Поиск по словарям.

Moğollar (fars. مغول‎; hind मुग़ल/مغل‎) — orta əsrlərdə Moğolustandan Hindistana gəlmiş türk-monqol mənşəli xalqların nümayəndələri. Onlar əsasən Pakistan və Şimali Hindistanda yaşayırlar. "Moğol" adı monqol deməkdir.

Moğollar (monq. могол) — Əfqanıstanda yaşayan monqol mənşəli kiçik xalq. Bir qismi monqol dilinin arxaik dialektində, qalanları isə dari dilində danışır. Dindarları müsəlmandır. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Жуковская Н. Л. Моголы // Народы мира: Историко-этнографический справочник / Глав. ред. Ю. В. Бромлей; Институт этнографии АН СССР имени Н. Н. Миклухо-Маклая. — М.: Советская энциклопедия, 1988. — С. 305—306. Кисляков В. Н. Хазарейцы, аймаки, моголы (к вопросу об их происхождении и расселении) // Советская этнография.

Böyük Moğol İmperiyası (fars. گورکانیان‬‎, translit. Gūrkāniyān; urdu مغلیہ سلطنت‬, translit. Mughliyah Saltanat) və ya Baburlu İmperiyası (fars. امپراتوری مغولی هند‎, translit. Empīrāturī-ye Moġolī-ye Hend) — 1526–1857-ci illər arasında mövcud olmuş və əsası Teymurilər sülaləsindən olan Babur tərəfindən qoyulmuş türk dövləti. Moğollar türk idilər. "Moğol" adı onlara onları səhvən monqol bilən avropalılar tərəfindən verilmişdir. Baburlu imperiyasının hökmdarları şah, xan, xaqan və padşah titulları daşıyırdılar. Qərbdə (Avropada) isə Baburlu xanları "Monqol (moğol) imperatoru" olaraq bilinirdilər.

Moğollar, 1967-ci ildə İstanbulda qurulmuş türk rok qrupu. Murad Səs və Əziz Azmet tərəfindən qurulan qrup 1960-1970-ci illərdə buraxılan albomları ilə şöhrət qazanır və Anadolu rokun inkişafında önəmli rol oynayır. İlk 45lik valları “Eastern love/Artıq çox gec” 1967-ci ilin fevralında çıxdı. Eyni il Qızıl mikrafon yarışmasına qatıldılar və “Ilgaz” adlı mahnı ilə üçüncü oldular. 1969-cu ildə musiqilərinə Anadolu Pop adını verdilər. 1970-ci ilin sonunda Parisə getdilər və burada CBS firması ilə çalışdılar. 1971-ci ildə çıxardıqları "Academie Charles Cros" albomu Böyük Val mükafatına layiq görüldü. Daha sonra Türkiyədə Barış Manço, Cem Karaca və Selda Bağcan kimi müğənnilərlə ortaq işlər gördülər. Qrup 1972-ci ildə dağıldı. 1992-ci ildə bir televiziya proqramında Moğolları görərək təsirlənən Ləman dərgisinin rəssamlarından Kaan Ertem “Moğallar təkrar bir araya gəlsin” imza kampaniyası keçirdir və kampaniya daxildi 4000-dən çox imza toplayır.

Moğolların Qəndəhar mühasirələri — Səfəvi−Moğol müharibəsi (1649-1653) zamanı moğol qüvvələri 3 dəfə Qəndəharı mühasirəyə almışdır. 3 mühasirədə moğollar üçün uğursuzluqla nəticələnmiş və Səfəvi ordusu qalib gəlmişdir.Beləliklə, moğolların Qəndəharı ələ keçirmə istəkləri baş tutmamışdır. == Arxa plan == XVII əsrin ortalarında Səfəvi imperiyası ilə Moğol imperiyası arasında ərazi münaqişələri meydana çıxdı. Bu münaqişələrin meydana çıxdığı ərazilər müasir Əfqanıstan ərazilərini təşkil etməkdədir. Kabul və Qəndəhara nəzarət edən dövlətin bütün regiona nəzarət etdiyi hesab edilirdi. 1630-cu illərdə Qəndəhar şəhərini idarə edirdisə, moğollar da Kabil şəhərini idarə edirdilər. Münaqişəyə yol açan əsas dəyişiklik isə 1638-ci ildə baş verdi. Beləki, Səfəvlərin Qəndəhardakı hakimi Əli Mərdan xan öz dövlətinə xəyanət edərək moğollara sığındı və şəhərin idarəetməsini onlara verdi. Bundan sonra iki imperiya arasında münasibətlər pozuldu. This event provoked further tensions between the two empires.1647-ci ildə moğolların Bədəxşanı ələ keçirmə istəkləri uğursuzluqla nəticələndi.

Monqollar — monqol dillərində danışan bütün xalqların tarixi adı. == Subetnik qruplar == Monqol dillərində xalxlar, baoanlar, dunsyanlar, tular, daurlar, buryatlar, kalmıklar və bir neçə azsaylı digər xalqlar daxildir. Monqolustan Respublikasının əsas əhalisi. Həmçinin Çin Xalq Respublikasında (əsasən kompakt şəkildə Daxili Monqolustan Muxtar Rayonunda) yaşayan xalq. Özlərini "Xalx" adlandırırlar. Yaxın etnik qruplarla (monqollar daxil olmaqla 14 etnik qrup) birlikdə dünyada sayları təxminən 11.116 milyon nəfərdir.Çin Xalq Respublikasında 2000-ci ildə aparılmış siyahıya almanın yekunlarına əsasən Çin dövləti tərəfindən rəsmən tanınan 56 milli azlıqdan biri olan Monqolların sayı 5.823.947 nəfər olmuşdur. == İdarəetmə şəkli və birliklər == Çingiz xanın təşkilatlandırdığı monqollarda əhaliyə ivgen, boya obop, ailə və ən kiçik birliklərə isə aymuğ və ya yasun deyilirdi. Ordu da bu üsula görə təşkilatlanmışdı. Ulus adlanan monqol qəbilə birliklərinin hər biri əsgər sayılırdı. Qəbilələr səfərə öz qadınları, çadırları, heyvanları ilə bir ordu kimi hərəkət edərdi.

Bayatlar (monq. Баяд) — Monqolların bir qolu. == Tarixi == "Camiüt-Təvarix" adlı ünlü əsərin müəllifi Fəzlullah Rəşidəddin, adı çəkilən əsərində zikr etdiyi bir çox tayfanın adları X əsrdən öncəki Monqolustana aid tarixi sənədlərdə görüldüyü ifadə edilməkdədir. Əhməd Zəki Vəlidi Toğan isə bu mövzuda belə deyir: “Şimaldan və şimali-şərqdən qalxıb gəlmiş və cənuba yerləşmiş olan “Uyrat-Uyğurlar”, “Kayat-Kayılar”, “Kanıklıyut-Bayaut-Bayatlar” adlarını daşıyan qəbilələr əslən Türk olub Çingiz xanın ortaya çıxışına qədər Monqollaşmış ancaq buna rəğmən Türk ənənələrini də tamamilə unutmamış olduqları məlum olur... Şərqi Oğuzlardan olan Bayatlar, Monqollar arasında Moğol, Oğuz və Kiməklər arasında Türk qəbiləsi sayılmışdılar. Türk və Monqol qaynaşmasının bu dövrdə sürətləndiyi, aralarındakı əlaqələrin artdığı asanlıqla görünür. Bayatların Çingiz xan ilə əlaqələri haqqında mənbələr müxtəlif məlumatlar verməktədir. Bunlardan bəziləri Çingiz xanın Bayatları qul olmağa məcbur etdiyini iddia edərkən, digərləri da əksini irəli sürərək Bayatların qul deyil; Çingiz xan tərəfindən xətiri sayılı bir müamələ gördüklərini ifadə etməkdədir. Şərqşünas Y. Vlamidirtsov “Monqolların ictimai təşkilatı” adlı əsərində bu bilgiyə yer verməkdədir: “Çingiz xan orduda bəzi kimsələrə mükafat dağıtmaq istəməkdədir. Bu mövzuda, yaxın adamı Bayatlı Vangurdan fikrini sorar.

Avropanın monqollar tərəfindən istilası 1235-ci ildə başlayıb. == Tarixi == === Rusiya səfəri === 1235-ci ildə Monqol feodallarının xuralı (qurultayı) Qərbə hücum haqqında qərar qəbul etdi. Bu hücuma Cuçi xanın oğlu, Çingiz xanın nəvəsi Batı xan başçılıq edirdi. Onlar 1236-cı ildə Kama bulqarlarını məğlub edib 1237-ci ilin qışında Şimal-Şərqi Rusiya torpaqlarına soxuldular. Qısa müddət ərzində Ryazan (1237), Kolomna, Moskva, Vladimir, Suzdal, Yaroslavl, Tver, Kostroma, Kozelski və digər şəhərləri tutdular. 1238-ci il martın 4-də Siti çayı sahilindəki döyüşdə rus qoşunları məğlub oldu. Beləliklə, Şimal-Şərqi Rusiya torpaqları monqollar tərəfindən tutuldu. Monqollar Novqorodun 100 kilometrliyində dayandılar. Monqollar cənub çöllərinə çəkildilər, iki il burada dincəlib ordularını möhkəmləndirdilər. 1239-cu ildə Batı xan Cənubi Rusiyanı işğal etməyə başladı.

Orta Asiyanın monqollar tərəfindən istilası — 1219-cu ildə başlanmış fütuhat. == Tarixi == Monqollar Kulun-Bukir gölündən Altay dağlarının qərb hissəsinə qədər olan ərazidə yaşayırdılar. XII əsrdə bu ərazidə kerait, merkit, oyort, noyman, tatar və digər tayfalar məskunlaşmışdı. XII əsrin sonunda köçəri maldarların tayfa ittifaqları yarandı. Bu ittifaqlardan birinin başçısı Timuçin 1155-ci ildə Onon çayının sağ sahilindəki Dulun-Boldaq adlı yerdə anadan olmuşdu. Onun atası Yesugey kiyat tayfasından idi. Monqol mənbələrində deyilir ki, Timuçin Çingiz xanın atasının uşaq doğulmamışdan əvvəl məğlub etdiyi tayfalardan birinin başçısının adı olmuş və atası həmin adı oğluna qoymuşdur. Monqol rəvayətlərinə görə, uşaq ovcunda qurumuş qan ləkəsi ilə doğulmuşdur. Atası öləndə Timuçinin 12 yaşı var idi. Temuçin, kiçik qardaşları və anası ovla və balıq tutmaqla dolanmalı olmuşlar.

Momotlar (lat. Momotidae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin rakşikimilər dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi.

Atalar və oğullar — rus yazıçı İvan Turgenevin ən məşhur əsəri. 1862-ci ildə yazılmış əsərin adı original olaraq "Отцы и дети" olsa da, azərbaycancaya "Atalar və oğullar" olaraq tərcümə edilmişdir. Əsərin hekayəsi 1850-ci illərin Rusiyasında keçir. Universitetdən yeni məzun olan Arkadi Kirsanov dostu Yevgeni Bazarovla birlikdə atasının malikanəsinə gəlir. Arkadinin atası Nikolay gəncləri öz malikanəsində, Marinoda sevinclə qarşılayır, lakin Nikolayın qardaşı Pavel bu gəlişdən heç də məmnun qalmır. Bunun səbəbi isə gənclərin, xüsusilə də Bazarovun davamçısı olduğu nihilizm fəlsəfi cərəyanıdır. Əsərin baş qəhrəmanı Bazarov tibb tələbəsi və qatı nihilistdir. O Arkadiyə müəllimlik edir, "qocaların" — Kirsanov qardaşlarının liberal ideyalarını amansızlıqla lağa qoyur. Bazarov üçün köhnə dünyadan qalmış heç bir qayda keçərli deyil, o bunları yıxmağa qərarlıdır. Pavelin kinayə ilə soruşduğu "Bəs hər şeyi dağıdandan sonra nə edəcəksiniz?" sualına isə, Bazarov "Bilmirik.

Doqonlar — Mali Respublikasının ərazisində, Niger çayının sahilində yaşayan xalq. Ana dilləri doqon dilidir. Saylarının 400 mindən 800 minə qədər olduğu təxmin edilir. == Tədqiqi == Doqonlar haqqında ən çox araşdırma aparmış və doqon mədəniyyətini dünyaya tanıtmış ilk şəxs fransalı etnoqraf, professor Marsel Qrioldur. O, ilk dəfə 1931-ci ildə doqon qəbiləsinin qonağı olmuşdur. Həmin vaxt onların sayı 100 min nəfər idi. Yazı mədəniyyətindən xəbəri olmayan bu qədim tayfa əkinçiliklə məşğul olur və sivilizasiya səviyyəsinə görə qonşu tayfalardan heç nə ilə fərqlənmirdi. Amma maraqlı bir fakt professorun diqqətini cəlb edir: doqon qəbiləsində nəsildən-nəsilə şifahi formada ötürülən bir əfsanə vardı. Bu əfsanədə Dünyanın yaranmasından və doqon xalqının kosmosla əlaqələrindən söhbət açılırdı. Bu tarixdən etibarən professor Marsel Qriol öz həmkarları ilə birlikdə Doqon tayfasını mütəmadi ziyarət etməyə başladı.

Monqolar və ya monqo-nkundolar — Konqo Demokratik Respublikasında xalq. Dilləri bantu dilləri ailəsinə aiddir. Dindarlarının əksəriyyəti xristiandır. Ənənəvi etiqadların saxlayanlar da var. Əkinçilik, ovçuluq, balıqçılıq və yığıcılıqla məşğul olurlar. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Собченко А. И. Этнический состав Конго. // Африканский этнографический сборник. — Т. 4. — М.—Л., 1962 (Труды института этнографии АН СССР, новая серия, т. 72).

Monqorlar, Tu xalqı — (monqol. Монгор ястан, çin. ənən. 土族, pinyin: Tǔzú) — Çin Xalq Respublikasında rəsmən tanınan 55 etnik azlıqdan biri. Ana dilləri Monqor dilidir. Monqor dili Altay dil ailəsinin Monqol qrupunun şərq yarımqrupuna daxil olan dillərdən biridir. Çində 1990-cı il sayımı zamanı 191.624 nəfər, 2000-ci il sayımı zamanı 241.198 nəfər, 2010-cu il sayımı zamanı isə 289.565 nəfər etnik monqor siyahıya alınmışdır. == İstinadlar == == Xarici keçidlər == Yay Dilçilik İnstitutunun yayımladığı "Etnoloq sorğu kitabçası"nın 17-ci nəşrində Tu xalqı.

Çin monqolları (Çin: 蒙古族; pinyin: Měnggǔzú) — Çin Xalq Respublikasının vətəndaşı olan etnik monqollardır. Çin Xalq Respublikası hökuməti tərəfindən tanınan 55 etnik azlıqdan birini təşkil edirlər. Çində etnik monqol olaraq təsnif edilən təxminən 5.8 milyon insan var. Çinin müxtəlif bölgələrində, xüsusilə Daxili Monqolustanda, Şimal-şərq Çində və Sincan-Uyğur Muxtar Rayonunda yaşayırlar. Çindəki monqol əhalisi suveren monqol dövlətindən iki dəfə çoxdur. == Regional bölgü == Çindəki monqollar müxtəlif nisbətdə və regionlarda yaşayırlar. Bu regionlar aşağıdakılardır: Daxili Monqol Muxtar Rayonu – 68,72 % Jilin əyaləti – 2,96 % Hebei əyaləti – 2,92 % Sincan-Uyğur Muxtar Rayonu – 2,58 % Heilongjiang əyaləti – 2,43 % Çinghay Eyaleti – 1,48 % Henan əyaləti – 1,41 % Digər regionlar – 5,98 %Daxili Monqol Muxtar Vilayətindən başqa Çində digər monqol muxtar inzibati alt bölmələri də mövcuddur.

İdman gimnastikası 2015 Avropa Oyunlarında — Qadınlar (fərdi, müxtəlif hündürlüklə qollar) — 14, 20 iyun tarixlərində Bakının Milli Gimnastika Arenasında baş tutdu. Yarışlarda 33 ölkənin 83 idmançısı qüvvəsini sınadı. Yarışlarda təsnifat mərhələsi 14 iyun tarixində baş tutdu. Final isə 20 iyun tarixində keçirildi. Yarışların qızıl medalını 15.400 xal toplayan Rusiya idmançısı, Olimpiya və 3 qat dünya çempionu Aliya Mustafina, gümüş medalı 15.200 xal toplayan Almaniya idmançısı Sofie Şeder, bürünc medalı isə 12.800 xal toplayan Rumıniya idmançısı Andrea İridon qazandı. == Medalçılar == == Nəticə == === Təsnifat mərhələsi === Təsnifat mərhələsində 33 ölkənin 83 idmançısı mübarizə apardı. Yarışlar 14 iyun tarixində baş tutdu. Yarışlarda ilk 6 yeri tutan idmançı finala vəsiqə qazandı. Finala yalnızca bir ölkənin bir idmançısı vəsiqə qazandı. Q — Finala vəsiqə qazandı === Final === Finalda 6 ölkənin 6 idmançısı mübarizə apardı.