (adətən peer-to-peer bağlantısı ilə fayl mübadiləsi üçün istifadə olunur) və Tor kimi məxfilik şəbəkələrini əhatə etmək üçün genişləndi. Qaranlıq şəbəkə üçün qarşılıqlı termin axtarış motorları tərəfindən indeksləşdirilə bilən məzmuna istinad edərkən açıq şəbəkə və ya səth şəbəkəsidir.
== Mənbə ==
"Darknet" 1970-ci illərdə təhlükəsizlik məqsədləri üçün ARPANET-dən (hökumət tərəfindən qurulan və İnternetə çevrilmiş hərbi/akademik şəbəkə) təcrid olunmuş şəbəkələri təyin etmək üçün yaradılmışdır. Darknet ünvanları ARPANET-dən məlumat ala bilərdi, lakin şəbəkə siyahılarında görünmürdü və pinglərə və ya digər sorğulara cavab vermirdi.
