Поиск по словарям.

Fərəh Təbatəbai Pəhləvi (Fərəh Diba, fars. فرح پهلوی‎‎; 14 oktyabr 1938, Tehran) — sonuncu İran şahı Məhəmməd Rza Pəhləvinin xanımı, şahbanu. == Həyatı == Əslən azərbaycanlı olan Fərəh Pəhləvi 1938-ci il oktyabrın 14-də Tehran şəhərində anadan olub. Şahın üç xanımı arasında yalnız onun üçün tacqoyma mərasimi keçirilmişdir. Qızlıq soyadı Diba olan Fərəh Pəhləvi zabit ailəsində dünyaya göz açıb. Ailəsi çox varlı olsa da, atasının vəfatı ailəni Tehrandakı villalarını satıb qohumlarıgilə köçməyə məcbur edir. Fərəh təhsilini Tehran və Parisdə alır. Məktəb illərində o, idmanla məşğul olur, hətta basketbol komandasının kapitanı seçilir. Liseyi bitirəndən sonra Fərəh memarlıqla məşğul olur və Parisdə bu ixtisas üzrə təhsil alır. 1959-cu ildə Parisdə İran səfirliyində qonaqların qəbulu zamanı Fərəh şaha Fransada təhsil alan tələbə kimi təqdim olunur.

Leyla Pəhləvi (fars. لیلا پهلوی‎‎; 27 mart 1970 - 10 iyun 2001), Sonuncu İran şahı Məhəmməd Rza Pəhləvi ilə üçüncü həyat yoldaşı Fərəh Pəhləvinin ən kiçik uşağı ki İranın Tehran şəhərində anadan olmuşdur. Leyla Pəhləvi gözəlliyi sayəsində o dövrün məşhur italyan dizayneri Valentino-nun sevimli modellərindən biri olmuşdur. O, 31 yaşında Londonun şəhər mərkəzində olan Leonard hotelindəki otağında artıq doza yuxu həbləri ilə intihar etmişdir.

Pəhləvi dili — Orta dövr (e.ə. 250, 65-ci ilə kimi) fars dili. Lessons in Pahlavi-Pazend by S. D. Bharuchī and E. S. D. Bharucha (1908) at the Internet Archive — Part 1 and 2 Middle Persian texts on TITUS Scholar Raham Asha's website, including many Middle Persian texts in original and translation An organization promoting the revival of Middle Persian as a literary and spoken language (contains a grammar and lessons) Edward Thomas. Early Sassanian inscriptions, seals and coins. Trübner. 1868. 137. İstifadə tarixi: 2011-07-05.

Pəhləvi sülaləsi — 1925-ci ildən 1979-cu ilə qədər İranda hakim sülalə. 400 il davam edən Azərbaycan monarxiyasının devrilməsi və İran inqilabı nəticəsində ləğv olunmuşdur. Xanədan 1925-ci ildə Rza Şah Pəhləvi tərəfindən qurulmuşdur. Onun oğlu Məhəmməd Rza Şah Pəhləvi İranın son şahı idi. Qacar sülaləsinin son hökmdarı Əhməd Şah Qacar ​​hakimiyyətdə olduğu, İran hökumətinə Britaniya və Sovet hücumlarını dayandırmaq iqtidarında olmadığı, hərbi zərbə ilə çox zəiflədiyi və parlamentdən hakimiyyətdən çıxarıldığı dövrdə Pəhləvilər hakimiyyətə gəldi. 12 dekabr 1925-ci ildə təsis yığıncağı olaraq çağırılan Məclis olaraq bilinən Milli Məclis gənc Əhməd Şah Qacarı hakimiyyətdən devirdi və Fars imperatorluğunun yeni hökmdarı Rza Şahı elan etdi. 1935-ci ildə Rza Şah xarici nümayəndələrdən endonim İrandan rəsmi yazışmalarda istifadə etməsini və İranın İmperatorluğunun rəsmi adı qəbul olunmasını istədi. 1953-cü ildə Birləşmiş Krallıq və ABŞ tərəfindən dəstəklənən dövlət çevrilişindən sonra Məhəmməd Rza Şah Pəhləvi hakimiyyəti daha otokratik olub və Sovet İttifaqı dövründə Qərb bloku ilə bərabər olmuşdur. 1978-ci ildən etibarən artan ictimai narazılıq və xalq üsyanı ilə qarşı-qarşıya gələn Pəhləvi 1979-cu ilin yanvarında ailəsi ilə sürgün olundu və bir çox hadisələrə səbəb oldu və 11 fevral 1979-cu ildə dövlətin ləğvi ilə nəticələndi. 27 iyul 1980-ci ildə Məhəmməd Rza Şah Pəhləvinin ölümündən sonra oğlu Rza Pəhləvi Pəhləvi xanədanlığının rəhbəri oldu.

Pəhləvi əlifbası, İranda eradan əvvəl II əsrdən eramızın VII əsrində İslamın gəlişinə qədər istifadə edilmiş olan yazı sistemidir.

Rza Pəhləvi (31 oktyabr 1960, Tehran) — İranlı yazıçı, İran Milli Şurasının siyasi fəalı, keçmiş F-5 qırıcısı pilotu. Pəhləvilər sülaləsindən olan sonuncu İran şahı Məhəmməd Rza Pəhləvi və Fərəh Pəhləvinin böyük oğludur. İrandakı son xanədanlıq ola sürgündəki Pəhləvi Xanədanlığının 27 iyul 1980-ci ildən bəri rəhbəridir. 1979- cu ildə baş vermiş olan İran İslam İnqilabından sonra İranı tərk etmək məcburiyyətində qalmışdır. 2014-cü ilin noyabr ayında bütün İranı əhatə edən radio və televiziya şəbəkəsi qurmuşdur.

Şəms Pəhləvi (fars. شمس پهلوی‎; 28 oktyabr 1917, Tehran – 29 fevral 1996, Santa-Barbara, Kaliforniya) – İranın Şahənşahı Məhəmməd Rza Pəhləvinin bacısı, Rza şah Pəhləvi övladı. Qardaşının hakimiyyəti illərində Qırmızı Aslan və Günəş Cəmiyyətinin prezidenti olmuşdur. Şəms Pəhləvi 1917-ci ilin 28 oktyabr tarixində Tehran şəhərində Rza şah Pəhləvi və Tacülmülukün böyük qızları olaraq anadan olmuşdur. Şəms Pəhləvi atasının təziqi ilə İranın 1935–1939-cu illərdə baş nazir olmuş Mahmud Cəmin oğlu Firudin Cəmlə evləndirilmişdir. Rza şah Pəhləvinin ölümündən sonra məcburi evləndirilən Şəms Pəhləvi boşanmışdır. 1941-ci ildə İranda anqlo-sovet işğalının başlamasından sonra Rza şah Pəhləvi hakimiyyəti təhvil vermək məcburiyyətində qalmış və sürgünə yollanmışdır. Rza şah Pəhləvinin sürgündə olduğu Mavriki Respublikasının Port-Luiz və daha sonra gedəcəkləri CAR-ın Yohannesburq şəhərlərində Şəms atası ilə birlikdə olmuş və bu dövrdə İranda çap edilən günlük Ettela'at qəzetində öz xatirələrini çap etdirmişdir. Şəms Pəhləvi 1945-ci ildə ölkənin bir müddət Mədəniyyət Naziri olmuş Mehrdad Pahlbod adlı iranlı ilə evlənərək Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatına köçmüşdür. Bu dövrdə ailənin Tehranla olan əlaqələri hələ də, qalmaqda idi və 1951–1954-cü illəri əhatə edən Abadan böhranından sonra Şəms Pəhləvi İranı yenidən tərk etmək məcburiyyətində qalmışdır.

Şahzadə Əşrəf əl — Malik Pəhləvi (fars. اشرف پهلوی‎; 26 oktyabr 1919, Tehran – 7 yanvar 2016, Monako) — sonuncu İran şahı Məhəmməd Rza Pəhləvinin əkiz bacısı, Pəhləvilər sülaləsinin nümayəndəsi. O, "qardaşının arxasındakı güc" hesab olunurdu və 1953-cü ildə baş verən çevrilişdə onun taxta çıxmasına səbəb oldu. Qardaşına saray müşaviri olaraq xidmət etdi və qadın hüquqları üçün güclü bir vəkil idi . 1979-cu ildə İran inqilabından sonra Fransa, Nyu-York, Paris və Monte Karloda sürgündə yaşadı və İslam Respublikasına qarşı açıq danışdı. Ömrünün sonuna qədər Parisdə yaşamışdır.7 yanvar 2016-cı ildə 96 yaşında Nyu-Yorkda vəfat edib. Əşrəf Pəhləvi 1919-cu il oktyabrın 26-da qardaşı Məhəmməd Rzadan beş saat sonra Tehranda anadan olmuşdur. Valideynləri Fars şahına çevriləcək hərbi komandir Rza şah Pəhləvi və dörd arvadından ikincisi Tacülmüluk idi. Onun 10 bacı-qardaşı var idi. 30-cu illərin əvvəllərində Əşrəf Pəhləvi, böyük bacısı Şəms və anaları ənənəvi örtük taxmağı dayandıran ilk önəmli İran qadınlarından idi.

Məhəmməd Rza Pəhləvi (26 oktyabr 1919, Tehran, İran — 27 iyul 1980, Qahirə, Misir) — Sonuncu Qacar Şahənşahı. Məhəmməd Rza Pəhləvi 1919-cü il oktyabrın 26-da İranın paytaxtı Tehran şəhərində, görkəmli sərkərdə və Pəhləvilər sülaləsinin banisi, Rza xanın ailəsində anadan olmuşdur. 1925-ci ildə Rza xan özünü İranın şahı və Məhəmməd Rzanı şahzadə elan edir. 1935-ci ildə İsveçrədəki Institut Le Roseyi (kollec) bitirdikdən sonra İrana qayıdır və burada, Tehran hərbi məktəbində, hərbi təhsil alır. İkinci dünya müharibəsi zamanı İran öz "neytrallığını" elan etsə də, ölkədə çox güclü faşist kəşfiyyatı vardı. Bunu bilən Sovet hökuməti və İngiltərə öz qoşunlarını İranın ərazisinə yeritdilər. SSRİ qoşunları Güney Azərbaycana girdi. SSRİ İranın ərazisinə girməsini 1922-ci ildə İran və SSRİ arasında olan müqavilə ilə izah etdi (həmin müqaviləyə görə əgər bir dövlətin təhlükəsizliyinə qarşı şərait yaranarsa digəri onun ərazisinə qoşun yeridə bilər). Ölkədə yaranmış olan vəziyyət Rza şah öz oğlu Məhəmməd Rza Pəhləvinin xeyrinə taxtdan əl çəkdirir və Cənubi Afrikaya sürgün olunur. 1963-cü ilin əvvəlində Məhəmməd Rza Pəhləvinin hökuməti ümummilli islahatlar kursunu – Ağ İnqlab (انقلاب سفید Enghelāb-e Sefid) – elan edir.

Məhəmməd Rza Pəhləvi (26 oktyabr 1919, Tehran, İran — 27 iyul 1980, Qahirə, Misir) — Sonuncu Qacar Şahənşahı. Məhəmməd Rza Pəhləvi 1919-cü il oktyabrın 26-da İranın paytaxtı Tehran şəhərində, görkəmli sərkərdə və Pəhləvilər sülaləsinin banisi, Rza xanın ailəsində anadan olmuşdur. 1925-ci ildə Rza xan özünü İranın şahı və Məhəmməd Rzanı şahzadə elan edir. 1935-ci ildə İsveçrədəki Institut Le Roseyi (kollec) bitirdikdən sonra İrana qayıdır və burada, Tehran hərbi məktəbində, hərbi təhsil alır. İkinci dünya müharibəsi zamanı İran öz "neytrallığını" elan etsə də, ölkədə çox güclü faşist kəşfiyyatı vardı. Bunu bilən Sovet hökuməti və İngiltərə öz qoşunlarını İranın ərazisinə yeritdilər. SSRİ qoşunları Güney Azərbaycana girdi. SSRİ İranın ərazisinə girməsini 1922-ci ildə İran və SSRİ arasında olan müqavilə ilə izah etdi (həmin müqaviləyə görə əgər bir dövlətin təhlükəsizliyinə qarşı şərait yaranarsa digəri onun ərazisinə qoşun yeridə bilər). Ölkədə yaranmış olan vəziyyət Rza şah öz oğlu Məhəmməd Rza Pəhləvinin xeyrinə taxtdan əl çəkdirir və Cənubi Afrikaya sürgün olunur. 1963-cü ilin əvvəlində Məhəmməd Rza Pəhləvinin hökuməti ümummilli islahatlar kursunu – Ağ İnqlab (انقلاب سفید Enghelāb-e Sefid) – elan edir.

Rza Pəhləvi aşağıdakı mənalarda işlədilə bilər: Rza şah Pəhləvi (1878-1944) — İran şahı Məhəmməd Rza Pəhləvi (1919-1980) — son İran şahı.

Rza şah Pəhləvi (fars. رضا پهلوی‎; 15 mart 1878, Alaşt, Mazandaran ostanı – 26 iyul 1944, Yohannesburq, Transvaal[d]) — İran şahı (1925–1941), Pəhləvilər sülaləsinin banisi. Əhməd şah Qacarı devirib Pəhləvi xanədanını qurmuşdur. Onun qurduğu Pəhləvi rejimi sekulyarist, milliyyətçi, militarist və anti-kommunist rejimdir. Rza Xan 1878-ci il martın 15-də Mazandaran əyalətinin Savadkuh şəhərindəki Alaşt kəndində anadan olmuşdur. Atası Abbas Əli (1815–1878) Savadkuhda polkovnik idi. Anası Nüşafarin Zəhra Qafqazlı immiqrant idi. Rza Xanın babası Murad Əli Xan bir əsgər idi və 1848-ci ildə Herat mühasirəsində həyatını itirdi. Murad Əli Xanın 7 oğlu var idi. İlk oğlu Çıraq Əli Tehranda yaşamış və orduda xidmət etmişdir.

Rza şah Pəhləvi (fars. رضا پهلوی‎; 15 mart 1878, Alaşt, Mazandaran ostanı – 26 iyul 1944, Yohannesburq, Transvaal[d]) — İran şahı (1925–1941), Pəhləvilər sülaləsinin banisi. Əhməd şah Qacarı devirib Pəhləvi xanədanını qurmuşdur. Onun qurduğu Pəhləvi rejimi sekulyarist, milliyyətçi, militarist və anti-kommunist rejimdir. Rza Xan 1878-ci il martın 15-də Mazandaran əyalətinin Savadkuh şəhərindəki Alaşt kəndində anadan olmuşdur. Atası Abbas Əli (1815–1878) Savadkuhda polkovnik idi. Anası Nüşafarin Zəhra Qafqazlı immiqrant idi. Rza Xanın babası Murad Əli Xan bir əsgər idi və 1848-ci ildə Herat mühasirəsində həyatını itirdi. Murad Əli Xanın 7 oğlu var idi. İlk oğlu Çıraq Əli Tehranda yaşamış və orduda xidmət etmişdir.

Xatirələr: Yıxılan rejimin və bitməyən eşqin hekayəti (ing. An Enduring Love: My Life with the Shah) — İran, Pəhləvilər xanədanlığının ilk və son şahbanusu Fərəh Pəhləvinin yazdığı əsər. Sonuncu İran şahı Məhəmməd Rza Pəhləvinin xanımı, əslən azərbaycanlı olan Şahbanu Fərəh Pəhləvinin (Diba) xatirələri bu ölkənin az qala 60 illik tarixinə işıq salır. Bu əsər memuar və tarixi janrda olsa da dramatik bir sevgi dastanını xatırladır, bu baxımından geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulub. Əsərin tərcümə və redaktə tərzi tərcüməçinin təqdim etdiyi qaydada saxlanmışdır. Memuar Nəriman Əbdülrəhmanlı tərəfindən Azərbaycan dilinə tərcümə, Əsgər Rəsulov tərəfindən də redaktə edilmiş və Bakıda Adiloğlu nəşriyyatı tərəfindən 2007-ci ildə 420 səhifədə, 1000 tirajla, 2016-cı ildə isə Xanda, 420 səhifədə, 500 nüsxə; Qanunda 300 nüsxə, Bakı Kitab Klubu tərəfindən 432 səhifədə və 100 tirajla çap edilib. Bakı Kitab Klubu. "Fərəh Pəhləvi Xatirələr (Memuar)" ( (az.)). kitabklubu.org. 2017-08-02 tarixində arxivləşdirilib.

Əli Rza Pəhləvi (28 aprel 1966, Tehran – 4 yanvar 2011, Boston) — son İran şahı Məhəmməd Rza Pəhləvinin ikinci oğlu. 28 aprel 1966-cı ildə Tehranda doğulmuşdur. Əli Rza Prinston universitetində bakalavr, Kolumbiya universitetində magistr dərəcələri almışdı, Harvard Universitetində qədim İran və fars ədəbiyyatını öyrənirdi. Qardaşından fərqli olaraq, siyasətə qarışmır, mətbuatdan qaçırdı. 44 yaşınacan subay qalması da təbiətindəki qapalılıqla bağlı idi. Pəhləvi ailəsi şahzadənin ölümü ilə bağlı verdiyi bəyanatda deyilir: ""Əlirza milyonlarla iranlı gəncdən biri kimi vətənində baş verən acınacaqlı olaylardan son dərəcə narahat və qəmgin idi.

Pəhləvi dili — Orta dövr (e.ə. 250, 65-ci ilə kimi) fars dili. Lessons in Pahlavi-Pazend by S. D. Bharuchī and E. S. D. Bharucha (1908) at the Internet Archive — Part 1 and 2 Middle Persian texts on TITUS Scholar Raham Asha's website, including many Middle Persian texts in original and translation An organization promoting the revival of Middle Persian as a literary and spoken language (contains a grammar and lessons) Edward Thomas. Early Sassanian inscriptions, seals and coins. Trübner. 1868. 137. İstifadə tarixi: 2011-07-05.

Pəhləvi sülaləsi — 1925-ci ildən 1979-cu ilə qədər İranda hakim sülalə. 400 il davam edən Azərbaycan monarxiyasının devrilməsi və İran inqilabı nəticəsində ləğv olunmuşdur. Xanədan 1925-ci ildə Rza Şah Pəhləvi tərəfindən qurulmuşdur. Onun oğlu Məhəmməd Rza Şah Pəhləvi İranın son şahı idi. Qacar sülaləsinin son hökmdarı Əhməd Şah Qacar ​​hakimiyyətdə olduğu, İran hökumətinə Britaniya və Sovet hücumlarını dayandırmaq iqtidarında olmadığı, hərbi zərbə ilə çox zəiflədiyi və parlamentdən hakimiyyətdən çıxarıldığı dövrdə Pəhləvilər hakimiyyətə gəldi. 12 dekabr 1925-ci ildə təsis yığıncağı olaraq çağırılan Məclis olaraq bilinən Milli Məclis gənc Əhməd Şah Qacarı hakimiyyətdən devirdi və Fars imperatorluğunun yeni hökmdarı Rza Şahı elan etdi. 1935-ci ildə Rza Şah xarici nümayəndələrdən endonim İrandan rəsmi yazışmalarda istifadə etməsini və İranın İmperatorluğunun rəsmi adı qəbul olunmasını istədi. 1953-cü ildə Birləşmiş Krallıq və ABŞ tərəfindən dəstəklənən dövlət çevrilişindən sonra Məhəmməd Rza Şah Pəhləvi hakimiyyəti daha otokratik olub və Sovet İttifaqı dövründə Qərb bloku ilə bərabər olmuşdur. 1978-ci ildən etibarən artan ictimai narazılıq və xalq üsyanı ilə qarşı-qarşıya gələn Pəhləvi 1979-cu ilin yanvarında ailəsi ilə sürgün olundu və bir çox hadisələrə səbəb oldu və 11 fevral 1979-cu ildə dövlətin ləğvi ilə nəticələndi. 27 iyul 1980-ci ildə Məhəmməd Rza Şah Pəhləvinin ölümündən sonra oğlu Rza Pəhləvi Pəhləvi xanədanlığının rəhbəri oldu.

Rza Şah Pəhləvinin türbəsi — Tehranın cənubunda,Rey Şəhərində İran şahının məzarı. 1980-ci ilin fevralında İran İslam İnqilabının ilk günlərində Rza Şahın türbəsi ayətullah Sadeq Xalxalinin rəhbərliyi ilə məhv edilib.

Rza Şah Pəhləvinin türbəsi — Tehranın cənubunda,Rey Şəhərində İran şahının məzarı. 1980-ci ilin fevralında İran İslam İnqilabının ilk günlərində Rza Şahın türbəsi ayətullah Sadeq Xalxalinin rəhbərliyi ilə məhv edilib.

Karin-Pəhləvilər (pəhl. Kārēn-Pahlaw) və ya Karin sülaləsi (pəhl. Kārēn; parf 𐭊𐭓𐭍𐭉, Karen; fars. کارن‎, Karin) — Parfiya və Sasani imperiyalarının hakimiyyəti dövründə İranın Yeddi Böyük Evindən biri. Sülalənin iqamətgahı Ekbatandan (indiki Həmədan, İran) təxminən 65 km cənubda yerləşən Nəhavənddə idi. Karin-Pəhləvilərin üzvləri Sasani imperiyasının dörd əsrlik tarixinin müxtəlif dövrlərində onun inzibati strukturunda diqqətəlayiq rütbələrə malik idilər. == Mənşəyi == Karin-Pəhləvilər Karinvənd sülaləsi də adlanmışdır. Onlar özlərinin folklor fiquru və eyni dərəcədə mifik Dəmirçi Kavenin oğlu Karindən törədiyini iddia etmişdilər. Onların tarixi mənşəyi ola bilər ki, Arsakların nəslindəndirlər. == Spahbedləri == Suxra (525–550-ci illər) Karin (550–600-cü illər) Alanda (600–635-ci illər) Valaş (650–673-cü illər) Bir neçə Karen şahzadəsi (673–765) Vandad Hormozd (765–815-ci illər) Vəndad Səfan (765–800-cü illər) Karin ibn Vandad Hormozd (815–816) Məzyar (817-ci il) Vinda-Ümid (800–820-ci illər) Bəvənd hakimiyyəti (817-ci il) Quhyar (817–823-cü illər) Məzyar (h.

Əmir Xosrov Dəhləvi (1253 – 27 sentyabr 1325, Dehli) — Hindistanın türk əsilli böyük şair və musiqiçisi. Dəhləvi özündən sonra çox zəngin bir irs qoyub getmişdir. XV əsr təzkirəçisi Dövlətşah Səmərqəndi təzkirələrinin birində Əmir Xosrov haqqında bilgi verərkən Xosrov Dəhləvi divanının 4 - 5 yüz min beyt arasında olduğunu qeyd edir. Əmir Xosrov dühasına dəlalət edən faktlardan biri də onun, nəzm və nəsr nümunələrini eyni ustalıqla yaratmasıyla bərabər, elmi əsərlər də qələmə almasıdır. Üstəlik, böyük musiqiçi və musiqişünas da olmuşdur. O, musiqinin həm nəzəri, həm də təcrübəi aspektləri ilə bilavasitə məşğul olmuşdur. === Haqqında çap edilən kitablar === 4 aprel 2023-cü ildə AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu tərəfindən “Əmir Xosrov Dəhləvi” monoqrafiyası “Elm və təhsil” nəşriyyatında çapdan çıxıb. Kitabın elmi redaktoru AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli, “Ön söz”ünün müəllifi və məsul redaktor filologiya elmləri doktoru, professor İmamverdi Həmidov, rəyçisi filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Könül Hacıyevadır. == Həmçinin bax == Dəhləvi Əmir Xosrov. Şirin və Xosrov / Tərcümə ed., ön sözün və şərhlərin müəl.

Əbu Əbdiləziz Qütbəddin Şah Vəliyyullah Əhməd bin Əbdürrəhim bin Vəcihəddin əd-Dəhləvi əl-Faruqi (21 fevral 1703, Dehli – 20 avqust 1762, Dehli) — Hindistanlı alim, islahatçı və mühəddis. Şah Vəliyyullah Əhməd bin Əbdürrəhim 3 mart 1703-cü il tarixində Dehli şəhərinə bağlı Muzaffərnaqarda doğulmuşdudu. Soyu ata tərəfindən Həzrət Ömərə, ana tərəfindən İmam Musa əl-Kazıma çatır. XIII yüzilin sonlarına doğru Hindistana yerləşmiş bir ailəyə mənsubdur. Həyatına dair qaynaqlarda yer alan bilgilər daha çox "Ənfasül-ʿarifin" adlı əsərindəki avtobioqrafiyasına dayanır. Babası Vəcihəddin ilə atası Əbdürrəhim, Dehli üləmasından olub hər ikisi də "əl-Fətaval-Hindiyyə"ni (əl-Aləmgiriyyə) hazırlayan heyətdə yer almışdı. Şeyx Məhəmməd Pühlətinin qızı olan anası Fəxrünnisa xanım da dini elmlərə vaqıf bir qadın idi. Şah Vəliyyullah kiçik yaşda Quranı əzbərlədi. İlk təhsilini atasının yanında gördü. Hindistanda ondan ən çox istifadə etdiyi müəllimi Şeyx Məhəmməd Əfdal əs-Siyalkutidir.

Əmir Xosrov Dəhləvi (1253 – 27 sentyabr 1325, Dehli) — Hindistanın türk əsilli böyük şair və musiqiçisi. Dəhləvi özündən sonra çox zəngin bir irs qoyub getmişdir. XV əsr təzkirəçisi Dövlətşah Səmərqəndi təzkirələrinin birində Əmir Xosrov haqqında bilgi verərkən Xosrov Dəhləvi divanının 4 - 5 yüz min beyt arasında olduğunu qeyd edir. Əmir Xosrov dühasına dəlalət edən faktlardan biri də onun, nəzm və nəsr nümunələrini eyni ustalıqla yaratmasıyla bərabər, elmi əsərlər də qələmə almasıdır. Üstəlik, böyük musiqiçi və musiqişünas da olmuşdur. O, musiqinin həm nəzəri, həm də təcrübəi aspektləri ilə bilavasitə məşğul olmuşdur. 4 aprel 2023-cü ildə AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu tərəfindən “Əmir Xosrov Dəhləvi” monoqrafiyası “Elm və təhsil” nəşriyyatında çapdan çıxıb. Kitabın elmi redaktoru AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli, “Ön söz”ünün müəllifi və məsul redaktor filologiya elmləri doktoru, professor İmamverdi Həmidov, rəyçisi filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Könül Hacıyevadır. Dəhləvi Əmir Xosrov. Şirin və Xosrov / Tərcümə ed., ön sözün və şərhlərin müəl.

"Leyli və Məcnun" — Əmir Xosrov Dəhləvinin "Xəmsə" toplusuna daxil olan üçüncü əsəridir. == Məzmunu == Dəhləvinin “Leyli və Məcnun”unu Nizaminin eyni adlı əsərinin təsiri ilə yazsa da, onun məzmunu bir qədər fərqlidir. Burada Qeys həqiqi bir dəli kimi təqim edilir. Əsərin başlanğıcında Nizaminin istifadə etdiyi xalq ədəbiyyatından gələn stil də yoxdur. O, hadisəni deyə başlayır. Qeysin gələcəkdə aşiq olacağını falçılar təyin edirlər. Məktəbdə Leyliyə aşiq olması, Leylinin anasının xəbərdar olub ona nəsihət verməsi, atasının Leylini ev dustağı etməsi təsvir edilir. Məcnun dağa-səhraya düşür, atası onu tapır. Anası elçi getsə də, Məcnunun atası qızı vermir. Bundan sonra hadisələr başqa cür inkişaf edir.

"Şirin və Xosrov" — Əmir Xosrov Dəhləvinin "Xəmsə" toplusuna daxil olan ikinci əsəridir. Dehləvinin “Şirin və Xosrov” poemasının məzmunu, poemanın tərkib hissələri təxminən Nizaminin “Xosrov və Şirin” poemasında olduğu kimidir. Əsərdə iştirak edən obrazlar, baş verən hadisələr də əsas etibarilə Nizami əsərində təsvir olunduğu kimidir. Hətta, bu əsəri bir növ iqtibas da adlandırmaq olar. Lakin, Dehləvi öz zövqüncə, eləcə də, dövrünün, mühitinin tələblərinə uyğun şəkildə əsərinin süjetində bəzi dəyişikliklər əmələ gətirmiş, poemada müəyyən epizodları artırıb-əksiltmişdir. Şair çalışmışdır ki, əsərin məzmunu, onun ana xətti saray əhvali-ruhiyyəsinə, hakim təbəqənin amal və arzusuna uyğun gəlsin, hadisələri dövrünün zadəgan mühitinə uyğun bir tərzdə nəzmə çəksin. Məhz bu nöqteyi-nəzərdən Dehləvi Nizami əsərində əsas qəhrəman olan Şirin obrazını ikinci yerə, şahzadə xosrov obrazını isə ön plana çəkmişdir. Digər tərəfdən də, Fərhadı adı bir zəhmətkeş kimi yox, Çin şahzadəsi, Çin xaqan nəslinə mənsub bir şəxs kimi təsvir tərənnüm etmişdir. Dehləvi adi və zəhmətkeş insan haqqında fikir söyləmək istəməmiş, əməkçi bir sənətkarı şahlar şahı Xosrova qarşı qoymaqdan çəkinməmişdir. Bu əhvali-ruhiyyə çox qabarıq şəkildə bütün əsər boyu özünü göstərir.

Pəhləvan və ya Pəhlivan — Ad, təxəllüs. Pəhləvan bəy Bayandur — Bayandur elinin başçısı. Bu təxəllüsü olan şəxslər Pəhləvan Nabat — Qarabağın adlı-sanlı güləşçisi Yaşayış məntəqələri Pəhləvan (Takab) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Takab şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.

Pəhləvani və ya cənubi kürd dili (kürd. زەرەوایە کوردیا خوارین/Zaravayê Kurdîya Xwarîn) — kürd dillərindən biri. İranda (4,1 milyon; əsasən Kirmanşah və İlam ostanlarında) və İraqda (200 min; Diyalə və Vasitdə) kürdlər arasında yayılmışdır. Otuz yeddi variasiyanı özündə birləşdirir. Erqativliyinə görə dilçilər tərəfindən ayrıca dialekt kimi təsnif edilən lək ilə qarşılıqlı anlaşılır. Orta əsrlərdə cənubi kürd dili fars dilinin böyük təsiri altında olmuşdur. Onu danışan Kalhor tayfasını XVI əsrdə kürd tarixçisi Şərəf xan Bitlisi qeyd etmişdir. O, kürdləri dil və məişət həyatına görə şərti olaraq dörd qrupa ayırmışdır: kurmanc, lur, kalhor və goran.

Qələvilər — suda həll olan əsaslara deyilir. Qələvilərə LiOH, NaOH, KOH, RbOH, CsOH, Ca(OH)2, Sr(OH)2, Ba(OH)2 əsasları aiddir. Digər əsaslar ya suda az həll olur, ya da həll olmur: Zn(OH)2, Fe(OH)2, Cr(OH)2 və.s. 1) Aktiv metalların (Li,Na, K, Rb, Cs, Ca, Sr, Ba) su (H2O) ilə qarşılıqlı təsiri zamanı əvəzetmə reaksiyası ilə alınır: 2 Li + 2 H 2 O ⟶ 2 LiOH + H 2 {\displaystyle {\ce {2Li + 2H2O -> 2LiOH + H2}}} 2) Qələvi və qələvi-torpaq metalların hidridlərinin su ilə reaksiyasından alınır: KH + H 2 O ⟶ KOH + H 2 {\displaystyle {\ce {KH + H2O -> KOH + H2}}} Əvvəlcə, sabit valentli metalın adı, sonra hidroksid sözü deyilir.

Pəhlə (fars. پهله‎) — İranın İlam ostanının Dehluran şəhristanının Zərrinabad bəxşində şəhər. 2006-cı ilin siyahıya alınması əsasında bu şəhər 4 341 nəfər və 840 ailədən ibarət idi.

Ələvilik — islamda mövcud məzhəblərdən biri. Daha çox şiəliyə və bəktaşiliyə yaxındır. Aşiqlər – bunları assosiativ üzvlər də adlandırmaq olar, elektorat da. Təriqətə rəğbətlə yanaşan, amma hələ Yolu seçməyənlər belə adlanardı. Mühibb – təqdimetmə mərasimini keçmiş aşiqlərdir. Bunlara bir sıra mərasim və ayinlərin icrasında iştirak etməyə icazə verilərdi. Dərviş – özündən böyüklərə qulluq eləmək qaydalarını öyrənmiş, Yolu keçmək üçün and içib icazə al/götürmüş, xirqə və digər simvolları daşımaq hüququ əldə eləmiş kəslər. Ata – Dədə-baba və ya regional təkyənin xəlifəsi tərəfindən təyin olunardı. Bu titulun sahibi yerli təkyənin başçısı, ya da regional təkyədə şöbə rəhbəri ola bilərdi. Dərvişi-mücərrəd – nikahsızlıq andı içmiş dərviş.

Əmir Xosrov Dəhləvi (1253 – 27 sentyabr 1325, Dehli) — Hindistanın türk əsilli böyük şair və musiqiçisi. Dəhləvi özündən sonra çox zəngin bir irs qoyub getmişdir. XV əsr təzkirəçisi Dövlətşah Səmərqəndi təzkirələrinin birində Əmir Xosrov haqqında bilgi verərkən Xosrov Dəhləvi divanının 4 - 5 yüz min beyt arasında olduğunu qeyd edir. Əmir Xosrov dühasına dəlalət edən faktlardan biri də onun, nəzm və nəsr nümunələrini eyni ustalıqla yaratmasıyla bərabər, elmi əsərlər də qələmə almasıdır. Üstəlik, böyük musiqiçi və musiqişünas da olmuşdur. O, musiqinin həm nəzəri, həm də təcrübəi aspektləri ilə bilavasitə məşğul olmuşdur. 4 aprel 2023-cü ildə AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu tərəfindən “Əmir Xosrov Dəhləvi” monoqrafiyası “Elm və təhsil” nəşriyyatında çapdan çıxıb. Kitabın elmi redaktoru AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli, “Ön söz”ünün müəllifi və məsul redaktor filologiya elmləri doktoru, professor İmamverdi Həmidov, rəyçisi filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Könül Hacıyevadır. Dəhləvi Əmir Xosrov. Şirin və Xosrov / Tərcümə ed., ön sözün və şərhlərin müəl.

Eldar Dəhnəvi (Dəhnəvi Eldar Musa oğlu; d. 1966. Kiçik Dəhnə, Şəki rayonu, Azərbaycan SSR, SSRİ) — Tatarıstan alimi; Kimya elmləri doktoru. Kazan Dövlət Texnologiya Universitetinin ümumi kimya texnologiyaları kafedrasının professoru. NİOST “Sibur holdinq” ASC‑nin riyazi modelləşdirmə və layihələrin texnoloji ekspertizası şöbəsinin rəisi. == Həyatı == Dəhnəvi Eldar Musa oğlu 1966-cı il mayın 17-də Azərbaycan Respublikasının Şəki rayonunun Kiçik Dəhnə kəndində anadan olub. 1988-ci ildə Kazan Kimya-Texnologiya İnstitutunu “lakların, boyaların, lak və boya materiallarının texnologiyası” ixtisası üzrə əla qiymətlərlə bitirib və həmin institutun aspiranturasına qəbul edilib. Aspirant olarkən ictimai fəaliyyətlə aktiv məşğul olub. E.Dəhnəvi 1988-ci ilin noyabrında həmfikirləri ilə postsovet məkanında ilk azərbaycanlı həmyerlilər cəmiyyətlərindən birini yaradıb və ona sədrlik edib. 1993-cü ildə texnika elmləri namizədi elmi dərəcəsini almaq üçün “Əridicilərin köməyi ilə hidroperoksid kumolun turşu-katalitik parçalanması prosesinin idarə olunması” mövzusunda namizədlik dissertasiyası yazıb.

Beqlevi — Kutaisi quberniyasının Şorapan qəzasında (indi Zestafon rayonunda) kənd adı. == Toponimkası == Beqlevi — Kutaisi quberniyasının Şorapan qəzasında (indi Zestafon rayonunda) kənd adı. Beqli adından və qədim türk dillərində eb "dayanacaq", "düşərgə", "oba" sözündən və gürcücə yazılışda sonuna əlavə olunmuş "i" adlıq hal şəkilçisindən ibarətdir. Ermənistanda Abaevi, Alpevi, Aydınev, Gürcüstanda Kulevi və b. toponimlərdə qədim türk mənşəli ev "düşərgə" sözü vardır. Albaniyada erkən orta əsrlərdə Tatev monastırının (Zəngəzurda) adında da "eb" sözü iştirak edir. Qafqazın toponimiyasında Beqle, Beqli formalarındadır. XIX əsrdə İrəvan quberniyasının Novobayazid qəzasında Beqludağ , Şimali Qafqazda Dağıstan əyalətinin Dargin dairəsində Beqala-Moxi ("Beqlidağ" deməkdir), Batumi dairəsində Beqleti, Borçalı qəzasında Böyük Beqlər (Bəylər) və Kiçik Beqlər (Bəylər), Azərbaycanda Şamaxı rayonunda Bəklə, Ərəş qəzasında Bəklər, Şəki qəzasında Beklə kənd adları da buraya aiddir. Toponimin iki izahı mümkündür. Borçalı elinin Beqlik qolunun adını əks etdirir.

Pəhləvanı — Azərbaycanın milli rəqsi. Gənc pəhləvanlara həsr olunmuş qədim rəsdir. O, Şəki rayonunun dağlarında meydana çıxmışdır. Olduqca cəld hərəkətli, son dərəcə dinamik rəqsdir. Pəhlivanlar burada öz gücünü göstərməkdən daha çox, məharətini, gəncliyə xas olan qoçaqlığını numayiş etdirməyə çalışırlar. Respublikanın bir çox rayonlarında ifa olunur.