Lüğətlərdə axtarış.

Krios, Kriy (yun. Κρεῖος) – yunan mifologiyasında titan Uran və Geyanın oğlu, Pontun qızı Evribiyanın əri, Pallant, Astrey və Persin atası. Titanomaxiyadan sonra Zevs tərəfindən Tartara göndərilmişdir. == İstinadlar == == Mənbə == Греческая Мифология, Катерина Серви, EKDOTİKE ATHENON, Афины 2007 ISBN 960-213-378-3, ISBN 978-960-213-378-1 Софиа Сули, Греческая Мифология, Издателство Михалис Тубис А.О., 1995 ISBN 960-540-118-5 Panaghiotis Christou, Katharini Papastamatis, Griechische Mythologie, 2008 ISBN 978-88-476-2283-8 Paul Mazon, introduction à la Théogonie d’Hésiode, Les Belles Lettres, coll.

Kriobiologiya (yun. κρύος — "soyuq", bios — "həyat" və logos — "elm") — aşağı temperaturun canlı orqanizmlərin və ya ümumiyyətlə orqanizmin ayrı-ayrı hissələrinə təsiri olan biologiyanın bir qoludur. == Tədqiqat istiqamətləri == Kriyobiologiyanın elmi əsasları XIX əsrin sonunda həşərat və yarasalarda hipotermiya və anabioz tədqiq edən görkəmli bir rus alimi Porfiriy Baxmetyev (1860–1913) tərəfindən qoyulmuşdur. Kriyobiologiyaya böyük bir töhfə fransız bitki fizioloqu Pol Bekkerel (1879–1955) və bir çox mikroorqanizmlərin, onurğasızların və toxumlar mütləq sıfıra yaxın soyumağa dözə bilər (məsələn, ərincəklilər) bitki sporlarını təsbit edən avstriyalı alim Q. Ram tərəfindən verilmişdir. Bəzi bitkilərin və yüksək dərəcədə mütəşəkkil heyvanların (məsələn, tırtıllar) bu cür soyumaqdan xilas ola biləcəyini də göstərdilər. Müasir kriobiologiyanın vəzifələrindən biri də mikroorqanizmlərin, bitkilərin və heyvanların (ümumilikdə və ayrı-ayrı hüceyrələrdə, toxumalarda və orqanlarda) soyuq, hipotermiya və donma təsirlərinə qarşı müqavimətini (xüsusən soyuq müqavimət və şaxta məsələlərini) öyrənməkdir. bitkilərin müqaviməti) və onların qorunması və uyğunlaşması üçün metodların inkişafı (bitkilərin sərtləşməsi üçün metodların inkişafı da daxil olmaqla). Kriyobiologiyanın digər vəzifələri qışlama və anabioz mexanizmlərinin öyrənilməsi, həyatın mövcud ola biləcəyi minimum temperaturun müəyyənləşdirilməsi, həmçinin hüceyrələrin, toxumaların, gametlərin və embrionların kriyopreservasiyası üçün metodların inkişafı ilə əlaqədardır. tibbi məqsədlər üçün uzun müddət qorunması üçün heyvan və insan mənşəli (bu məqsədlər üçün donma və ərimə zamanı hüceyrələri qoruyan xüsusi maddələr tələb olunur — kriyoprotektorlar). Digər vəzifələrə transplantasiya üçün hipotermik şəraitdə orqanların qorunması və dərmanların liyofilizasiyası daxildir.

Kriofit — (yunan dilində. ψυχρός — soyuq, φιλέω — məhəbbət) quraq yerlərdə soyuğa dözümlü bitkilər. Bu mikroorqanizmlər +10-dən -20°C arasında inkişaf edir. Eyni zamanda, ciddi (zəruri) psixrofillər 20°C-dən yuxarı olan temperaturlarda çoxaltmaq mümkün deyil və bu (həmçinin psixrofilllər adlanır) 22 ilə 30°C-ə qədər optimallaşdırılır. == Xarici keçid == Психрофил (недоступная ссылка с 14-06-2016 [578 дней]): статья из Словаря по естественным наукам. (Проверено 3 января 2009) Eukaryotes in extreme environments: Psychrophiles (Проверено 27 февраля 2012) == Ədəbiyyat == R.Ə.Əliyeva, Q.T.Mustafayev. “Ekologiya” (Dərs vəsaiti). Bakı, “Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 2004, s. 379 – 424.

Kreogen dondurma — Qida məhsullarını dondurmaq üçün aşağı temperaturlar soyuducu agentin (ammonyak, freonlar) və ya kriogen mayelərin (maye azot, karbon dioksidi) qaynaması nəticəsində alınır. Kriogen mayelər – bir dəfə istifadə edilən soyuqluq daşıyanlardır. Kriogen aparatlar iki qrupa bölünür. Birincidə emal olunan məhsul kriogen maye ilə bilavasitə təmasda olur. İkinci qrup aparatlarda məhsul və kriogen maye arasındakı istilikdəyişmə əlavə termiki müqaviməti olan elementlərdən (qablaşdırıcı material, blok-formanın metal səthi və ya nəqletdirici konveyer) keçərək baş verir. Öz növbələrində hər iki qrupun aparatları qaynayan (kriogen mayelər, freonlar) və qaynamayan soyuqluq daşıyıcılı (duzlu məhlullar) olurlar. Qida məhsullarının bioloji toxumaları formalaşdıran heyvanı və ya bitki mənşəli hüceyrələrdən ibarətdir. O müxtəlif duzların və başqa qida maddələrinin su qarışıqlarından ibarətdir. Kristallaşmada suyun donması prosesi hüceyrələr arası məsafədən başlayır, sonra hüceyrələrin daxilinə keçir. Əgər donma prosesi çox zəif gedərsə, o zaman hüceyrələr arasında böyük buz kristalları əmələ gələrək hüceyrəni parçalayır.

Kriogen (yun. κρύος (krýos)- soyuq və γένεσις (génesis) - doğum) və ya Kriogen dövrü — 720-635 milyon il əvvəlləri əhatə edən geoloji dövr. Neoproterozoy erasının ikinci dövrüdür. Kriogen dövrü 1990-cı ildə Beynəlxalq Stratiqrafiya Komissiyası tərəfindən təsdiq edilmişdir. Əksər dövrlərdən fərqli olaraq Kriogenin başlanğıcı qlobal miqyasda müşahidə olunan və sənədləşdirilmiş bir hadisə ilə əlaqələndirilmir. == İqlim == Geoloji dövrün adı Kriogenin çox soyuq qlobal iqlimə malik olması ilə bağlıdır. Geoloji dəlillər Yerin bu dövrdə tarixin ən ağır buz dövrlərini yaşadığını göstərir. Kriogen dövründə ümumiyyətlə iki böyük buz dövrünün: 720-660 milyon il əvvəlləri əhətə edən Sturt buz dövrü və təxminən 635 milyon il əvvəl Kriogen dövrü ilə başa çatmış Marino buz dövrü; olduğu təxmin edilir. Bu dövrdə buz aşağı enliklərə qədər bütün dünyanı əhatə etdiyi üçün bu model "qartopu dünya" adlanır. == Coğrafiya == Kriogen dövrü başlamazdan əvvəl, təxminən 750 milyon il əvvəl, Rodiniyanı parçalanmağa başladı.

Kriogen proses - torpağın mənfi dərəcəyə qədər soyuması, donması və donunun açılması vaxtı baş verən fiziki, fiziki-kimyəvi və bioloji proseslərin məcmusu. == Xüsusiyyəti == Torpağın çat verməsi Torpaq donarkən torpaq kütləsinin qarışması və torpaq nəmliyinin miqrasiyası Çınqıl və daş qırıntılarının torpaq kütləsindən çıxarılıb onun səthində paylanması və strukturu-oliqonal törəmələrin çoxkünclü daşlar, tor və s.-nin formalaşması Şaxta - don qabarmaları və s.

Kriokinezis (cryokinesis - (yunanca) - cryos (Κρύου) soyuq, kinesis - hərəkət deməkdir) — tibbi termin olub insanın fiziki bacarıqlarıpndan birini deyir. İnsan beyninin-düşüncəsinin gücü ilə maddədə atomların hərəkətini yavaşıdaraq maddənin soyumasını, yaxud donmasını gerçəkləşdirir. Kriokineziya ilə insan qazı belə soyudaraq maye halına keçirə bilir. Bu işləmdə də inanma mütləq rol oynayır. Kriokinetik beynindən maddənin üç halını - bərk-maye-qaz ardıcıllıqla keçirməli və buna inanmalıdır. Bu təhlükəli ola bilər. Çünki birinci kriokinetik öz bədənini soyudur. Soyuğa nəzarət itərsə adam ölə bilər.

Kriolit (Na3AlF6, natrium heksaflor-alüminat) 1987-ci ilə qədər tükənən, bir vaxtlar Qrenlandiya adasının qərb sahilindəki İvittuut şəhərində böyük bir yataq ilə aşkar edilən nadir bir mineraldır. Nadirliyinə görə, bəlkə də dünyada tükənmək üzrə olan yeganə mineraldır. [7] == Tarixi == Kriolit ilk dəfə 1798-ci ildə Danimarkalı baytar və həkim Peder Kristian Abildgaard (1740–1801) tərəfindən təsvir edilmişdir; [8] [9] bu mineral Qrenlandiyadakı İvittuut şəhərindəki bir yataqdan əldə edilmişdir. Ad Yunan dilində κρύος (cryos) = don və λίθος (lithos) = daş sözlərindən götürülmüşdür. [10] Pensilvaniya Duz İstehsal Şirkəti, Natrona, Cornwells Heights zavodlarında 19-cu və 20-ci yüzilliklərdə kaostik soda hazırlamaq üçün çox miqdarda kriolit istifadə etmişdir. Tarixən bir alüminium filizi və daha sonra alüminium ilə zəngin oksid filiz boksitin elektrolitik emalında istifadə edilmişdir. Alüminiumun oksidin filizlərindəki oksigendən ayrılmasının çətinliyi, oksid minerallarını həll etmək üçün bir axın olaraq kriolitin tətbiqi ilə aradan qaldırıldı. Saf kriolitin özü 1012 °C-də (1285 K) əriyir və alüminiumun elektroliz yolu ilə asanlıqla çıxarılmasına imkan vermək üçün alüminium oksidlərini kifayət qədər yaxşı həll edə bilər. Həm materialların istiləşməsi, həm də elektroliz üçün hələ də böyük enerjiyə ehtiyac var, lakin oksidlərin özlərinin əridilməsində enerji çox qənaətlidir. Təbii kriolit bu məqsəd üçün istifadə oluna biləcəyi halda, çox nadir mineral olduğundan, sintetik natrium alüminium florid florit mineralından istehsal olunur.

Кriolofozavr (lat. Cryolophosaurus ellioti) — İri yırtıcı dinozavr olmuşdur. Onlar Yura dövründə indi ki, Antarktida ərazisində yayılmışlar. İlk dəfə V. Hammer tərəfindən 1991-ci ildə Orta-Antarktida silsiləsində Kerkpatrik dağında aparılan qazıntı zamanı aşkarlanmışdır. 1994-cü ildə qeydə alınmışdır. İlk və ətraflı məlumat toplanan Antarktida dinozavrıdır. Kəllələrinin üzərində xüsusi çıxıntı vardırdı idi. Tapılan kəllə çox guman kimi erkəyə mənsub olmuşdur. Dinozavrın bu cür bəzəyinin olması ilə əlaqədar onu ilk vaxtlar "Elvizavr" adlandırırdılar. Səbəb isə Elvis Preslinin maraqlı telinə bənzəməsi idi.

Kriosfer (q.yun. κρύος — soyuq və σφαῖρα — şar, təbəqə) — Yer kürəsinin atmosfer, hidrosfer və litosfer ilə sərhəd zonasında həmişə temperaturu mənfi olan soyuq təbəqəsi. Üst sərhəddi qütb ölkələrində Yer səthindən osta hesabla 8 km, ekvatorda isə 17 km hündürlükdə yerləşir. Alt sərhəddi yüksək enliklərdə dəniz səthində, tropiklərdə isə 6,5 km-ə qədər hündürlükdə yerləşir. Kriosferin orta qalınlığı 10 km-dir. == Ümumi məlumat == Kriosfer Yer səthində bütöv təbəqə əmələ gətirmir, onun mövqeyi ilin fəsillərindən asılı olaraq dəyişir. Qurunun bütün səthinin təqribən 50%-i (tropiklər arasında dəniz səviyyəsindən 1500 m hündürlüyə kimi) kriosferə düşmür, 30%-i hər il (ilin soyuq dövründə) kriosferə düşür, 20%-i isə daima kriosfer daxilində olur. Yerdə buzun ümumi həcmi 30 milyon km³-dən çoxdur, bu isə, litosferdəki su nəzərə alınmazsa, bütün suyun miqdarının 2,6%-ə qədərini təşkil edir. Yer səthinin təqribən 50 milyon km²-i (11%-i) daima buzla örtülüdür. Dəniz buzu bütün buzun yalnız 0,2%-ni təşkil edir.

Theotokos Kyriotissa Kilsəsi (yun. Εκκλησία της Θεοτόκου Κυριώτισσας) və ya Kalenderhane Məscidi – İstanbulun Vəfa səmtində yerləşən bir Şərqi Roma binasıdır. Bozdoğan kəmərinin ən şərq ucunun cənubundadır. Şərq Pravoslav Kilsəsi formasındadır. XVIII əsrdə Osmanlılar tərəfindən məscidə çevrilmişdir. Çox güman ki, kilsə əvvəlcə Theotokos Kyriotissaya həsr olunmuşdu. Bina, yunan xaçlı kəmərli Bizans kilsəsinin mövcud olan bir neçə nümunəsindən biridir. Plan və üslub xüsusiyyətlərinə görə binanın IX və ya X əsrə mənsub olduğu güman edilir. Bina ilk dəfə Osmanlı dövründə Qələndər təriqətinə mənsub dərvişlər tərəfindən istifadə olunduğundan, adı Qələndərxana olmuşdur. Məscidin həyətində kilsənin ilk vaxtlarında tikiliyə daxil edilmiş, lakin indi dağılıb xarabalıqları qalmış divar qalıqları mövcuddur.

Kalio (yun. Κλειώ) Zevsin Mnemosinadən olan doqquz qızından biri, tarix və ya salnamə muzası. Klionun Makedoniya çarı olmuş Pierusdan bir oğlu: Hiaçint dünyaya gəlmişdir.

Krik — daimi axarı olmayan çaylar. Bu çayların suyu yalnız qısamüddətli yağışlar zamanı artır. Digər vaxtlarda su buxarlanır və çay quruyur. Kriklər səhra və yarımsəhralarda yaranır. Avstraliya üçün səciyyəvidir. Kriklər xəritədə qırıq-qırıq xətlər ilə göstərilir.

Krip (rus. крип, ing. creep) — ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında kövrək örtüyün yavaş-yavaş yamac aşağı sürüşməsi. Ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında baş verir. Suyun olması, rütubətlənmənin və qurumanın, donuşluğun və ərimənin, bitkilərin kökünün inkişafının və qurumasının növbələşməsi və yereşən heyvanların fəaliyyəti, prosesi asanlaşdırır.

Krit (yun. Κρήτη / Kriti) və ya Kirid (osman. گريد / Girid) — Yunanıstanın tərkibində, Aralıq dənizində ada. Sahəsi 8,3 min km², əhalisi 537,2 min nəfərdir. == Tarixi == Krit qədim egey mədəniyyətinin mərkəzlərindən biridir. E.ə. 67-ci ildə Krit Roma tərəfindən işğal edilmişdi. 395–823, 961–1204-cü illərdə Bizansa, 823–961-ci illərdə ərəblərə məxsus idi. 1204-cü ildə səlibçilər Kriti zəbt etmiş və Venetsiyaya satmışdılar. 1715-ci ildən Osmanlı imperiyasının tərkibində idi.

Fransis Harri Kompton (8 iyun 1916[…], Northempton – 28 iyul 2004[…], La-Hoyya[d], Kaliforniya) ― İngilis molekulyar bioloq, biofizik və nevroloq idi. O, Ceyms Uatson və Rosalind Franklinu və funksiyalarını öyrənmək üçün təkan verdi. Moris Uilkins ilə birlikdə "Nuklein turşularının molekulyar quruluşu və canlı materialda məlumat ötürülməsi üçün əhəmiyyətinə dair kəşflərinə görə" 1962-ci ildə Fiziologiya və Tibb üzrə Nobel Mükafatına layiq görülmüşdülər. Krik nəzəri molekulyar bioloq olması DNT-nin sarmal quruluşunu ortaya çıxarmaq ötrü əlaqəli araşdırmalar aparmasında mühüm rol oynadı. Məlumat nuklein turşularından (DNT və ya RNT) zülallara ötürüldükdə, nuklein turşularına geri dönə bilməyəcəyi fikrini ümumiləşdirmək üçün "mərkəzi dogma" ifadəsini istifadə etməklə məşhurdur. Başqa sözlə, nuklein turşularından zülallara informasiya axınındakı son addım geri dönməzdir. Karyerasının qalan dövründə J.V.Kiekhefer, Kaliforniya, La Jolladakı Salk Bioloji Araşdırmalar İnstitutunda xüsusi tədqiqat professoru kimi fəaliyyət göstərmişdir. Onun sonrakı tədqiqatları nəzəri neyrobiologiya və insan şüurunun elmi tədqiqatını inkişaf etdirmək cəhdləri üzərində quruldu. Ölənə qədər bu vəzifədə qaldı; Kristoff Kox, "elm adamı ölüm yatağından acı sona qədər bir əlyazma yaratmalıdır" dedi. == Erkən həyat və təhsil == Krik Harri Krik (1887-1948) və Enni Elizabet Krikin (soyadı Uilkins; 1879-1955) ilk övladı idi.

Hipertonik kriz — arterial təzyiqin başlanğıc səviyyədən (normal və ya yüksəlmiş) qəflətən yüksək həddə yüksəlməsidir. Hipertonik kriz zamanı beyin, ürək, böyrək qan dövranı kəskin pisləşir və ciddi ağırlaçmalar meydana çıxır (insult, infarkt, aorta divarının laylanması, ağciyər ödəmi, kəskin böyrək çatmamazlığı). Hipertonik krizlər bir neçə prinsiplər üzrə təsnif edilir. AT-nin yüksəlmə mexanizmlərinə əsasən hipertonik krizlər hiperkinetik, hipokinetik və eukinetik tiplərə bölünür. Hiperkinetik krizlər periferik damarların normal və ya zəifləmiş tonusu, ürək atımının yüksəlməsi ilə xarakterizə olunur – belə hallarda sistolik təzyiq artır. Hipokinetik krizin inkişaf mexanizmi ürək atımının azalması, periferik damarların müqavimətinin kəskin artması ilə bağlıdır, bu da əsasən diastolik təzyiqin yüksəlməsinə gətirib çıxarır. Eukinetik hipertonik krizlər normal ürək atımı və periferik damarların yüksək tonusu ilə səciyyələnir, nəticədə həm sistolik, həm də diastolik təzyiq yüksəlir. Klinik əlamətlərinə görə hipertonik krizin 2 qrupa ayrılması qəbul olunmuşdur: ağırlaşmamış hipertonik kriz (I tip); ağırlaşmış hipertonik kriz (II tip). == Hipertonik kriz səbəbləri == Kriz hipertoniya xəstəliyinin istənilən mərhələsində baş verə bilər. Əsas səbəblərə aiddir: yüksək psixoemosional gərginlik; hipertoniya xəstəliyinin qeyri-adekvat müalicəsi; antihipertenziv preparatların qəbulunun dayandırılması; xörək duzunun izafi qəbulu; alkoqoldan çox miqdarda istifadə; bəzi ikincili hipertenziyalar və s.

Kiro Qliqorov (mak. Киро Глигоров; d. 3 may 1917, İştip, Serbiya Krallığı - ö. 1 yanvar 2012, Skopye, Makedoniya) — Makedon siyasətçi; Makedoniyada demokratik seçkilərlə hakimiyyətə gəlmiş ilk prezident. == Həyatı == 3 may 1917-ci ildə İştipdə anadan olmuşdur. == Təhsili == Belqrad Universitetinin Hüquq fakültəsini bitirmişdir. == Fəaliyyəti == Keçmiş Yuqoslaviya Kommunist Partiyasının üzvü olaraq federal səviyyədə müxtəlif vəzifələrdə çalışmış Qliqorov, 1974-1978-ci illərdə parlament spikeri vəzifəsini icra etmişdir. 1990-cı ilin dekabrında Makedoniya Parlamenti tərəfindən prezident seçilmiş, demokratik seçkilərlə 27 yanvar 1991-ci ildə Makedoniya Respublikasının ilk prezidenti olmuşdur. 1994-cü ildə ikinci dəfə prezident seçilmişdir. == Sui-qəsd == 1990-cı illərdə Balkanları əhatə edən döyüşlərdən ölkəsini uzaq tutmaq istəyən Qliqorov 1995-ci ilin oktyabrın 3-də öz evindən igamətgahına kedərkən, avtomobilinə bombalı hücum edilmişdir.

Krik dili, Muskoqi kimi də tanınan (Mvskoke Krikcədə), Muskoqi dillərindəndir ki, muskoqlar (kriklər) və Seminollar tərəfindən, əsasən, ABŞ-nin Oklahoma və Florida ştatlarında danışılır.

Kristofer Mauris Braun (d. 5 may 1989, Tappahannok, Virciniya) amerikan müğənni, reper, bəstəkar, rəqqas və aktyor. Kris ilk vaxtlar kilsə xorlarına və bir neçə yerli istedad proqramlarına qatılmışdır. 2004-cü ildə ilk albomu olan Chris Brown çıxmışdır. Ammika Harris ilə evliliyindən Aeko Catori Brown adlı oğlu var. Digər bir qızı isə Royalty Browndur.

Kris Cenner (5 noyabr 1955, San-Dieqo, Kaliforniya) — Amerikan iş qadınıdır. == Həyatı == Kris Cenner 1955-ci il noyabrın 5-də Kaliforniyada anadan olmuşdur.

Kris Evans (aktyor) (d. 1981) — ABŞ aktyoru. Kris Evans (alim) (d. 1951) — Britaniya alimi.

Kris Frit (ing. Chris Frith, tam adı — Kistofer Donald Frit ing. Christopher Donald Frith; 16 mart 1942[…], İngiltərə[…]) — İngilis nevroloq və neyropsixoloq. PhD, London Universitet Kolleci Neyrodiaqnostika Mərkəzində fəxri professor və Danimarka, Orhus Universitetinin qonağı professor. London Kral Cəmiyyətinin üzvü (2000), British Academy (2008), Amerika Elminin İnkişafı Dərnəyinin üzvü. Kembric Universitetində təbiət elmləri oxumuş, 1969-cu ildə eksperimental psixologiyada doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 2003-cü ildə Tibb üzrə İqnobel mükafatına layiq görülən məqalənin müəlliflərindən biri. Əsas elmi maraq insanın daha yüksək idrak funksiyalarının öyrənilməsində funksional neyro görüntülərin istifadəsidir. Zehni proseslərin öyrənilməsi üçün beyin taramasının istifadəsində öncüllərdən biridir. Xüsusilə autizm və şizofreniya xəstəliyi olan insanların düşüncə tərzini araşdırması ilə məşğul olduğu üçün məşhur idi.

Kris Hemsvort (11 avqust 1983, Melburn, Viktoriya, Avstraliya və ya Melburn) — Avstraliya aktyoru. Daha çox "Thor" (2011) və "Qisasçılar" (2012) filmləri ilə tanınır. 2013-cü ildə, "Qisasçılar" və "Ağca və Ovçu" (2012) filmlərində oynadığı rollara görə "People’s Choice" mükafatını qazanmışdır.

Kris Hoy (ing. Chris Hoy; 23 mart 1976, Edinburq) — Britaniya avtoidmançısı və keçmiş cığır velosipedçisi. O, Böyük Britaniyanı Olimpiya oyunlarında və Dünya çempionatlarında və Şotlandiyanı İngilis Millətlər Birliyi Oyunlarında təmsil etmişdir. Hoy on bir qat dünya çempionu və altı qat olimpiya çempionudur. Cəmi yeddi olimpiya medalına sahibdir, bunlardan altısı qızıl, biri isə gümüşdür. Hoy indiyə qədərki ən çox Olimpiya titulu olan velosipedçidir. 2008 Yay Olimpiya Oyunlarındakı üç qızıl medalla Hoy Şotlandiyanı Olimpiya oyunlarında təmsil edən ən uğurlu idmançı adına yiyələnib. 1908-ci ildə Henri Taylorun qazandığı nəticədən bəri bir Olimpiya oyunlarında üç qızıl medal qazanan ilk Britaniya atleti olub. Həmçinin bütün dövrlərin ən uğurlu Olimpiya velosipedçisidir. 2012 Yay Olimpiya Oyunlarında sonuncu iki qızıl medal qazandıqdan sonra Hoy yeddi medalla Britaniya atletləri arasında ən çox medal qazanan idmançı oldu.

Kris Kasamasa (ing. Chris Casamassa; 17 yanvar 1965 və ya 17 yanvar 1963) — Amerikalı aktyor və döyüş sənətləri ustasıdır. == Həyatı == Kris Kasamasa 17 yanvar 1963-cü ildə Pensilvaniya ştatında anadan olmuşdur. Atası Luis Kasamasa karate müəlimidir. Atasının "Qırmızı Əjdaha" adlı məktəbi vardır. Kris 4 yaşında idmanla məşğul olur və sonda Qara kəmər qazanır. 1992-ci ildən etibarən idmandan ayrılmışdır. 1995-ci ildə Ölümcül döyüş filmində "Skorpion" personajı ilə məşhur olmuşdur.

== İstinadlar ==

Kris Kornell (ing. Chris Cornell; 20 iyul, 1964 – 18 may, 2017) — amerikalı musiqiçi, bəstəkar. "Audioslave", "Soundgarden" qruplarının vokalisti. == İlk illəri == Kris Kornell 20 iyul, 1964-cü ildə ABŞ-nin Vaşinqton ştatının Sietl şəhərində doğulub. Altı uşaqlı ailənin övladı olan Kris qonşusunun evindən tapdığı "Beatles" qrupunun mahnılarını dinlədikdən sonra musiqiyə həvəsi yaranmışdı. Məktəb illərində bir çox problemlərlə üzləşən Kris 12 yaşından etibarən alkoqol, marixuana, LSD kimi bir sıra zərərli maddələrdən istifadə etmiş və bu vərdişini musiqiyə başladığı 16 yaşına qədər davam etdirmişdi. 1980-ci illərdə "The Shemps" adlı qrupda iştirak etmiş, qrup dağıldıqdan sonra isə həmin qrupun bas gitaraçısı Hiro Yamamoto ilə oxumağa davam etdi. Bir müddət sonra onlara qrupun gitaraçısı Kim Tayil da qoşuldu. == Musiqi kariyerası == 1984–1997; 2010–2017: Soundgarden Soundgarden qrupu 1984-cü ildə Kornell, Yamamoto və Tayil tərəfindən qurulmuşdu. İlk olaraq qrupda Kornell həm barabançı, həm də mahnıları ifa edirdi.

Christopher Anthony John", Chris" Martin (d. 2 Mart 1977, Exeter) — İngilis musiqiçi, Coldplay qrupunun solisti, eyni zamanda gitaristi və pianoçu. == Kariyerasının başlanğıcı == Chris Martin 2 mart 1977-ci ildə Exeter, Devon İngiltərə'də doğulmuşdur. Evin ən böyük övladıdır. Atası Anthony Martin təqaüdçü,anası Alisson Martin isə musiqi müəlliməsidir. Martin məktəb illərinə Hylton məktəbində başladı və sonra Exeter Katedral məktəbində davam etdi və bu məktəbdə oxuyarkən Nick Repton & Iwan Gronow ilə bir yerdə ilk qrupu olan The Rocking Honkies qrupunu yaratdı. İlk səhnəyə çıxdıqları zaman tamaşaçı tərəfindən bəyənilmədi. Exeter Katedral məktəbindən sonra Martin Sherborne məktəbinə getdi və orda gələcəkdə Coldplay'in meneceri olacaq Phil Harveynən tanış oldu. Martin təhsilinə University College London'da davam edib Ancient World Studies'i oxuduğu Ramsey Hall'da qalaraq yunan və latın dilindən ən yüksək dərəcədə məzun oldu. Burda Coldplay'də bir yerdə ifa edəcəyi dostları Jonny Buckland, Will Champion və Guy Berryman ilə tanış oldu.

Krit (yun. Περιφέρεια Κρήτης) — periferiya, Yunanıstanın inzibati-ərazi vahidi. Əhali sayı 623.065 nəfərdir. Sahəsi — 8335,88 . Əhalinin sıxlığı 74,74. İnzibati mərkəzi — İraklion.

Krit (yun. Κρήτη / Kriti) və ya Kirid (osman. گريد / Girid) — Yunanıstanın tərkibində, Aralıq dənizində ada. Sahəsi 8,3 min km², əhalisi 537,2 min nəfərdir. == Tarixi == Krit qədim egey mədəniyyətinin mərkəzlərindən biridir. E.ə. 67-ci ildə Krit Roma tərəfindən işğal edilmişdi. 395–823, 961–1204-cü illərdə Bizansa, 823–961-ci illərdə ərəblərə məxsus idi. 1204-cü ildə səlibçilər Kriti zəbt etmiş və Venetsiyaya satmışdılar. 1715-ci ildən Osmanlı imperiyasının tərkibində idi.

Krit dənizi (yun. Κρητικό Πέλαγος) — Aralıq dənizinin şimalında, Krit adası ilə Egey dənizi arasında yerləşən dəniz. Dənizin cənubunda Liviya dənizi şimalında Egey dənizi, şərqində isə İkari dənizi ilə əhatələnir. Krit adası və Kikland adaları arasında yerləşir. Sahillərində Kissumos, Krit, Xauya, Anafi, Kasoş, Suda, Retimnon, İraklion və Sitiya şəhər və limanları yerləşir. Buxtalarına misal kimi Xanya, Suda (Krit adasının şimal-qərbi), Nirabello (Krit adasının şərqi).

Krit vilayəti — Osmanlı İmperiyası tərkibində, 1867–1897-ci illərdə mövcud olmuş I dərəcəli inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi ilk öncə Kandiye, daha sonra Xanya şəhərləri olmuşdu.

Krit əmirliyi — Krit adasında 825 - 961 -ci illərdə mövcud olmuş müsəlman dövləti. Ada əhalisi və hakim Hafsid sülaləsi islamın sünni təriqətini ibadət edirdilər. == Ədəbiyyat == Рыжов К. Все монархи мира. Мусульманский Восток VII-XV вв. М.Ş изд. Вече,2004, стр.473-4, стр.544, isbn 5-94538-301-5, т.3000 Айдын Ариф оглы Али-заде, Хроника мусульманских государств I-VII вв.Хиджры, изд. 2-е, испр. и доп., М., изд.Умма, 2004,стр. 255, стр.445. isbn 5-94824-111-4,тираж 5000.

Krit əməliyyatı (almanca: Luftlandeschlacht um Kreta, yunanca: Μάχη της Κρήτης) və ya digər adı ilə Merkuri əməliyyatı İkinci dünya müharibəsi ərzində Yunanıstanın Krit adasında baş vermiş hərbi münaqişə. Krit əməliyyatı dünya tarixində paraşütçülərin iştirak etdiyi ən böyük hərbi əməliyyat hesab olunur və hələ də bütün dünyada paraşüt diviziyalarına taktiki cəhətdən tədris olunur. Hər nə qədər müttəfiq qoşunların Market Garden əməliyyatında daha çox sayda paraşütçü iştirak etsə də, həmin əməliyyatda zirehli birliklərdən istifadə olunduğuna görə, hava dəstəyi xaricində heç bir dəstək olmadan baş tutan bu alman hücum əməliyyatı ən böyük hava endirmə (paraşütçü) əməliyyatı olaraq qəbul edilir. 25 aprel 1941-ci ildə Adolf Hitler tərəfindən imzalanan 28 saylı direktivlə Krit adasına hücum planı təsdiqlənir. Merkuri əməliyyatı kod adı ilə hazırlanan plana əsasən bu döyüş əməliyyatında Alman ordusunun 7-ci Paraşüt diviziyası, 5-ci dağ-atıcı diviziya və planör alayı iştirak edir. Hərəkat minə yaxın alman təyyarəsi tərəfindən dəstəklənir. General Ştudentin planına görə, ilk hücum hədəfi adanın şimalında strateji cəhətdən əlverişli ərazi olan Maleme olmuşdur. İlk olaraq bu əraziyə endirilən paraşütçülər yaxınlıqda yerləşən aerodromu ələ keçirmiş və əməliyyata sonradan qatılan digər birliklər və təyyarələr döyüşün gedişində həmin yerdən istifadə etmişdir. Əməliyyat 20 may 1941-ci il tarixində 3 min nəfərə qədər alman paraşütçülərin Krit adasına endirilməsi ilə başlamışdır. Həmin zaman adada təqribən 28,600 nəfərə yaxın müttəfiq qoşunları mövqe tutmuşdu.

Krım, Krım yarımadası (ukr. Крим, rus. Крым) və ya Qırım, Qırım yarımadası (krımtat. Qırım, türk. Kırım, osman. قريم, azərb-əbcəd. قريم) — Ukraynanın tərkibində yarımada. Yarımadada Krım Respublikası yerləşir. Yarımada Or bərzəxi vasitəsilə materikə birləşir. 2014-cü ildən Rusiya Federasiyasının işğalı altındadır.

Payız zəncirotu (lat. Taraxacum hybernum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin zəncirotu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Heterotipik sinonimləri === Taraxacum pobedimoviae Schischk.

Krım Muxtar Respublikası (rus. Автономная Республика Крым; ukr. Автономна Республіка Крим; krımtat. Qırım Muhtar Cumhuriyeti) — Ukrayna tərkibində, eyniadlı yarımadada yerləşən muxtar respublikadır. 2014-cü ildən etibarən referendum əsasında Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil olmuşdur, lakin dünya ölkələri və BMT Krımı Ukrayna ərazisi kimi tanıyır. İnzibati mərkəzi Simferopol şəhəridir. == Əhalisi == 1 fevral 2013-cü il tarixinə olan rəsmi məlumata əsasən əhalisi 1.965.538 nəfərdir. Onlardan 1.233.451 nəfəri şəhərlərdə, 732.087 nəfəri isə kəndlərdə yaşayır. === Milli tərkibi === == İnzibati quruluşu == Krım Muxtar Respublikası 14 rayondan və 10 respublika tabeli şəhərdən ibarətdir. Yarımadada yerləşən Sevastopol şəhəri Krım Muxtar Respublikasına daxil deyil.

Krım Platforması (ukr. Кримська платформа, ing. Crimea Platform, krımtat. Qırım platforması) — Bu, Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenskinin yaratdığı diplomatik təşəbbüsdür. 2014-cü ildə Krımın Rusiya Federasiyası tərəfindən ilhaq edilməsini ləğv etmək və Rusiya-Ukrayna münasibətlərini bərpa etmək üçün beynəlxalq koordinasiya mexanizmi olaraq hazırlanmışdır. Sammitdə Krım tatarlarının insan hüquqlarının qorunması, ətraf mühitin pozulması və Qara və Azov dənizi bölgəsindəki ticarətin qarşısının alınması da müzakirə olunur. Platformanın açılış zirvəsi 23 avqust 2021-ci ildə Ukraynanın müstəqilliyinin 30-cu ildönümü ərəfəsində baş tutmuşdur.

Krım Respublikası (rus. Республика Крым, ukr. Республіка Крим, krh. Qırım Cumhuriyeti) — Rusiyanın tərkibində, eyniadlı yarımadada yerləşən muxtar respublika, lakin dünya ölkələri və BMT Krımı Ukrayna ərazisi kimi tanıyır. Paytaxtı Simferopol (Ağməscid) şəhəridir. == Tarix == 2014-cü ilə qədər Ukraynanın tərkibində, eyniadlı yarımadada yerləşən muxtar əyalət idi. 2014-cü ildən Rusiyanın işğalına məruz qalıb. == İnzibati quruluşu == Krım Respublikası və Sevastopol (Ağyar) birlikdə Rusiyanın Krım Federal Bölgəsində yerləşdirilib. Krım Respublikası 14 rayondan və 10 respublika tabeliyində olan şəhərdən ibarətdir. Krım Respublikasının iri şəhərləri Simferopol (Ağməscid), Kerç (Keriç), Yevpatoriya (Kezlev), Feodosiya (Kefe), Yalta, Canköy və Bağçasaraydır.

Krım-tatar dili (Qırımtatar tili, Къырымтатар тили) və ya krım dili (Qırım tili, Къырым тили) — Krım tatarlarının danışdıqları doğma dil. Türk şivələrinin qıpçaq ləhcəsinə daxildir, tarix boyunca oğuz dillərinin təsirinə məruz qalıb. Krım-tatar dilində danışan biri azərbaycanca danışa bilməsi mümkündür. Krımtatar dili latın və kiril əlifbası ilə yazılır.

Krım buxurkolu (lat. Cistus tauricus) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin buxurkolukimilər fəsiləsinin buxurkolu cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Krımda, Cənubi Qafqazın qərbində, Şərqi Aralıq dənizi sahillərində təbii halda yayılmışdır. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 0,5-1 m-ə çatan kiçik koldur. Yarpaqlarının uzunluğu 1-5 sm, eni 1-2 sm olub, qırışlı, uzunsov-yumurtavari, boz-yaşıl rəngli və üzbəüz düzülüşlüdür. Çiçəklərinin diametri 4,5-5 sm, çəhrayı rənglidir. Krım buxurkolunun yarpaqlarında və cavan zoğlarında aromatik qatran (buxur adlanan) ifraz edən vəziciklər vardır. Kasayarpaqları 5, bəzən 3 ədəd olub hamısı eynidir və ya 2 üstdə yerləşənlər daxildə olanlardan fərqlənir; ləçəkləri 5 ədəd, qırmızı, çəhrayı və ya ağ, bünövrəsi sarıdır; erkəkcikləri çoxdur, hamısı meyvə verəndir; dişicik ağzı böyük, başcıqlı, oturaq və ya sütuncaqda yerləşir. Meyvəsi 8 mm uzunluğunda, 5 laya açılan, tüklü və oval qutucuqdur. May-iyun aylarında çiçəkləyir, meyvələri iyul-avqustda yetişir.

Krım dağları (ukr. Кримські гори, krımtat. Qırım dağları, Къырым дагълары), keçmişdə həm də Tavr dağları adlanırdı — Krım yarımadasının cənub və cənub-şərq hissəsini əhatə edən dağ silsiləsi. Krım dağları üç silsiləyə bölünür. Dağların uzunluğu 160 km, eni isə 50 km təşkil edir. Dağların daxili silsiləsi 750 metr hündürlüyə malikdir. Maksimal hündürlüyü isə 1545 metr olan Roman-Koş dağı Babuqan yaylasında yerləşir. == İqlimi == Dağların iqlimi mülayim-sərin və rütubətlidir. Yağıntılar Aralıq dənizi iqliminə xasdır. Qış oktyabrın ortalarından martın sonlarına qədər davam edir.

Krım-tatar dili (Qırımtatar tili, Къырымтатар тили) və ya krım dili (Qırım tili, Къырым тили) — Krım tatarlarının danışdıqları doğma dil. Türk şivələrinin qıpçaq ləhcəsinə daxildir, tarix boyunca oğuz dillərinin təsirinə məruz qalıb. Krım-tatar dilində danışan biri azərbaycanca danışa bilməsi mümkündür. Krımtatar dili latın və kiril əlifbası ilə yazılır.

Krım körpüsü və ya Kerç körpüsü — Kerç boğazından keçən transport körpüsü. Körpü Kerç və Taman yarımadalarını birləşdirir. Körpü həm də Tuzla adası ilə Tuzla dilini birləşdirir. Körpü iki paralel hissədən — avtomobil yolundan (A-290) və dəmiryol xəttindən ibarətdir. Körpünün ümumi uzunluğu 19 km-dir. Krım körpüsü Rusiya ərazisində tikilən ən uzun körpü hesab olunur. Bəzi mənbələrdə isə körpü Avropanın ən uzun körpüsü hesab olunur.Ancaq nəzərə almaq lazımdır ki, körpünün bir hissəsi mübahisəli Krım ərazisinə daxildir. Körpünün tikilməsi ideyası Krımın Rusiyaya birləşdirilməsindən sonra meydana gəldi. Ukrayna və Rusiya arasında olan münasibətlərin korlanmasından sonra ruslar Krımın Ukraynadan asılılığını azaltmaq üçün körpü tikintisinə start verdilər. Avtomobil yolu 2018-ci ildə istifadəyə verilsə də, dəmiryol xətti 2019-2020-ci illərdə mərhələli şəkildə istifadəyə verildi.

Krım kərtənkələsi (lat. Podarcis tauricus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin sürünənlər sinfinin pulcuqlular dəstəsinin əsl kərtənkələlər fəsiləsinin divar kərtənkələsi cinsinə aid heyvan növü. == Ümumi məlumat == Ümumi uzunluğu 20-24 sm təşkil edir. Üzəri yaşımtıl rəngdə olub iki uzunsov tünd ləkəyə malik olur. Buxax hissəsi erkəklərdə yaşıl və ya narıncı, dişilərdə isə yaşıl və ya ağ rəngdə olur. Başları qısa, quyruqları isə uzun olur. Əsasən otlu əraziləri, çöllükləri, yol kənarlarını xoşlayırlar. Hündürlüyü 1800 metrə qədər olan ərazilərdə rast gəlinir. Quyruqlarını atma xüsusiyyətlərinə malik olurlar. Yumurta qoymaqla çoxalırlar ящерица.

Krım müharibəsi — 1853–1856-cı illəri əhatə edən rus-türk müharibəsi. Böyük Britaniya, Fransa və Sardiniya krallığının Osmanlı dövlətinin tərəfində müharibəyə qatılması ilə bu müharibə Avropa dövlətlərinin Rusiyanı Avropa və Aralıq dənizindən kənarda saxlamaq məqsədilə apardığı bir müharibəyə çevrilmişdir. Müharibə müttəfiqlərin, yəni Osmanlının qələbəsi ilə başa çatmışdır. == Tələbləri == Rusiyanın Türkiyəyə təzyiq göstərməsi köhnə əhvalat idi. Böyük Pyotr isti sulara can atırdı, II Yekaterina özünün Yunan lahiyəsinə malik idi. I Aleksandr Balkan federasiyasını qurmağı arzulayırdı. Hər bir yetişən yeni nəsil özünün türk-rus müharibəsini görürdü. 1768–1774-cü illərdəki müharibə Rusiyanın Qara dənizdə Osmanlı dövlətinin şəriksiz ağalığına son qoyması və Polşanın birinci parçalanması ilə başa çatdı. 1787–1791-ci illər türk-rus müharibəsi Fransa inqilabı ilə dayandırıldı(bu müharibə də Rusiyanın qalibiyyəti ilə başa çatdı). 1806–1812-ci illər müharibəsində ruslar Bessarabiyanı və Qafqazın bir hissəsini ələ keçirdi və Napoleonun Rusiyaya müdaxiləsi ilə müharibə dayandırıldı.

Krım qotları — Qara dəniz ətrafındakı torpaqlarda, xüsusən də Krımda yaşamış qot tayfasıdır. Onların dili olan Krım qot dili XVII-XVIII əsrlərdə tarix səhnəsindən silinmişdir. V əsrdən başlayaraq, digər qot xalqları kimi xristianlaşan Krım qotları da 500-cü illərdə Konstantinopoldakı pravoslav kilsəsinə tamamilə bağlandılar. Xəzərlər 787-ci ildə Cənubi Krımdakı Doros (indiki Manqup) qalasını ələ keçirdilər və bununla da Krımda qotların hökmranlığına son qoydular.

Krım quşarmudu (lat. Sorbus turcica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşarmudu cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Balkan yarmadası, Kiçik Asiya və Qafqazda yayılmışdır. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 4-5 m-dək olan, az budaqlanan ağacdır. Yarpaqları uzunsov lələkvari bölünmüş, alt tərəfi bozumtul-keçəlidir, uzunluğu 5-7 sm, eni 3-5 sm-dir. Çiçəkləri ağ qalxanlarda yerləşir. Meyvələri şarşəkilli, diametri təxminən 10 mm, yetişdikdə qırmızı-narıncı, az bilinən mərciməklidir. May ayında çiçək açır, avqust-sentyabrda meyvə verir. == Ekologiyası == İşıqsevən bitkidir. Orta dağ qurşağında qayalıq yerlərdə təsadüf edilir.

Krım tarixi—Krımın keçmişi. == Ən qədim tarix == Tarix boyu Krım müxtəlif xalqlar tərəfindən idarə edilmişdir. Kimmerlər bu yarımadanı e. ə. VII əsrdə məskun etdi, kimmerlərdən sonra skiflər Krımı aldı. Yerli kimmerlər bu səbəbdən dağlara köçürülüb təcridə uğradılar. Qədim yunanlara bu tavr tayfaları adı ilə məlum olublar və yarımada ta XX əsrin əvvələrinəcən həm inzibatlıqda, həm də ədəbiyyatda Tavrika və ya Tavrida kimi də tanınırdı. E.ə. əvvəl VI - V əsrlərdə əraziyə türkmənşəli skiflər və sarmatlar hakim olublar. Daha sonra yunan Pantom çarlığının təsirinə düşən yarımada yenidən skiflərin əlinə keçir.

Krım tatarları (krımtat. qırımtatarlar, къырымтатарлар) — tarixi vətənləri Qara dənizin şimalı, Krım yarımadası olan türk xalqları qrupunun qıpçaq yarımqrupuna aiddir. Krım Tatarları məclisinin sədri rəsmi olaraq Refat Çubarovdur. == Mənşə və tarix == === 1944-cü il deportasiyası === 13 aprel 1944-cü ildə SSRİ silahlı qüvvələri Faşist Almaniyasının hərbi hissələri qarşısında üstünlük qazanaraq onları Krım yarımadasından çıxardılar. 1944-cü ilin 10 may tarixində Lavrenti Beriya Krım tatarlarını Almaniya tərəfində SSRİ-yə qarşı mübarizə aparmaqda və "vətənə xəyanətdə" ittiham edərək İosif Stalinə onların sərhədyanı bölgələrdən ittifaqın daxili hissələrinə — Orta Asiyaya sürgün olunması fikrini rəsmən yazılı şəkildə təklif etdi. Tezliklə Serov və Tabulov tərəfindən 18–22 may tarixlərini əhatə edəcək deportasiya planı tam şəkildə hazırlandı. Beləliklə, 18 may sübh tezdən Krım tatarlarının məcburi köçürülməsi başlandı. Mayın 20-nə 180,014 nəfər artıq köçürülmüşdü. Nəhayət 22 may tarixində yekun hesablamalara əsasən 194,155 nəfər Krım tatarı deportasiya olunmuşdu. Onlardan 151,083 nəfər Özbəkistan SSR-da (təxm.

Krım xanlarının siyahısı, 1441–1783-cü illərdə mövcud olmuş Krım xanlığını idarə edən və xan titulu daşıyan şəxslərin siyahısıdır. == Siyahı == Bəzi mənbələrdə xatırlanan Şahbaz Gəray (1787–1789) və Bəxt Gərayın (1789–1792), 1783-cü ildə Rusiya tərəfindən işğal edilmiş Kırım xanlığını idarə etməkləri cədvəldə göstərilmir.