Поиск по словарям.

Miopiya (yaxındangörmə) — uzağı aydın görə bilməmək problemidir. Büllur fokuslana bilmədikdə, məsafədə olan obyektləri görmək çətin olur, lakin yaxınlıqda olan obyektləri aydın şəkildə görmək olur. Miopiya görmə qüsurlarından ən geniş yayılanlardan biridir, adətən məktəb yaşlarında özünü göstərir və yetkinlik yaşına qədər artır. Miopiya gözün şüa sındırma qüvvəsinin (refraksiya) qüsuru olub, təsvirin gözün kökündə, torlu qişada deyil, onun önündə fokuslanması ilə xarakterizə edilir. Miopiya zamanı insan uzaq məsafədə yerləşən əşyaları aydın şəkildə seçə bilmir, yaxını isə əksinə, yaxşı görür. Belə şəxslərdə göz yorğunluğu, baş ağrıları, qaranlıqda görmənin pozulması müşahidə edilir. Diaqnostika prosesində vizometriya (görmənin yoxlanması), skiaskopiya, refraktometriya, oftalmoskopiya, biomikroskopiya, gözün ultrasəs müayinəsi aparılır. Miopiyalı pasiyentlərə mənfi göstəricili, səpici linzalarla eynək və ya kontakt linzalar təyin olunur. Yaxından görmənin cərrahi üsullarla (lensektomiya, fakik linzaların implantasiyası, radial keratotomiya, keratoplastika, kollagenoplastika) və ya Eksimer lazer cərrahiyyəsinin (LASEK, FRK və s.) köməyilə korreksiyası mümkündür.

Biopsiya (bio, yun. ờψις – görmə, görmə ilə qavrama) – xəstəliyin və ya patoloji prosesin diaqnozunu müəyyən etməkdən ötrü canlı orqanizmdən mikroskopik (optik, elektron mikroskopiyası), histokimyəvi tədqiqatlar, avtoradioqrafiya və s. üçün toxuma, yaxud orqanlardan hissəciklərin götürülməsi. Biopsiya toxumanın zədələnmə sərhədini müəyyən etməyə imkan verir. Biopsiyanın köməyi ilə alınmış material – bioptat patoloji anatomiyanın praktiki və nəzəri məsələlərinin həll edilməsində əsas tədqiqat obyektlərindən biridir. İlk diaqnostik biopsiyanı M.M. Rudnev həyata keçirmişdir (1875).

Efiopiya (amh. ኢትዮጵያ — ʾĪtyōṗṗyā) və ya rəsmi adı ilə Efiopiya Federativ Demokratik Respublikası — Şərqi Afrikada dövlət. Efiopiya dənizə çıxışı olmayan ölkələrdən biridir. Şimaldan Eritreya, şimal-şərqdən Cibuti və tanınmayan Somalilend, şərqdən Somali, cənubdan Keniya, qərbdən Cənubi Sudan, şimal-qərbdən isə Sudanla həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Əddis-Əbəbə, ümumi sahəsi 1,100,100 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 109 milyon nəfərdən çoxdur. Efiopiya qədim islam mənbələrində Həbəşistan, qərbdə isə Abissiniya adları ilə tanınmışdır. Bu ölkə Afrikanın ən qədim dövlətlərindən biri və XX əsrin əvvəllərinə kimi Liberiya ilə yanaşı Afrikadakı iki müstəqil dövlətdən biri olmuşdur. == Ümumi məlumat == Şәrqi Afrikada dövlәt. Qərbi Sudan vә Cәnubi Sudanla, c.-da Keniya, c.-ş. vә ş.-dә Somali, şm.-ş.-dә Cibuti, şm.-da Eritreya ilә hәmsәrhәddir.

Mikoniya (lat. Miconia) — melastomakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Növləri == == Həmçinin bax == Miconia nubicola Miconia perelegans Miconia poecilantha Miconia pseudorigida Miconia renneri == İstinadlar == == Xarici keçidlər == Mikoniya:The Plant List saytında takson barədə məlumat.

Miopatiya — əzələ xəstəliyi olub , əzələ zəifliyi ilə müşahidə olunur. == Patofiziologiyası == Əzələ hüceyrələrində tamlığın və metobolik prosesslərin pozulması genetik inkişaf anomaliyası , infeksiya, toksinlər, iltihab , horomonal və elektrolit balansının pozulması nəticəsində baş verə bilir. == Təsnifatı == Miopatiyalar iki böyük qrupa bölünür: Anadangəlmə miopatiyalar (muskular distrofiyalar, metobalik miopatiyalar, mitoxondrial miopatiyar) Qazanılmış miopatiyalar ( iltihabi , infeksiyon ,toksik, sistem xəstəliklərinə bağlı )Iltihabi miopaiyalar Polimoizitlər Dermatomiozitlər əlavə cisimcikli miozitlərInfeksiyon Virus infeksiyaları (İİV, influenza virusu, Epstein-Barr virusu) Bakterial piomiozitlər (Staphylococcus aureus və streptococci ) Spiroxetlər (Laym xəstəliyi) Parazitik infeksiyalarToksik Miopatiyalar Dərmanlar( Steroidlər, xolesterin azaldan dərmanlar, Propofol, Amiodaron, kolxisin,Omeprazol, Triptofan) Toksinlər ( Alkoqol, Toluin)Sistem xəstəliklərlə bağlı miopatiyalar Endokrin xəstəliklər ( Tiroid, Paratiroid, Pituitary ya adrenal disfunksiya) Sistem iltihabi xəstəliklər ( Qırmızı qurd eşənəyi, Revmatoid artrit ,Sklerodermiya ,Şeqren sindromu, sarkoidoz ,qarışıq birləşdirici toxuma xəstəlikləri ) Elektrolit disbalansı (kalium ya maqnezium anormallığı, hipofosfatemiya) Kritik xəstəlik miopatiyası Amiloid miopatiyası ( birincilli amiloidoz, ailevi amiloidoz) == Klinik əlamələr == Miopatiyalar sensor əlamətlər olmadan motor (hərəki) simptomlarla xarakterizə olunur. Kramp, fiziki yüklənmədə yorğunluq ,əzələ ağrıları çox rast gəlinən əlamətlərdəndir.

Myoziya (lat. Moesia, yun. Μοισία) — Serbiya, Bolqarıstan və Rumıniyanın Dunay çayının cənubundakı torpaqları arasında qalan qədim Roma əyaləti və tarixi bölgə. == Coğrafiya == Antik coğrafiya mənbələrinə görə Myoziya cənubdan Balkan (Haemus) və Şar dağları, qərbdən Drina çayı (Drinus), şimaldan Dunay çayı və şərqdən Qara dəniz ilə əhatə olunmuşdur. Bölgə əhalisinin böyük hissəsi fraklar və illiryalılar Bölgə adını e.ə. 75 - e.ə. 29 illəri arasında bura işğal olunmazdan qabaq yaşayan frak-ilirya mənşəli mozilərdən almışdır. 6-cı ildən bu bölgə Roma əyaləti olmuşdur. Bölgə 87-ci ildə Roma imperatoru Domisian tərəfindən Yuxarı Myoziya və Aşağı Myoziya olmaqla iki yeni əyalətə ayrımışdır. == Tarix == E.ə.

Utopiya — yunan dilində real həyatda mövcud olmayan mükəmməl məkanı ifadə edən anlayış. XVI (16-cı) əsrin ingilis filosofu Tomas Morun 1516-cı ildə yazdığı “Utopiya”adlı əsərində təsvir edilən cəmiyyəti quran adamın adından götürülmüşdür. == Tarixi == Janrın başlanğıcı hələ (daha) mükəmməl dövlətin yaradılmasına həsr edilmiş antik filosofların əməkləriylə qoyulmuşdu. Platonun "Dövləti" onlardan ən məlumdur (məşhurdur), hansında ki, o obraz və Spartanın oxşarlığı üzrə (görə) tikilmiş mükəmməl dövləti təsvir edir belə çatışmazlıqların yoxluğuyla, məxsuslar Spartaya, necə ümumi korrupsiya (Spartada rüşvətlər hətta çarlar və Eforlar götürürdü), qulların üsyanının daimi təhlükəsi (təhdidi), vətəndaşların daimi defisiti və s. Janr yenidən İntibah dövrünə meydana çıxır ki, "Utopiyanı" yazmış Morun Tomasının adıyla bağlıdır (bağlanmışdır). Bundan sonra sosial-utopistlərin (xülyaçıların) aktiv iştirakıyla Utopiyanın janrının çiçəklənməsi başlandı. Daha sonra, sənaye inqilabının başlanğıcıyla, yaranmış sıranın (nizamın) tənqidçisi əvvəlcə həsr edilmiş antiutopiyanın janrında ayrı əsərlər meydana çıxmağa başladılar. Daha sonra Utopiyaların tənqidçisi həsr edilmiş antiutopiyanın janrında əsərlər çıxdı. == Ədəbiyyat == Святловский В. В. Каталог утопий. М.— Пг., 1923.

Midiya dövləti

Myoziya (lat. Moesia, yun. Μοισία) — Serbiya, Bolqarıstan və Rumıniyanın Dunay çayının cənubundakı torpaqları arasında qalan qədim Roma əyaləti və tarixi bölgə. == Coğrafiya == Antik coğrafiya mənbələrinə görə Myoziya cənubdan Balkan (Haemus) və Şar dağları, qərbdən Drina çayı (Drinus), şimaldan Dunay çayı və şərqdən Qara dəniz ilə əhatə olunmuşdur. Bölgə əhalisinin böyük hissəsi fraklar və illiryalılar Bölgə adını e.ə. 75 - e.ə. 29 illəri arasında bura işğal olunmazdan qabaq yaşayan frak-ilirya mənşəli mozilərdən almışdır. 6-cı ildən bu bölgə Roma əyaləti olmuşdur. Bölgə 87-ci ildə Roma imperatoru Domisian tərəfindən Yuxarı Myoziya və Aşağı Myoziya olmaqla iki yeni əyalətə ayrımışdır. == Tarix == E.ə.

İoniya (q.yun. ἡ Ἰωνία, lat. Ionia) — Kiçik Asiyada qədim əyalət. == Tarixi == Qədim yunanlar özlərinə qədər şərqdə yaranmış elmlə tanış olur, təbiət üzərində müşahidələr aparırdılar. Bir çox ölkələrə səyahət etdilər və təbiət haqqında elmi inkişaf etdirdilər. E.ə. VII əsrdə Milet şəhəri nə Egey dənizinin şərqində yerləşən İoniya əyalətinin şəhərləri elmin mərkəzi idi. İoniya alimləri təbiət hadisələri üzərində müşahidələr aparır, onları izah etməyə, onların səbəblərini aşkar etməyə çalışırdılar. İoniya alimləri dünyanın mənşəyini də izah etməyə cəhd göstərirdilər. Bir qrup alimlər təbiətin başlanğıcını suda, bəziləri havada, torpaqda, digərləri odda görürdülər.

Efiopiya bayrağı — Efiopiyanın Dövlət bayrağı

Efiopiya dağları və ya Həbəşistan dağları — Afrikanın şimal-şərqində Efiopiya, Eritreya və Somalinin şimalında dağ sistemi. Yüksək dağlıqlar qitənin ən böyük davamlı dağını təşkil edir, səthi 1,500 metrdən aşağı enir. Zirvələri 4,550 metr yüksəkliyə çatır. Hündürlüyünə və geniş ərazisinə görə dağlıq əraziləri bəzən Afrikanın damı adlandırırlar. == Tarixi == Efiopiya dağlarının cənub hissələri bir vaxtlar Ərəbistan yarımadasına qəhvə ixrac edilən orta əsr dövləti olan Kaffa krallığına ev sahibliyi edirdi. Krallığın ərazisi meşəlik və dağlıq ərazilərdən ibarət idi, torpağı çox münbit idi və ildə üç məhsul götürməyə qadir idi. == Mənbə == === İstinadlar === === Ədəbiyyat === Украинская советская энциклопедия: в 12 томах = Українська радянська енциклопедія (укр.) / За ред. М. Бажана. — 2-ге вид. — К.: Гол.

Efiopiya erməniləri (erm. Հայերը Եթովպիայում) — Efiopiyada yaşayan erməni icmasına verilən ümumi ad. Ermənilərin Efiopiyaya nə zaman gəlmələri dəqiq məlum deyil. Efiopiyaya gəlmiş ilk ermənilərdən biri Sarkis Tərziyandır. O, Osmanlı imperiyasının topçusu kimi 4 il davam etmiş səfərin ardından 1887-ci ildə Efiopiyaya gəlmişdir. Tərziyan İstanbula qayıtmır və Əddis-Əbəbə şəhərində silah ticarəti ilə məşğul olur. Qanunsuz silah satışı və çatdırılması nəticəsində Sarkis Tərziyan böyük gəlir əldə edir. XX əsrin əvvələrində Əddis-Əbəbə şəhərində ermənilər tərəfindən ilk foto studiya açılır. 1902-ci ildə Bedros Boyacıyan tərəfindən açılan studiya, onun vəfatından sonra oğulları tərəfindən işlədilir. Bu dövrdə yalnız bir erməni yüksək vəzifədə fəaliyyət göstərmişdir.

Efiopiya imperiyası (amh. የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥተ) və ya Abissinia (Həbəşistan) - müasir Efiopiya və Eritreya respublikalarının ərazisini əhatə etmiş tarixi dövlət. == Tarixi == === Yaranması === Efiopiya imperiyasının kökü Aksum çarlığına gedir. Təxminən 950-ci ildə Aksum kraliça Qudit tərəfindən işğal edildi. Tarixçilər bu dövrü "qaranlıq əsr" adlandırırlar. Quditin 40 il davam edən hökmranlığından sonra ölkə onun sələfləri tərəfindən idarə edilirdi. Aksum çarlığının dağılma dövründə müasir Efiopiya ərazisində müsəlman Maxsum sülaləsinin idarə etdiyi Şeva sultanlığı (896-1279) və provaslav xristiyan Zaqve krallığı var idi. 1270-ci ilə özlərini Süleyman padşahın nəslindən gəldiyini hesab edən abissiniyalı sülalə Zaqve krallığını devirərək hakimiyyətə gəldi. Yeni sülalə tarixdə Solomon və ya Süleyman sülaləsi adlanır. Efiopiya mənbələrinə görə Solomon sülaləsinin banisi I Menelik Süleyman padşah və Səba kraliçasının oğlu idi.

Əddis-Əbəbə (amh. አዲስ አበባ) — Efiopiyanın paytaxtı və ən böyük şəhəri. Ölkənin mərkəzi hissəsində yerləşir. Əhalisi 2023-ci ilin hesablamalarına görə 5,461,000 nəfərdir. Şəhərin dəniz səviyyəsindən minimal hündürlüyü 2326 metrdir. Əddis-Əbəbə dünyanın ən yüksəkdə yerləşən şəhərlərindən biridir. Şəhərin ən yüksək nöqtəsi şimal hissədə yerləşən və hündürlüyü 3000 metrə çatan Entoto dağıdır. Şəhərin əsası 1886-cı ildə imperator II Menelik tərəfindən həyat yoldaşı, imperatriçə Taytu Betulun xahişi ilə qoyulmuşdur. Əvvəlki adı oromo dilində "isti bulaqlar" mənasını verən Finfin olmuş, sonradan amhar dilində "yeni çiçək" mənasını verən indiki adını almışdır.

Efiopiya təqvimi (amh. የኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር — ye'Ītyōṗṗyā zemen āḳoṭaṭer) və ya Həbəşə təqvimi — Efiopiyada və Efiopiya Pravoslav Kilsəsində istifadə edilən təqvim. Misirdəki Qipti xristianlarının istifadə etdiyi təqvimə bənzəyən bu təqvim Günəşə əsaslanır. Həbəşə təqvimi və ya digər adı ilə Efiopiya təqvimi olan təqvimə əsasən Efiopiyada yeni ilin ilk günü Enkutataş (እንቁጣጣሽ) adlanır. Ölkədə həmin gün qeyri-rəsmi iş günü elan edilir. Paytaxt Əddis-Əbəbədə Yeni il mərasimləri keçirilir, məhkumlarla bağlı əfv sərəncamı verilir. Efiopiya təqviminə əsasən il 13 aydan ibarətdir. Ayların adları Efiopiya xalqına məxsus Amhar dilində yazılır. 12 ayın hər biri bizim işlətdiyimiz təqvimdəki aylara ekvivalentdir, lakin onların hər biri 30 gündən ibarətdir. 13-cü ay isə "Pagume"(ጳጉሜ) adlanır ki, bu da yunancadan tərcümədə “qalıq, artıq” deməkdir.

Kiçik Midiya – Əhəmənilər imperiyasının vilayəti. Madaylar fars Əhəmənilər sülaləsi tərəfindən devirildikdən sonra Midiya dövlətinə tabe olan ərazilərin böyük bir hissəsi Əhəmənilərin əlinə keçdi. İlk Əhəmənilər dövründə müasir Azərbaycan ərazisinin hansı hissəsinin fars dövləti tərkibinə daxil olduğunu bilmirik. Maraqlıdır ki, Madanın birinci satrapı Oybar "Nabonidin salnaməsi"ndə a"mçtpehat mat Gutium" adlanır. Sonuncu ad (Gutium) qədim Mada vilayətlərinə – Cənubi Azərbaycana, güman ki, qədim Urartuya da işarədir. Ksenofontun məlumatından aydın olur ki, Mada Kirin dövründə Ermənistan və kadusilərlə eyni canişinliyə daxil idi. Deməli, Cənubi Azərbaycan torpaqlarının xeyli hissəsi, bəlkə də onun bütün ərazisi bu dövrdə Mada satraplığına daxil idi. Herodot farsların hökmranlığının Qafqaz sıra dağlarınadək yayıldığını söyləyir, lakin bilmirik ki, onun dediklərini Kuruşun zamanınamı aid etmək lazımdır, yoxsa sonrakı dövrə. X, XI və XIV satraplıqların daxil olduğu vilayətlər hər halda e.ə. V əsrin birinci yarısından gec olmayaraq əsasən artıq farslara tabe idi.

Midiya (Qədim Fars dilində: Māda, Orta Farsca: Mad), Güney Azərbaycanın (indiki iranda) orta və cənub bölgəsindəydi və Midiya Dövlətinin siyasi və mədəni mərkəzi olaraq tanınırdı. Əhəmənlər dövründə indiki Azərbaycan, Cənubi Azərbaycanı, Urmiya və Rəşt, Sari, Simnan əhatə edirdi.Əhəmənlər hakimiyyəti altındakı Satrap olaraq, şimalda Dağıstanın cənubuna qədər uzanan daha geniş bir bölgəni əhatə edərdi. Ancaq Böyük İsgəndərin müharibələrindən sonra şimal hissələr ayrıldı və Atropaten adlandırıldı, qalan bölgəsiysə Kiçik Midiya olaraq tanındı. Madaylar, mataylar, madalılar və ya midiyalılar (q. fars Māda-, q.yun. Μῆδοι, ivr. ‏מָדַי‏‎, translit Maday) – mannalardan sonra Azərbaycanda ikinci dövlət qurumunun əsasını qoymuş müasir Azərbaycan türklərinin etnogenezində mühüm rol oynamış tayfalardan biridir. Azərbaycan xalqının formalaşması prosesində madaylar başqa türk etnosları ilə qaynayıb qarışdı. Onların birbaşa varisləri Cənubi Azərbaycanda türk dilində danışan Madabad, Madi, Mahnabad, Mehni (fars dilinin təsiri ilə d səsi h səsinə keçmişdir) və başqa kəndlərdə yaşamaqdadır . Savalanda indi əhalisi türkdilli Madya kəndi vardır.

Midiya , (Mytiloida) dəstəsindan bir Molyusk növü.

Midiya (q.yun. Μῆδοι), Mada (q. fars Māda-) və ya Maday (ivr. ‏מָדַי‏‎, translit Maday) — e.ə. 728–e.ə. 549-cu illərdə mövcud olmuş qədim şərq imperiyasi, eləcə də şimalda Araz çayı və Elbrus dağına, şərqdə Dəşti-Kəvir səhrasına, qərbdə isə Zaqros dağlarına qədər uzanan tarixi regiondur. Dövlət ilkin dövrdə tarixi Azərbaycan və ya Şimali İran ərazisində yaransa da tezliklə genişlənərək Ön Asiyanın ən güclü dövlətinə çevrilmiş, bölgə xalqlarının tarixində böyük iz qoyaraq, mədəniyyətinə güclü təsir etmişdir. Mada tayfa ittifaqı əsasən Cənubi Azərbaycandan şərqdə və cənub-şərqdə yerləşən vilayətlərdə təşəkkül tapmışdı.Azərbaycanlıların etnogenezində iştirak edən xalqlardan biri – madaylar tərəfindən qurulmuş ilk imperiya olan Midiya ondan əvvəl Azərbaycan ərazisində yaranmış Manna dövlətinin tarixi, etnik və mədəni varisi hesab edilir.Midiya Mannadan cənub-şərqdə yerləşirdi. Paytaxtı Ekbatan (indiki Həmədan) şəhəri idi. Midiya (Maday, Matay, Amaday) adına ilk dəfə b.e.ə.

Midiya dili və ya Maday dili – midiyalıların dili. Bəzi tədqiqatçılar tərəfindən Zaza, Gilək, Mazandaran, Bəluc və Kürd dilləri ilə yanaşı Şimal–qərbi İran dilləri yarımqrupuna aid olduğu deyilir. == Tədqiqi == Çox az sözün tədqiq edilməsiylə Midiya dilinin qədim İran dillərindən biri olması haqqında rəy formalaşdırılmışdır. Qrammatikası haqqında heç nəyin bəlli olmamasına rəğmən bu dillə Avesta dili və Qədim fars dili arasında oxşarlıqların olduğu qeyd edilmişdir. Midiya dövlətinin mövcud olduğu dövrdə midiya dili bu dövlətin əhatə etdiyi ərazilərdə rəsmi dövlət dili olmuşdur. Midiya dövrünə aid heç bir sənəd dövrümüzə çatmamışdır və midiyalıların hansı əlifbadan istifadə etmələri də məlum deyildir. Midiya ərazisindən yalnız erkən Əhəməni dövrünə aid bir kitabə aşkarlanmışdır. Həmin kitabə e.ə. VIII əsrə aid olub akkad dilində tərtib edilmişdir və kitabədə Midiya adları və sözləri istifadə edilməmişdir.Digər qədim dillərdən fərqli olaraq Midiya dilinin müxtəlif mərhələlərdə dəyişdiyini izləmək mümkün olmuşdur. E. ə.

Midiya toponimləri – Midiya dövləti ərazisində yayılmış tarixi toponimlər. Midiya toponimlərinin çoxu er. əv. IX əsrin 80-ci illərindən er. əv. VII əsrdə Midiya dövlətinin yaranmasına qədər qonşu Assuriya çarlarının Manna və Midiya tayfalarının ərazilərinə vaxtaşırı qarətçi hərbi səfərləri haqqında yazdırdıqları salnamələrdə çəkilir. Semit mənşəli assur dilinin qrammatika qaydalarına uyğun surətdə yazıldıqlarına görə (məsələn, k, n, r, ş səslərinin qoşalaşdırılması, adların sonunda adlıq hal şəkilçisi kimi u səsinin əlavə edilməsi, v səsinin olmadığına görə onun m səsi ilə, ç və c səslərinin olmadığına görə onların s və z səsləri ilə verilməsi, adların sonlarındakı y səsinin düşümü və s.) toponimlərin yerli tələffüz formalarını dəqiq bərpa etmək çətin olmuşdur. Midiya toponimlərinin çoxu Qərbi Avropanın bir sıra iranşünaslarının, Azərbaycanda İ. H. Əliyevin, Gürcüstanda Q. A. Melikişvilinin, Rusiyada İ. M. Dyakonovun və E. A. Qrantovskinin əsərlərində İran dilləri əsasında şərh olunmuşdur, lakin sonrakı dövrlərdə aparılan hərtərəfli elmi tədqiqatlardan sonra mannalar və onların birbaşa etnik və mədəni varisi olan madayların türk mənşəli olması fikri irəli sürülmüşdür. İlk dəfə Y. B. Yusifov tərəfindən söylənilmiş bu fikir daha sonra prof. Q. Qeybullayev tərəfindən müdafiə olunmuşdur.

Şahbanu (شهبانو‬‎) — Qədim Midiya İmperiyası dövründə ilk dəfə istifadə olunmuş dövlət statusudur və şahın əsas (baş) xanımına deyilirdi, hansı ki, o xanım həm iqtidarda, həm ailədə, həm də xalq arasında böyük hörmətə və qarşısıalınmaz gücə malik idi. Belə desək, şahbanuluqla bağlı ilk qayda-qanunlar bu imperiyanın dövründə formalaşmışdır. Midiya, Mada və ya Maday (yun. Μηδία) — E.ə. 728-ci ildən – E.ə. 549-cu ilədək mövcud olmuş qədim dövlət, şərqdə ilk imperiya. Dövlət ilkin dövrdə tarixi Azərbaycan və ya Şimali İran ərazisində yaransa da tezliklə genişlənərək Ön Asiyanın ən güclü dövlətinə çevrilmiş, bölgə xalqlarının tarixində böyük iz qoyaraq, mədəniyyətinə güclü təsir etmişdir. Mada tayfa ittifaqı əsasən Cənubi Azərbaycandan şərqdə və cənub-şərqdə yerləşən vilayətlərdə təşəkkül tapmışdı. Midiya İmperiyasının 200 illik tarixində altı hökmdarı və yeddi şahbanusu olmuşdur (Kiaksar dövründə onun xanımı, ardınca nəvəsi). İlk şahbanu Zənən xanım, sonuncusu Mandana olmuşdur.

Miliya Jijiç - Bosniya və Herseqovina futbolçusu. == Həyatı == Miliya Jijiç 28 fevral 1979-cu ildə Bosniya və Herseqovinanın paytaxtı Sarayevo şəhərində anadan olmuşdur. == Karyera == Əvvəlki klubları: Moqren Budva, Slaviya Sarayevo, Boraç Banyaluka, Yavor İvanitsa, ÇSK Çetarevo, Kitçe. 2008-ci ildən Qəbələdə çıxış edir. == Uğurları == Monteneqronun ən yaxşı gənc futbolçusu (Moqren Budva - 1998).

Yelena Topiya (alb. Helena Thopia; XIV əsr, Albaniya – Albaniya) — Kruya bölgəsini üç müddət ərzində suveren ölkə olaraq qoruyub saxlayan Topiya ailəsindən alban şahzadəsi; 1388–1392, 1394–1402 və 1403–1404-cü illərdə ölkəni idarə edib. == Həyatı == Şahzadə Yelena Topiya Karl Topiya və Voysava Balşanın böyük qızı idi. Onun ilk evliliyi venesiyalı zadəgan Marko Barbariqo ilə olub. Atasının ölümündən sonra, 1388-ci ildə, o, Kruya Qalasını və ətraf bölgəni miras aldı. 1392-ci ildə əri ilə Venesiya qoşunları arasındakı düşmənçilik nəticəsində Venesiyaya sadiq olan ögey qardaşı Nikita Topiya Kruya şəhərinə hücum etdi və onları Balşiç ailəsi arasında sığınacaq tapmağa məcbur etdi. 1394-cü ildə Osmanlılar tərəfindən Kruyanı idarə etmək üçün təyin edilən Konstantin Balşiç onunla evləndi. Konstantin Osmanlı vassalı kimi hökm sürdü və 1402-ci ildə öldürüldü. 1403-cü ildə Nikita Topiya Yelenadan qalanı ələ keçirdi. Konstantinin ölümündən sonra Yelena və oğlu Stefan əvvəlcə Venesiyaya getdilər, sonra isə bacısı Mariya ilə birlikdə yaşadılar.