Utancaqlıq
Utancaqlıq, həyalılıq, ürkəklik və ya çəkingənlik, bəzi insanların başqaları ilə danışarkən, bir yerdə olarkən, söhbət edərkən və ya kömək istəyərkən qarşılaşdıqları inamsızlıqdır. Zoologiyada isə utancaqlığ, ümumiyyətlə insanlardan yayınmaq meyli deməkdir.
Utancaqlıq qeyri-adi hallarda olur. Bir çox utancaq insan narahat edici və lazımsız hiss edilməkdən qaçmaq məqsədi ilə utancaq və vəziyyətə özünü alışdıra bilməməkdə qalmağa davam edirlər. Ancaq utancaqlığın başlanmasının səbəbi müxtəlif ola bilər. Bəzən fiziki bir narahatlıq reaksiyası olan məsələlərdən meydana gəldiyi görünür. Bəzən utancaqlığın əvvəlcədən əldə edildiyi və sonra fiziki narahatlıq tapıntılarına səbəb olduğu görünür.
Elm adamları, utancaqlığın ən azı qismən irsi olduğunu bildirən fərziyyəni dəstəkləyən bəzi genetik məlumatları təyin etmişdirlər. Bununla yanaşı, introversiya və ekstroversiyanın yalnız uşağın genetik eigen quruluşu ilə deyil, eyni zamanda uşağın böyüdüyü mühitlə də əlaqəli olduğu sübut olunmuşdur. Məsələn, xaricilərə qarşı ürkək olan bir uşaq, yaşlandığında gec-tez bu şəxsi xüsusiyyətini itirə bilər.
Sevgi utancaqlığı
Sevgi utancaqlığı (ing. Love shyness). Bu termin ilk dəfə psixoloq Brian G. Gilmartin tərəfindən xroniki utancaqlığın müəyyən bir növünü təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir. 1979-cu ildə bu tezis üzərində işləmək üçün Obern Universitetindən maliyyə dəstəyi aldı. Shyness & Love: Causes, Consequences, and Treatments - Sevgi və utancaqlıq: səbəbləri, nəticələri və müalicə formaları adlı kitabında verdiyi izahata görə sevgidən xəcalət çəkən insanlar, potensial romantik və ya cinsi tərəfdaşlarla gündəlik münasibətlərdə özlərini iddialı hiss etməkdə çətinlik çəkirlər. Məsələn, eşqdən utanan bir heteroseksual kişi narahatlıqlarına görə qadınlarla dostluq etməkdə çətinlik çəkə bilər.
Dr. Gilmartin bu fenomeni yalnız heteroseksual kişilərdə tədqiq etmişdir. Gilmartinin kitabı 1987-ci ildə University Books (Universitet Kitabları) tərəfindən nəşr edilmişdir.
Gilmartin müəyyənləşdirdiyi 7 meyara görə sevgidən utanan insanları aşağıdakı kimi təsvir edir;
O bir kişidir;
Subaydır.