Поиск по словарям.

Hun Tszinbao və ya Sammo Hunq Kam-bo (ing. Sammo Hung, kantonca: 洪金寶) — Honkonq aktyoru, rejissoru, prodüseri və döyüş ustasıdır.

2010 Lissabon sammiti — NATO-ya üzv dövlətlərin dövlət və hökumət başçılarının 2010-cu il 19–20 noyabr tarixlərində Portuqaliyanın paytaxtı Lissabonda keçirilən toplantısı. Üzv dövlətlər 1999-cu ildə Vaşinqton sammitində qəbul edilmiş əvvəlki planın başa çatmasından sonra ittifaqın yeni onillik planı olan yeni "Strateji Konsepsiya"nı qəbul etdilər. İttifaqın terrorizm və kiberhücumlar kimi müasir çağırışlarına cavab verən Strateji Konsepsiyasını qəbul etməklə yanaşı, üzvlər raketdən müdafiə sistemini birgə inkişaf etdirmək barədə razılığa gəliblər. Üzvlər təşkilatın bu ölkədəki əməliyyatları ilə bağlı Əfqanıstan prezidenti Həmid Kərzai ilə görüşüb. Onlar 2014-cü ilə qədər qoşunların tədricən ölkədən çıxarılması barədə razılığa gəliblər. NATO Əfqanıstan qüvvələrinə və polisinə təlim və məsləhət vermək üçün Əfqanıstanda qalmaq öhdəliyini təkrarlayıb. == Görüş == Sammit Millətlər Parkı (Parque das Nações) ərazisindəki Lissabon Beynəlxalq Sərgi Salonunda (Feira Internacional de Lisboa) baş tutub. Bu, 2009-cu ilin avqustunda NATO-nun baş katibi vəzifəsinə başlayan Anders Foq Rasmussenin sədrliyi ilə keçirilən ilk sammit idi. == Gündəlik == === Strateji Konsepsiya === Sammitə daxil olan üzv dövlətlərin 1999-cu ildən bəri ilk dəfə olaraq yeni Strateji Konsepsiya qəbul edəcəyi gözlənilirdi. Sammitdən əvvəl baş katib Rasmussen özü planın layihəsini hazırlayıb.

2015 G-20 Antalya sammiti - G-20 dövlətlərinin 10-cu toplantısıdır.

2015 G-20 Antalya sammiti - G-20 dövlətlərinin 10-cu toplantısıdır.

2017 G20 Hamburq sammiti — G20-nin sayca on ikinci görüş olub, Almaniyanın Hamburq şəhərində, 7-8 iyul 2017 tarixində baş tutmuşdur. == İştirakçılar == 2017 G20 Hamburq sammitində iştirak edən liderlərin siyahısı: === Daimi qonaqlar === === Beynəlxalq Təşkilatlar === == Summit gündəmdə == Hər zamanki sammit mövzuları olan Qlobal İqtisadi İnkişaf, Beynəlxalq Ticarət və Finans Marketlərinin Təmzinlənməsi mövzularına əlavə olaraq G20 Sammitində aşaqdakı mövzular da müzakirə olunmuşdur. === Daha Əhatəli Böyümə === G20-nin sonuncu məruzəsi, ticarət əlaqələrinin inkişaf etməkdə olan ölkələrə qarşı qarşılıqlı və ayrı-seçkilik olmamasına ehtiyac olduğunu vurğulayaraq, liberalizasiyanın prioritetinə və azad bazar iqtisadiyyatının qurulma yolunda təşviqinə önəm vermək. === Davamlı İnkişaf üçün 2030 Gündəmin həyata keçirilməsi === Birləşmiş Ştatların Paris Konvensiyasından çəkilməsinə baxmayaraq, Almaniyanın sədri BMT-nin Davamlı İnkişaf Məqsədləri (SDG) ruhunda "ətraf mühitin davamlılığı, gender bərabərliyi və sosial inklüzivliyi üçün yenilənmiş ictimai siyasət maraqlarından" xüsusilə də bərpa olunan enerjinin təqdimatı və inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan bütün ölkələrdə daha çox qalıq yanacaq ayrılması. ==== Hind-Norveç əməkdaşlığı və birgə investisiya ==== Hindistanın Baş naziri Narendra Modi Norveçin Pensiya Fondunu ölkəsinin Milli İnfrasktur İnvestisiya platformasına investisiyalar üçün dəvət etmişdi. === Qadınların iqtisadi gücləndirilməsi === === Qaçqınlar və Avropa miqrant böhranı === === Terrorla mübarizə və milli təhlükəsizlik === G20 liderləri birgə bəyanatında terror qruplarına maliyyələşdirmənin boğulmasına və internet üzərindən təbliğatın yayılmasına mane olmaq üçün addımlar atmağa söz verdilər. Hindistanın baş naziri Narendra Modi, Pakistan torpaqlarında fəaliyyət göstərən terror təşkilatlarını adlandıraraq bu qrupların hamısının eyni ideologiyanı və məqsədi - nifrət yaymaq və insanları öldürməyi paylaşdığını söyləyib. İndoneziya prezidenti Joko Widodo, üzv dövlətləri terrorla mübarizəyə birləşməyə çağırdı və önləyici və radikalizasiya proqramlarını da vurğuladı. ABŞ və Rusiya, Trump ilə Putin arasında Hamburqda danışıqlardan sonra Suriya atəşkəsi razılaşmasına çatdı. Almaniyanın Federal Kansleri Angela Merkel, G20 zirvəsinin bağlanış mətbuat konfransında jurnalistlərə etdiyi şərhdə, "G20'nin Trump və Putin arasında ilk görüşünün reallaşdığının marjında olduğunu sevindim.

2017 G20 Hamburq sammiti — G20-nin sayca on ikinci görüş olub, Almaniyanın Hamburq şəhərində, 7-8 iyul 2017 tarixində baş tutmuşdur. == İştirakçılar == 2017 G20 Hamburq sammitində iştirak edən liderlərin siyahısı: === Daimi qonaqlar === === Beynəlxalq Təşkilatlar === == Summit gündəmdə == Hər zamanki sammit mövzuları olan Qlobal İqtisadi İnkişaf, Beynəlxalq Ticarət və Finans Marketlərinin Təmzinlənməsi mövzularına əlavə olaraq G20 Sammitində aşaqdakı mövzular da müzakirə olunmuşdur. === Daha Əhatəli Böyümə === G20-nin sonuncu məruzəsi, ticarət əlaqələrinin inkişaf etməkdə olan ölkələrə qarşı qarşılıqlı və ayrı-seçkilik olmamasına ehtiyac olduğunu vurğulayaraq, liberalizasiyanın prioritetinə və azad bazar iqtisadiyyatının qurulma yolunda təşviqinə önəm vermək. === Davamlı İnkişaf üçün 2030 Gündəmin həyata keçirilməsi === Birləşmiş Ştatların Paris Konvensiyasından çəkilməsinə baxmayaraq, Almaniyanın sədri BMT-nin Davamlı İnkişaf Məqsədləri (SDG) ruhunda "ətraf mühitin davamlılığı, gender bərabərliyi və sosial inklüzivliyi üçün yenilənmiş ictimai siyasət maraqlarından" xüsusilə də bərpa olunan enerjinin təqdimatı və inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan bütün ölkələrdə daha çox qalıq yanacaq ayrılması. ==== Hind-Norveç əməkdaşlığı və birgə investisiya ==== Hindistanın Baş naziri Narendra Modi Norveçin Pensiya Fondunu ölkəsinin Milli İnfrasktur İnvestisiya platformasına investisiyalar üçün dəvət etmişdi. === Qadınların iqtisadi gücləndirilməsi === === Qaçqınlar və Avropa miqrant böhranı === === Terrorla mübarizə və milli təhlükəsizlik === G20 liderləri birgə bəyanatında terror qruplarına maliyyələşdirmənin boğulmasına və internet üzərindən təbliğatın yayılmasına mane olmaq üçün addımlar atmağa söz verdilər. Hindistanın baş naziri Narendra Modi, Pakistan torpaqlarında fəaliyyət göstərən terror təşkilatlarını adlandıraraq bu qrupların hamısının eyni ideologiyanı və məqsədi - nifrət yaymaq və insanları öldürməyi paylaşdığını söyləyib. İndoneziya prezidenti Joko Widodo, üzv dövlətləri terrorla mübarizəyə birləşməyə çağırdı və önləyici və radikalizasiya proqramlarını da vurğuladı. ABŞ və Rusiya, Trump ilə Putin arasında Hamburqda danışıqlardan sonra Suriya atəşkəsi razılaşmasına çatdı. Almaniyanın Federal Kansleri Angela Merkel, G20 zirvəsinin bağlanış mətbuat konfransında jurnalistlərə etdiyi şərhdə, "G20'nin Trump və Putin arasında ilk görüşünün reallaşdığının marjında olduğunu sevindim.

2019 G-20 Osaka sammiti — İyirmilər qrupu (G-20) ölkələrinin 14-cü görüşü. 28-29 iyun 2019-cu il tarixlərində Yaponiyanın Osaka şəhərində Osaka Beynəlxalq Sərgi Mərkəzində keçirilmişdir. Bu, Yaponiyada baş tutan ilk G-20 sammitidir.

2019 G-20 Osaka sammiti — İyirmilər qrupu (G-20) ölkələrinin 14-cü görüşü. 28-29 iyun 2019-cu il tarixlərində Yaponiyanın Osaka şəhərində Osaka Beynəlxalq Sərgi Mərkəzində keçirilmişdir. Bu, Yaponiyada baş tutan ilk G-20 sammitidir.

ATƏT-in Budapeşt sammiti (4–6 dekabr 1994-cü il) — 1994-cü ilin dekabrında Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Müşavirəsinin (ATƏM) zirvə görüşü keçirilib. Bu, ATƏM yarandıqdan sonra dövlət rəhbərlərinin dördüncü görüşü idi. Bu görüş ATƏM-in Heydər Əliyevin iştirakı ilə keçirilən ilk görüşü idi. Budapeşt Zirvə görüşündə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar ATƏM-in fəaliyyətinin intensivləşdirilməsi barədə qərar qəbul olundu. ATƏM dövlətlərinin başçıları nizamlamanın mərhələli xarakterini müəyyən edərək və ATƏM-in Minsk Konfransının həmsədrlərinə silahlı münaqişənin dayandırılması barədə saziş hazırlamağı tapşırdı. Saziş bütün tərəflər üçün münaqişənin əsas nəticələrinin aradan qaldırılmasını özündə əks etdirməli və Minsk Konfransının çağırılması üçün əsas olmalı idi. Görüşdə münaqişə zonasında sülhün təmin edilməsi üçün ATƏM-in çoxmillətli qüvvələrinin yerləşdirilməsi barəsində bir qərar qəbul olundu. == ATƏM-in fəaliyyətinin intensivləşdirilməsi == İştirakçı dövlətlər münaqişə və onun nəticəsi kimi insan faciəsinin davam etməsini pisləyərək münaqişədə iştirak edən tərəflərin 1994-cü il may ayının 12-də ATƏM-in Minsk qrupu ilə birgə əməkdaşlıqda Rusiya Federasiyasının vasitəçiliyi ilə razılaşdırılmış atəşkəsi təsdiq etmələrini alqışladılar. İştirakçı dövlətlər BMT Təhlükəsizlik Şurasının əlaqədar qətnamələrinə dair öhdəliklərini təsdiq etdilər və Təhlükəsizlik Şurasının münaqişənin sülh yolu ilə həll edilməsinə yönəlmiş ATƏM-in səylərinə verdiyi siyasi dəstəyi alqışladılar. Bununla əlaqədar onlar münaqişədə iştirak edən tərəfləri birbaşa əlaqələr də daxil olmaqla, intensiv daimi danışıqlara çağırdılar.

2010 Lissabon sammiti — NATO-ya üzv dövlətlərin dövlət və hökumət başçılarının 2010-cu il 19–20 noyabr tarixlərində Portuqaliyanın paytaxtı Lissabonda keçirilən toplantısı. Üzv dövlətlər 1999-cu ildə Vaşinqton sammitində qəbul edilmiş əvvəlki planın başa çatmasından sonra ittifaqın yeni onillik planı olan yeni "Strateji Konsepsiya"nı qəbul etdilər. İttifaqın terrorizm və kiberhücumlar kimi müasir çağırışlarına cavab verən Strateji Konsepsiyasını qəbul etməklə yanaşı, üzvlər raketdən müdafiə sistemini birgə inkişaf etdirmək barədə razılığa gəliblər. Üzvlər təşkilatın bu ölkədəki əməliyyatları ilə bağlı Əfqanıstan prezidenti Həmid Kərzai ilə görüşüb. Onlar 2014-cü ilə qədər qoşunların tədricən ölkədən çıxarılması barədə razılığa gəliblər. NATO Əfqanıstan qüvvələrinə və polisinə təlim və məsləhət vermək üçün Əfqanıstanda qalmaq öhdəliyini təkrarlayıb. == Görüş == Sammit Millətlər Parkı (Parque das Nações) ərazisindəki Lissabon Beynəlxalq Sərgi Salonunda (Feira Internacional de Lisboa) baş tutub. Bu, 2009-cu ilin avqustunda NATO-nun baş katibi vəzifəsinə başlayan Anders Foq Rasmussenin sədrliyi ilə keçirilən ilk sammit idi. == Gündəlik == === Strateji Konsepsiya === Sammitə daxil olan üzv dövlətlərin 1999-cu ildən bəri ilk dəfə olaraq yeni Strateji Konsepsiya qəbul edəcəyi gözlənilirdi. Sammitdən əvvəl baş katib Rasmussen özü planın layihəsini hazırlayıb.

NATO sammiti (ing. NATO summit) — Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatına (NATO) üzv ölkələrin dövlət və hökumət başçılarının təşkilatın strateji istiqamətini qiymətləndirmək və müəyyən etmək, habelə yeni Baş katibin seçilməsi qaydalarını təsdiq etmək üçün vaxtaşırı baş tutan görüşü. Sammitlərin yeri və vaxtı Şimali Atlantik Şurası tərəfindən müəyyən edilir.1949-cu ildə NATO-nun yaranmasından bu yana otuzdan çox NATO sammiti keçirilmmişdir. Sonuncu müntəzəm sammit 2019-cu ilin dekabrında Şimali Makedoniya Respublikasının ittifaqa qoşulmaq qərarına gəldiyi zaman Londonda baş tutmuşdur.

Praqada NATO sammiti — 20–22 noyabr 2002-ci il tarixlərində Çexiyanın paytaxtı Praqa şəhərində keçirilmiş sammit. Bu, NATO-ya üzv ölkələrin dövlət və hökumət başçılarının təhlükəsizlik məsələlərinə dair rəsmi qərarlar qəbul etmək üçün bir araya gəldiyi XVI NATO sammiti idi. Mətbuat konfransında ABŞ-nin o vaxtkı prezidenti Corc Buş "istəklilərin koalisiyası" ilə birlikdə Səddam Hüseynin "silahsızlaşdırılacağı"nı elan etmişdir.

Sammit gölü (ing. Summit Lake) — Kanadanın Alberta əyalətində, Uoterton Gölləri Milli Parkında, Kameron gölünün yuxarısında, Alderson-Kartyu cığırının yaxınlığında yerləşən göl. Göl Kartyu və Kuster dağlarının arasındakı keçiddə yerləşir.

Sammo Hunun filmoqrafiyası.

Türkdilli ölkələrin zirvə sammiti (türk. Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi) — Türkiyə, Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan və Türkmənistan dövlətlərinin iştirakı ilə hər il bir başqa üzüv dövlətdə keçirilən beynəlxalq sammit.

Ümumdünya İnformasiya Cəmiyyəti Sammiti (ing. World Summit on the Information Society) — 2003-cü ildə Cenevrədə və 2005-ci ildə Tunisdə keçirilən İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları və İnformasiya Cəmiyyətinə dair iki mərhələli bir zirvə. Məqsədlərdən biri də yoxsul ölkələrdə İnternetə giriş imkanlarını genişləndirərək rəqəmsal uçuruma son qoymaqdır. Bu konfranslarda Ümumdünya Telekommunikasiya və İnformasiya Cəmiyyəti Günü tətil elan edildi. == Tarixi == 1998-ci ildə Minneapolisdə keçirilən BTİ-nin Səlahiyyətli Konfransında bir Tunis təklifindən sonra, BTİ İnformasiya Cəmiyyəti Sammitinin çağırılması barədə 73 saylı Qərarı təsdiqlədi və BMT-yə təqdim etdi. 2001-ci ildə zirvənin 2 mərhələdə keçirilməsi qərara alındı: 10-12 dekabr 2003-cü il Cenevrədə və 16-18 noyabr 2005 Tunisdə. 21 dekabr 2001-ci il tarixində BMT Baş Məclisi, Minilliyin Bəyannaməsi və Minilliyin İnkişaf Məqsədləri ilə əlaqələndirilərək İnformasiya Cəmiyyəti Sammiti haqqında 56/183 saylı qətnaməni təsdiqlədi. 2003-cü ildə Cenevrədə 175 ölkədən nümayəndələr İnformasiya Cəmiyyətinin Qurulmasına dair Bəyannamə qəbul etdilər. Planlara görə, 2015-ci ilədək dünya əhalisinin 50% -i İnternetə çıxışı olmalı idi. İnternetin tənzimlənməsi və bu prosesin maliyyələşdirilməsi məsələləri həll olunmamış qaldı.

İstanbul sammiti — 18–19 noyabr 1999-cu il tarixlərində Türkiyənin İstanbul şəhərində keçirilmiş Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) VI sammiti. Sammitin yekunu olaraq İstanbul Sammiti Bəyannaməsi qəbul edilmiş və Avropa Təhlükəsizlik Xartiyası imzalanmışdır. Həmçinin, İstanbulda ATƏT-in 30 iştirakçı dövləti Soyuq müharibədən sonrakı hadisələri əks etdirmək üçün, 1990-cı ildə qəbul olunan Avropada adi silahlı qüvvələr haqqında Müqaviləyə düzəlişlər edən Avropada adi silahlı qüvvələr haqqında Müqavilənin uyğunlaşdırılması haqqında Saziş imzalanmışdır. NATO-nun Kosovo münaqişəsinə müdaxiləsi və İkinci Çeçenistan müharibəsinin başlaması ilə bağlı Rusiya ilə Qərb arasında şifahi toqquşma olmuşdur. Dnestryanı münaqişəsi, Abxaziya–Gürcüstan münaqişəsi və Gürcüstan–Osetiya münaqişəsi də müzakirə edilmişdir. Sammitdə Rusiya 21 dekabr 2002-ci ilə qədər Moldova və Gürcüstandan hərbi qüvvələrini çıxaracağını vəd etsə də, bu baş tutmamışdır.

İstanbulda NATO sammiti — 28–29 iyun 2004-cü il tarixlərində Türkiyənin İstanbul şəhərində keçirilmiş sammit. Bu, NATO-ya üzv ölkələrin dövlət və hökumət başçılarının təhlükəsizlik məsələlərinə dair rəsmi qərarlar qəbul etmək üçün bir araya gəldiyi XVII NATO sammiti idi. Ümumiyyətlə, sammit 2002-ci ildə Praqada keçirilən sammitdə başlanan transformasiya prosesinin davamı kimi qiymətləndirilir. Burada sovet təcavüzünə qarşı Soyuq müharibə dövründən qalma ittifaqdan yeni və xarici təhlükəsizlik təhdidlərinə qarşı XXI əsr koalisiyasına keçid yaratmaq ümid edilirdi. Sammit dörd görüşdən ibarət olmuşdur. NATO üzvləri Şimali Atlantik Şurasının iclası zamanı ittifaqın yeddi yeni üzvünü qarşılamış, ittifaqın Əfqanıstan müharibəsindəki iştirakını genişləndirmək və Bosniyadakı mövcudluğuna son qoymaq qərarına gəlmiş, İraqa təlimlərdə kömək etməyə razılaşmış, yeni tərəfdaşlıq təşəbbüsü başlatmış və NATO-nun əməliyyat imkanlarını təkmilləşdirmək üçün addımlar atmışdır. NATO–Rusiya Şurasının iclası əsasən həm Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin burada iştirak etməməsi, həm də Avropada adi silahlı qüvvələr haqqında Müqavilənin uyğunlaşdırılması haqqında Sazişin ratifikasiyası və ya Rusiya qoşunlarının Gürcüstan və Moldovadan çıxarılması istiqamətində irəliləyişin olmaması ilə diqqət çəkmişdir. NATO liderləri həmçinin Ukraynanın NATO–Ukrayna Komissiyasına üzvlük istiqamətində irəliləyişini alqışlamış və Avro-Atlantik Tərəfdaşlıq Şurasının iclası zamanı NATO üzvü olmayan həmkarları ilə bəzi ümumi və əsasən simvolik mövzuları müzakirə etmişdir. Türkiyə hökuməti potensial terror aktından çəkindiyinə görə sammit zamanı təhlükəsizlik tədbirləri gücləndirilmişdir. Dünyanın hər yerindən nümayişçilər Corc V. Buş administrasiyası dövründə NATO və Amerikanın xarici siyasətinə etiraz etmək üçün toplaşmış və sammitin özü sammitin ilk günündə, 28 iyunda İraqın suverenliyinin gözlənilməz şəkildə təhvil edilməsi ilə dünya mətbuatının əsas səhifələrində yer almamışdır.

NATO Lissabon Sammiti Bəyannaməsi 20 noyabr 2010-cu ildə NATO-nun Lissabon sammitində iştirak edən dövlət və hökumət başçıları tərəfindən qəbul edilmiş bəyannamə. Müxtəlif məsələlərə toxunaraq, o, ümumi maraq doğuran məsələlər üzrə praqmatik əməkdaşlığa istiqamətlənmiş kimi xarakterizə edilib.Bu sənəd sammitdə qəbul edilmiş üç bəyannamədən biri idi, digərləri NATO və Əfqanıstan İslam Respublikasının Davamlı Tərəfdaşlıq Bəyannaməsi və Dövlət və Hökumət Başçılarının Beynəlxalq Təhlükəsizliyə Dəstək Qüvvələrinə töhfə verən Bəyannamə idi. == Məzmun == Lissabon Sammiti Bəyannaməsi 54 bənddən ibarətdir. Gürcüstan-NATO münasibətlərində 2009-cu ildə Strasburq-Kehl sammiti mövqeyini davam etdirən Bəyannamə Rusiyanı bir daha “Gürcüstanın Cənubi Osetiya və Abxaziya bölgələrini müstəqil dövlətlər kimi tanımasından imtina etməyə” çağırıb. Bəyannamə həmçinin Rusiyanı 2008-ci il Cənubi Osetiya müharibəsindən sonra 2008-ci ildə imzalanmış atəşkəs razılaşması və 8 sentyabr 2008-ci il tarixli müqavilə ilə təcəssüm etdirdiyi “Gürcüstanla bağlı öhdəliklərinə əməl etməyə” çağırıb. 2008-ci il Buxarest sammiti qərarını bir daha təsdiqləyərək, Bəyannamədə “Gürcüstan NATO-ya üzv olması” bir daha vurğulanır. Bəyannamədə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi fonunda Azərbaycanın vəDnestryanı məsələsində Moldovanın ərazi bütövlüyünə gələcək dəstək vurğulanıb. Qeyd olunub ki, orada uzanan regional münaqişələr “alyans üçün böyük narahatlıq doğurur”. Lakin NATO-nun baş katibi Anders Foq Rasmussen Dağlıq Qarabağ münaqişəsində vasitəçilik ideyasını dəstəkləmədiyi üçün Bəyannamə bu sahədə heç bir hüquqi qüvvəyə malik deyildi.Bəyannamənin əsas müddəaları silahlara nəzarət, silahsızlandırma və silahların yayılmaması üçün davamlı dəstəyi, bütün Avropa NATO üzv dövlətlərini qoruya bilən raketdən müdafiə sistemini və gücləndirilmiş kibertəhlükəsizliyi nəzərdə tutur. NATO-nun rəhbərlik etdiyi əməliyyatlar və missiyalar Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının 1325 saylı qətnaməsinə uyğunlaşdırılmalıdır.

Hamm (alm. Hamm‎) — Almaniyanın Şimali Reyn-Vestfaliya vilayətinin Arnzberq inzibati dairəsində şəhər. Sahəsi 226.43 km2, əhalisi 176 048 nəfərdir (2013).

Azərbaycanlıların Mədəniyyət Mərkəzi (AMM) - əsas məqsədi azərbaycanlıların Gürcüstan cəmiyyətinə inteqrasiya olunması, gənclərin təhsilə marağının artırılması, azərbaycanlıların mədəniyyətinin, tarixinin, ədəbiyyatının təbliğini aparan, Gürcüstanın Marneuli şəhərində yerləşən qeyri-hökumət təşkilatıdır. Mərkəz 2006-cı ildə indiki sədri Fazil Həsənovun Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev və Gürcüstan Respublikasının prezidenti Mixail Saakaşvilinin Marneulidəki görüşləri zamanı müraciətindən sonra yaranmışdır. === Fəaliyyəti === Azərbaycanlılarn Mədəniyyət Mərkəzinin nəzdində sistematik gürcü dilöyrətmə və kompüter kursları fəaliyyət göstərir. Eləcə də, mərkəzin nəzdində "Sarvan" folklor rəqs qrupu fəaliyyət göstərir. Qrupun bədii rəhbəri Cəmilə Məmmədovadır, xoreoqrafı isə Nino Lomidzedır. Qrupun repertuarında azərbaycan və gürcü milli rəqsləri var. Gürcüstanda yaşayan etnik azlıqlar (Gürcüstan, Ukrayna, Estoniya, Ermənistan və s) arasında keçirilən Global Peace Festivalda qrupun solisti Aygün Həsənova milli rəqs "Sarı gəlin"i ifa edərək 1 yer qazanmışdır. Bundan əlavə, "Open new world 2009" yarışmasının solo nominasiyasında "Sarı gəlin" rəqsi 1-lik qazanmışdır, qrup nominasiyasında isə "Nazilə" rəqsini ifa edərək Sarvan qrupu 2 yerə sahib olub. === KİV === Azərbaycanlıların Mədəniyyət Mərkəzi qəzet və jurnal nəşri ilə məşquldur. "Region press" qazeti artıq ayda 3 dəfə oxucuların qarşısına çıxır, qazetdə gənc qələmlərin yazılarına və hüquq məsləhətlərinə rublika ayrılıb.

Azərbaycan Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzi və sa qısaca SAM — Azərbaycan Respublikasında aparılan strateji araşdırmaların koordinasiyasını və ali dövlət hakimiyyəti orqanlarının fəaliyyətinin elmi-analitik informasiya təminatını həyata keçirən dövlət qurumudur; dövlət elmi-tədqiqat təşkilatıdır. Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru: fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Fərhad Məmmədov, direktor müavini: filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Gülşən Paşayeva (2018-ci ilin iyul ayınadək).2019-cu il 14 yanvar tarixində prezident İlham Əliyevin verdiyi fərmanla mərkəz ləğv olunub. == Yaranma tarixi == Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 12 noyabr 2007-ci ildə imzaladığı, 648 №-li fərmanı ilə (Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin yaradılması və Nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında) yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 fevral 2008-ci il tarixli Sərəncamı ilə, siyasi elmlər doktoru Elxan Nuriyev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru vəzifəsinə təyin edilmişdir. == Missiyası == Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin missiyası Azərbaycanda və yerləşdiyimiz regionda baş verən hadisələri izləmək, analiz etmək, habelə aparılmış araşdırmalar və ya verilmiş sifarişlər əsasında dövlət orqanlarına və ölkə rəhbərliyinə məsləhətlər və tövsiyələr təqdim etməkdir.

Sosial media marketinqi (ing. Social Media Marketing, SMM) — Bu,tam hüquqlu bir marketinqdir və yalnız müxtəlif sosial platformalar vasitəsi ilə təbliğat deyil. Sosial media hesablarının saxlanması marketinq və ünsiyyət strategiyasının bir hissəsidir. Bu,bir şirkətin və ya markanın tanıdılması və digər iş problemlərinin həlli üçün sosial mediadan istifadə etmək üçün bir sıra fəaliyyətlərdir.Qısaltmada marketinq dəqiq bir söz deyil, çünki marketinq qarışığının bir hissəsi olan tanıtım deməkdir. Yəni, daha doğru bir ad, sosial şəbəkələrdə ingilis dilindən tanıtımdır. Sosial media tanıtımı (SMP). Sadə bir şəkildə, bu gələcək istehlakçı ilə sosial şəbəkələr vasitəsilə ünsiyyətdir. Əsas vurğu, təşkilatçının iştirakı olmadan insanların sosial şəbəkələr vasitəsilə təkbaşına paylayacaqları bir mesaj (mətn və ya vizual) yaratmaqdır. Sosial şəbəkələr vasitəsilə ötürülən mesajların bir məhsul və ya xidmətin potensial istehlakçıları arasında daha çox güvən yaratdığına inanılır. Bu, qarşılıqlı əlaqənin əsasını təşkil edən sosial əlaqələrə görə sosial mediada tövsiyə olunan paylama sxemindən qaynaqlanır.

Adnan Sami (urdu عدنان سمیع‎); (doğ.15 avqust 1973) — Pakistan müğənnisi. == Həyatı == Adnan Sami 15 avqust 1973-cü ildə London şəhərində doğulub.

Bala Krişna Sama (nep. बालकृष्ण सम; 8 Fevral 1903 - 20 İyun 1981) Nepallı dramaturq idi. O həmçinin də Nepalın Şekspiri idi. Nepal dilində, o “Natya Siromani” kimi tanınır. Dramaturq kimi ("natak-kar") o Nepalın böyük ədəbiyyatşünası idi. Onun Nepal ədəbiyatına olan qatqısı heçvaxt unudula bilməz. O General Samar Şumşer Jung Bahadur Rana və Kirtirajyalaksmi Rananın oğlu idi. == Həyatı == 1921-ci ildə Mandakini ilə evləndi. Sama, 1972-ci ildə Nepal Rajakiya Pragya Prathistan'dan Tribhuwan Puraskar ilə mükafatlandırıldı. Həmin il Tribhuvan Universitetindən Bishesh Upadhi, 1978-ci ildə Pragya Pratisthan'tan Prithvi Pragya Puraskar'ı qəbul etdi.

Meri Tamm (ing. Mary Tamm; 22 mart 1950, Bredford – 26 iyul 2012, London) - eston əsilli Böyük Britaniya aktrisasıdır. Meri Tamm xərçəng xəstəliyindən 18 ay mübarizə apardıqdan sonra 26 iyul 2012-ci ildə vəfat etmişdir. Onun dəfnindən sonra həyat yoldaşı Markus Rinqrouz ürək tutmasından vəfat edir.

Mohamed Sami (d. 17 mart 1997) — Misirli üzgüçü. Mohamed Sami Misiri 2017-ci ildə XXXVII Su idman növləri üzrə Dünya Çempionatında təmsil etdi. == Karyerası == Mohamed Sami birinci dəfə Dünya Çempionatına 2017-ci ildə qatıldı. O, Budapeştdə baş tutan XXXVII Su idman növləri üzrə Dünya Çempionatında kişilər 100 m sərbəst stildə, təsnifat mərhələsində iştirak etdi. 49.42 saniyəlik nəticəsi ilə 119 üzgüçü arasında 32-ci oldu və yarımfinala vəsiqə qazana bilmədi.

Peter Stamm 1963-cü ildə anadan olmuşdur. Ticari təhsildən sonra bir neçə semestr psixologiya, psixopatologiya və iqtisadi informatika üzrə oxumuşdur. Paris, Nyu-York və Skandinaviya ölkələrinə uzunmüddətli səfərləri olmuşdur. 1990-cı ildən isə sərbəst yazar və jurnalist olaraq çalışır. İsveçrə alman radiosu, Bremen radiosu və qərbi alman radiosu üçün çoxlu proqramlar hazırlamışdır. Bir teatr tamaşası, müxtəlif kitablara resenziyalar yazmışdır. 1997-ci ildən isə "Ədəbiyyat naminə məzəmmət" ədəbi jurnalının redaktorudur. İsveçrənin Vintertur şəhərində yaşayır.

Ronald Saym (ing. Ronald Syme; 11 mart 1903[…], Eltham[d] – 4 sentyabr 1989[…], Oksford) - Yeni Zelandiya mənşəli Britaniya tarixçisi. == Həyatı == Ronald Saym Yeni Zelandiyada çox da böyük olmayan Elhem şəhərində anadan olmuşdur. Oklend universitetində, Bellinqtonda Viktoriya universitetində, sonralar isə Oksford universitetində ali təhsil almışdır. 1944-cü ildən Britaniya Akademiyasının üzvü, 1949-cu ildən Oksford universitetinin qədim tarix üzrə professoru olmuşdur. 1976-cı ildə Böyük Britaniyanın Xidmət ordeni ilə təltif olunmuşdur. Ronald Saym özünün əsas əsəri olan - «The Roman Revolution» (1939) əsərində e.ə. I əsrin II yarısı - b.e.-nın I əsrinin əvvəllərində qədim Roma siyasətində və cəmiyyətində baş verən struktur dəyişiklikləri inqilab kimi qiymətləndirmişdir. (Kitabın adı buradan yaranmışdır). Saym bu əsərində qədim Roma tarixində mühüm rol oynayan ailələrin və nəsillərin (Ssipionlar, Metellər və sair) həyat yolunu təhlil edərək bu nəticəyə gəlmişdir ki, həmin dövrdə senatda yeni, əsilzadə olmayanlar daha çox üstünlük təşkil edirdilər.

Saam dili — Skandinaviya yarımadasının şimal hissəsində, Finlandiyada və Rusiyanın Kola yarımadasında qohum dillər qrupunda danışan saamlar (köhnə adı — loparilər) == Ədəbiyyat == rus dilindəКерт Г. М. Саамский язык. — Л., 1971 Хайду П. Уральские языки и народы. — М., 1985 Хелимский Е. А. Саамский язык. // Красная книга языков народов России. Энциклопедический словарь-справочник. — М., 1994 Языки и культура кольских саами / Глав. ред. И. Б. Циркунов // Наука и бизнес на Мурмане: журнал. — № 2 (69), 2010. — Мурманск: Мурманское областное книжное издательство.digər dillərdəBergsiand K., Hasselbrink G., Sámien lukkeme-gärjá, Oslo, 1957 Itkonen T. I., Koltanja kuolanlapin sanakirja.

Salm (fars. سلم‎’‎) - İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Soyuqbulaq şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 231 nəfər yaşayır (44 ailə).

Salm adası — Frans-İosif Torpağına daxil olan ada. İnzibati cəhətdən Arxangelsk vilayətinin Primorski rayonu ərazisinə daxildir. Ada arxipelqın mərkəzində yerləşir. Ziçi adaları qruupuna daxildir. Adanın sahəsi 278 km², ən hündür nöqtəsi isə 343 metrdir. == Təsviri == Ada fairəvi formaya malikdir. Ərazisinin 96,4 % buzla örtülüdür (268 m²). Bircə adada yerləşən yarımada istisna olmaqla bütünlüklə buz qatı ilə örtülüdür. Adanın sahil xətdininuzunluğu 69 km, maksimal uzunluğu isə 17 km-dir. Adanın qərb nöqtəsi Levçenko nurnudur.

Same Heart (azərb. Tək Qəlb‎) — İsrailin 2014 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsindəki mahnısı.

Sami Hazinses (əsl adı: Samuel Akop Uluçyan) — aktyor, Türkiyə ermənisi. == Həyatı == Sami Hazinses 1925-ci ildə Diyarbəkir şəhərində anadan olub. O, 2002-ci il avqustun 23-də vəfat edib. == Fəaliyyəti == 1953-cü ildə çəkilən "Qara Davud" filmi ilə diqqəti cəlb edən aktyor 140 filmdə yer alıb. Daha çox komik rolları ifa edən Sami Hazines bundan əlavə bəstəkarlıqla da məşğul olurdu. Onun "Bir dilbərə mübtəladır dəli könlüm" adlı mahnısı Türkiyənin ən məşhur müğənnilərindən olan Zəki Müren tərəfindən ifa edilmişdi. Bundan əlavə Müslüm Gursəs və İbrahim Tatlısəsdə Sami Hazinsesin bəstələdiyi mahnılara öz repertuarında yer veriblər.

Sami Hondə (1900, Bağdad) — kiçik siyasi jurnalist. == Həyatı və fəaliyyəti == Sami Hondə 1900-cu ildə Bağdadda doğulmuşdu. O, 1921-ci ildə “Rafideyn” adlı nəşr çap etdirib. “Abdulqafur Əl Bədri İstiqlal” hökumət tərəfindən bağlandıqda Haras İstiqlal Cəmiyyətinin üzvü idi. Sami Hondə çap etdiyi qəzeti dostu Əl Bədriyə təslim etsə də Məndub Sami buna icazə verməyib və nəşri bağlayıb. iki milli partiya haqqında məqaləyə görə 1922-ci il 23 avqustda Məndub Sami tərəfindən Sami Hondə Həncam adasına sürgün edilib. Birinci Dünya müharibəsində ehtiyatda olan zabit olmuşdu. Sami Hondə vətənə qayıtdıqdan sonra gizli siyasi hərəkatlara qoşulmuşdur. Bir müddət “İstiqlal”da işləmişdir. Sami Hondə jurnalistikaya başlayanda hələ 20 yaşı tamam olmamışdı.

Sami Naseri (fr. Samy Naceri ərəb. سعيد ناصري‎; doğ. 2 iyun 1961, Paris) — bərbər əsilli Fransa aktyoru. == Həyatı == O, 1961-ci il iyulun 2-də Parisdə anadan olub. Naserinin anası fransız olsa da, atası Cilali Naseri əslən Əlcəzairdə yaşayan müsəlman bərbər xalqının nümayəndəsi idi. 1998-ci ildə “Taksi” filminin ekranlara çıxması ilə populyarlıq qazanan aktyor 2006-cı ildə “Patriotlar” filmindəki roluna görə nüfuzlu Kann kinofestivalının mükafatını qazanıb. Çılğın temperamentə malik Sami Naseri bir neçə dəfə qanun pozuntusuna görə inzibati və cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib. Həmçinin S. Naseri 15 iyun 2013 tarixində azərbaycanlı müğənni və əməkdar artist Röya Ayxanın "Günahsız Günahım" adlı klipində də çəkilmişdir.

Sami Xedira (alm. Sami Khedira‎, ərəb. سامي خضيرة‎ 4 aprel 1987) —Tunisli alman futbolçusu. Sami Xedira Yuventus FK və Almaniya milli futbol komandasının oyunçusudur.

Sami Yusif (21 iyul 1980, Tehran) — Azərbaycan əsilli britaniyalı müğənni, bəstəkar, əsasən islami mahnılar müəllifi və ifaçısı. == Həyatı == Sami Yusuf, Azərbaycan əsilli İngilis müğənni-söz yazıçısı, bəstəkar, prodüser və müvəffəqiyyətli bir musiqiçilər. Doğuşdan musiqilə güclü bir bağa malikdir; imtiyazlı bir musiqi mənşəyinə əlavə olaraq Dünyanın ən prestijli musiqi institutlarında biri olan Londondakı The Royal Academy of Music də daxil olmaq üzrə bir çox tanınmış bəstəkarlar musiqi təhsili almışdır. "Musiqi onun taleyi" sözü sürpriz olmayan, inamla reallaşacaq bir öngörüydü. Sami, çox kiçik yaşda piano, skripka, tar, Tombak, santur, dəf, tabaq və ud daxil olmaq üzrə bir çox musiqi aləti çalmağı öyrəndi. Musiqi sahəsində bir iz buraxmaq üçün dərin bir tutku bəsləmişdi ki, bunu özün bəstələdiyi, nəşr etdiyi və söylədiyi, ilk albomu Al-Muallim'i çıxararaq reallaşdırmış oldu. İngilis-müsəlman bir gənc birdən Misir və Türkiyə kimi ölkələrin şəhərlərində danışılacaq vəziyyətə qədər gəldi. Albom yalnız 3 milyonun üzərində satılmaqla qalmadı ayrıca ona Orta Şərq, Şimali Afrika və Cənub-Şərqi Asiya millətlərindən böyük bir takipçi kütləsi qazandırdı. Pərəstişkarları arasındakı gənclər, gözəl və xoşuna gələn ədəbiylə təsirləndikləri Saminin gördükləriylə ona bir lider kimi qibtə edirlər. Pərəstişkarları Saminin musiqisinin onların həyatlarını daha yaxşıya doğru dəyişdiyini söyləməkdən də çəkinməməktələr.

Sami Yusif (21 iyul 1980, Tehran) — Azərbaycan əsilli britaniyalı müğənni, bəstəkar, əsasən islami mahnılar müəllifi və ifaçısı. == Həyatı == Sami Yusuf, Azərbaycan əsilli İngilis müğənni-söz yazıçısı, bəstəkar, prodüser və müvəffəqiyyətli bir musiqiçilər. Doğuşdan musiqilə güclü bir bağa malikdir; imtiyazlı bir musiqi mənşəyinə əlavə olaraq Dünyanın ən prestijli musiqi institutlarında biri olan Londondakı The Royal Academy of Music də daxil olmaq üzrə bir çox tanınmış bəstəkarlar musiqi təhsili almışdır. "Musiqi onun taleyi" sözü sürpriz olmayan, inamla reallaşacaq bir öngörüydü. Sami, çox kiçik yaşda piano, skripka, tar, Tombak, santur, dəf, tabaq və ud daxil olmaq üzrə bir çox musiqi aləti çalmağı öyrəndi. Musiqi sahəsində bir iz buraxmaq üçün dərin bir tutku bəsləmişdi ki, bunu özün bəstələdiyi, nəşr etdiyi və söylədiyi, ilk albomu Al-Muallim'i çıxararaq reallaşdırmış oldu. İngilis-müsəlman bir gənc birdən Misir və Türkiyə kimi ölkələrin şəhərlərində danışılacaq vəziyyətə qədər gəldi. Albom yalnız 3 milyonun üzərində satılmaqla qalmadı ayrıca ona Orta Şərq, Şimali Afrika və Cənub-Şərqi Asiya millətlərindən böyük bir takipçi kütləsi qazandırdı. Pərəstişkarları arasındakı gənclər, gözəl və xoşuna gələn ədəbiylə təsirləndikləri Saminin gördükləriylə ona bir lider kimi qibtə edirlər. Pərəstişkarları Saminin musiqisinin onların həyatlarını daha yaxşıya doğru dəyişdiyini söyləməkdən də çəkinməməktələr.

Sami dil ailəsi — Afro-Asiya dilləri (köhnə adı "Hami-Sami dilləri") ailələsinin alt qrupuna aiddir. Bu dil ailəsinə ərəb, ivrit, uqarit, arami, süryani, aysor və ölü dil sayılan akkad dili daxildir. Sami dilləri ailəsindən günümüzə qədər sağ qalan, müasir dillər aşağıda təqdim olunubdur: ərəb dili amhar dili ivrit dili tiqriniya dili müasir şərq arami ləhçələri malta dili == Xüsusiyyətlər == Sami dil ailəsinə mənsub olan dillər adətən öz coğrafi məkanlarına görə 3 hissəyə bölünürlər. Bunlar (şimal-)şərqi Sami, şimal-qərbi Sami, cənub-qərbi Sami dilləridir. Şimal-şərq Sami dilləri vəya Akkad iki ləhcədən ibarətdir. Bunlar qədimdə Mesopotamya ərazisində istifadə edilmiş Asur və Babil ləhcələridir. Şimal-qərb Sami budağına mənsub olan dillər qədim zamanlarda Suriya-Fələstin ərazisində istifadə olunub. Bu qol Amorit, Uqarit , Kənanlı, Moavit, İvrit və Arami dilləri daxil olur. Kənanlı dilinin bir qolu Kənanlı köçkünlərin Şimali Afrikaya gətirdiyi Punik dilidir, Arami isə Kənan dilini Suriyanın danışıq dili və Akkad dilini Mesopotamiyanın danışıq dili kimi dəyişmişdir. Cənub-qərbi Sami dilləri isə Cənubi ərəb dilləri,Ərəb dili, və Efiyopiya dilləridir.

Samo dövləti — əsası Samo tərəfindən qoyulmuş slavyanların erkən feodal dövlət təsisatı. == Tarixi == Qərb slavyanları əsasən Baltik dənizindən Dunay çayına, Elbadan Visla çayına qədərki torpaqlarda yaşayırdılar. VI-VIII əsrlərdə qərb Slavyanlarında artıq ibtidai icma cəmiyyəti dağılmağda idi. Xüsusi mülkiyyətin və siniflərin meydana gəlməsi prosesi dərinləşdikcə erkən feodal dövlətlərinin yaranması da sürətlənirdi. Qərb Slavyanlarının ilk siyasi birliyi VII əsrin I yarısında meydana gəlmiş Samo dövləti idi. Samo dövləti slavyanların türkdili avarlara, habelə franklara qarşı inadlı mübarizısi nəticəsində yaranmışdı.VI əsrin II yarısında Dunay sahillərində - Pannoniyada möhkəmlənən avarlar müxtəlif mənşəli tayfaları o cümlədən bəzi slavyan tayfalarının əsarət altına salmışdılar. Çox keçmədən təqribən 623- cü ildə Çexiya, Moraviya və Slovekiyada yaşayan slavyan tayfaları türkdilli avarların dözülməz zülmünə qarşı üsyan qaldırdılar. Bu üsyana Samo başçılıq edirdi. Samo frank taciri idi. Bir çox görkəmli slavyansünaslar bu fikirlə razılaşmır, Samonun mənşəcə slavyan olduğunu göstərirlər.

Samuel Kastilyexo Azuaga (isp. Samuel "Bravo Samu" Castillejo Azuaga ; 18 yanvar 1995[…], Barselona) — ispaniyalı peşəkar futbolçu, İspaniyanın "Valensiya" klubunun cinah hücumçusu. == Karyerası == Samu Kastilyexo Malaqa klubunun yetirməsidir. Futbolçunun Malaqanın heyətində debütu, 30 avqust 2014-cu ildə Valensiya ilə oyunda baş verir.2015-ci ilin iyulunda futbolçu "Vilyarreal" klubuna keçir. 23 avqust 2015-ci ildə "Betis"ə qarşı oyunda "Vilyreal"ın heyətində debüt edir.Futbolçu 2018-ci ilin avqustunda İtaliya nəhəngi "Milan" klubuna transfer olunur. Yeni klubunda debütu 31 avqust 2018-ci ildə "Roma" klubuna qarşı oyunda olur. Futbolçunun "Milan" forması ilə ilk qolu isə, 30 sentyabr 2018-ci ildə "Sassuolo" klubuna qarşı oyunda baş verir.

Jan-Klod Van Damm (ing. Jean-Claude van Damme; 18 oktyabr 1960, Berkem-Sent-Aqat[d]) — Belçika (flamand) mənşəli ABŞ aktyoru, ssenaristi, prodüseri, montajçısı, bodibilderi, döyüş sənəti ustası və yazıçısı. Döyüş sənəti aksiyon filmləri ilə məşhurdur. == Gənclik illəri == Jan Klod Van Damm 18 oktyabr 1960-cı ildə Belçikanən paytaxtı Brüsseldə holland (flamand) əsilli ailədə anadan olmuşdur. Onun atası mühasib olmaqla bərabər, həm də gül dükanının sahibi idi. 10 yaşından başlayaraq karateyə gedir. Stilləri Shōtōkan Karate və Kikboksinqdən ibarət idi. 18 yaşında Avropa çempionu olaraq qara kəmər qazanır. 16 yaşından başlayaraq əlavə olaraq, beş il baletə məşğul olmağa başladı. Van Damm 1978-1979-cu illərdə Peşəkar Avropa Karate Federasiyasının orta çəki üzrə çempionu olmuşdur.

== Ümumi məlumat == Roksburq şamı (Uzunyarpaqlı şam) ağacdır, 20–50 m hündürlüyündə, hündür və düz dirək gövdənin diametri 70–100 sm olur. Çətiri böyükdür, simmetrikdir, dəyirmidir və ya işıqlı geniş ehramvarıdır. Gövdə qabığı cavan ağaclarda tünd-boz, yaşlılarında isə bozumtul-tünd-qonuru, dərin şırımlı, 1 sm qalınlığında, lövhəlidir, iri çoxbucaqlı lövhəciklər şəklində tökülürlər, daxili qabıq qırmızımtıl-qonuru rənglidir. Budaqları yoğundur, əyiləndir. Zoğları açıq-qonuru, tək buğumlu, budaqcıqların ucu yuxarıya qalxandır. Tumurcuqları iridir (5–11 mm), pulcuqları qısılandır (yumulandır), uzunsov yumurtavarıdır, qonurudur, uzun saçaqlı pulcuqludur. İynəyarpaqları budaqların ucuna toplanandır, yoğundur, genişdir, uzanandır, at yalına bənzər sallanandır, yumşaqdır, 15–35 sm uzunluğundadır, parıldayandır, açıq-yaşılıdır, üçküncdür, bayırdan dərinləşən və tirlidir, qabarıqdır, borular 2 dəstəli, qatran yolları epidermisdədir, hər bir dəstədə 3 ədəd iynə olur, qını 18 mm-dən uzundur, tökülmür, pulcuqları saçaqlıdır. Qozaları tək-təkdir, çox qısa ayaqcıqlıdır və ya oturaqdır, uzunsov-yumurtavarı və ya konusvarıdır, uzanan və ya əyiləndir, 10–20 sm uzunluqda, 6–7 sm enindədir, sarımtıl-qonuru və ya tünd-qəhvəyi rənglidir, uzun müddət açılmır, qalın sıx oduncaqlı pulcuqludur. Toxum pulcuqları yoğundur, güclü burulmuş şişkindir. Qalxancıq demək olar ki, rombvarıdır, hündür ehramvarı şişkindir, qozanın əsasına doğru qozbelvarı əyiləndir, göbəkciyi kiçikdir, azacıq əyilən, demək olar ki, yastıdır.

Şamb, Şamkəndi, Şamkənd - Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indi Sisyan rayonunda kənd. == Tarixi == Rayon mərkəzindən 22 km məsafədə yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində Şamkəndi kimi qeyd edilmişdir. Toponimin ilkin forması «Şam»dır. Toponimin sonundakı «b» samiti sonradan artırılaraq erməni dilində «qarğı, qamış» mənasını verən şamb formasına uyğunlaşdırılmışdır. Toponim «ağac» mənasında işlənən şam sözündən əmələ gəlmişdir. Fitotoponimdir. Qurluşca sadə toponimdir.

Şami — Lənkəran mətbəxinə aid yemək Şami Lənkəran mətbəxinə aid yeməkdir. Görünüş etibarilə şami tava-kabab və kotletə oxşayır, amma şaminin tərkibinin hazırlanma qaydası onlardan bir qədər fərqlidir. Burada ət əvvəlcə bişirilir, sonra çəkilib küftəcik şəkili verildikdən sonra qızardılır. Şamini adətən plovla süfrəyə verirlər (Lənkəranda şami-plov adlanan plov var). == Lazım olan ərzaqlar == 18-20 ədəd şami üçün 1 kg sümüksüz, yağsız qoyun əti 2 ədəd orta baş soğan - qabığını soyun, bütöv qalsınlar 2 ədəd yumurta zövqə görə duz zövqə görə istiot təxminən üçdə bir stəkan duru yağ - qızartmaq üçün == Hazırlanma qaydası == Əvvəlcə əti və bütöv soğanları bir qazana qoyun. Üstünə ərzaqları örtəcək qədər su tökün. Bir çimdik duz atın. Qaynadın və təxminən 30 dəqiqə bişirin. Ət tamamilə bişməlidir. Qazanın suyunu süzün (suyunu düşbərə üçün istifadə edə bilərsiniz).

Təbii şəraitdə Alp, Karpat dağları və Balkan yarımadasında dəniz səviyyəsindən 1100–1400 m yüksəkliklərdə qarışıq və təmiz meşəliklər yaradır. Hündürlüyü 20–40 m-ə, gövdəsinin diametri 60 sm-ə çatan ağacdır. Çətiri piramidalıdır, yaşlandıqca çətiri tədricən oval şəkil alır. Gövdəsinin qabığı qalın, qara-boz, dərin yarıqlı, qeyri-bərabər çatlıdır. İki-üçillik zoğları tünd-qonur və ya tünd-bozdur, qınların xırda yarpaqları açıq-sarıdır. İynəyarpaqları uzun (8–14 sm), tünd-yaşıl, parlaq olmaqla budaqda cüt-cüt yerləşir, duz və ya bir az əyilmiş, bəzən burulmuşdur. Qısa saplaqlı qozalar budaqlarda üfüqi (8x3 sm) yerləşir, sarı-qonur, parlaqdır, uzunluğu 5–8 sm və qalınlığı 3–5 sm-dir, üçüncü il yetişir, ağacın üzərində 4–5 il qalır. Toxumları parlaq, tünd-bozumtul rənglidir, uzunluğu 4–6 mm olub, 1000 ədəd toxumun çəkisi 14 qr-dır. Toxum qabıqlarının apofizləri yuxarı kənarında yumrudur. Sıx iynəyarpaqlaırna və gövdənin tünd rənginə görə adi şama nisbətən daha qaranlıq, kölgəli əkinlər üçün yararlıdır.

Balkan şamı (lat. Pinus peuce) — şamkimilər fəsiləsinin şam ağacı cinsinə aid bitki növü. Balkan yarımadası nın dağ rayonlarında təbii halda bitir, hündürlüyü 20 m-ə qədərdir. Çox vaxt dağların yuxarı zolağında kol şəklində bitir. Çətiri konusvarı, qabığı hamar, boz-qonur və ya qırmızı-qonurdur. Cavan zoğları qalın (3–4 mm), çılpaq, yaşıldır, sonra boz və ya boz-qonur olur. Tumurcuqları yumurtavarı, ucu qısa, bizşəkilli, qatranlıdır, uzunluğu 5–10 mm, eni 2,5–4 mm-dir. Dəstəşəkilli iynəyarpaqları möhkəm, 5 ədəd, kənarları az dişli, boz, tünd yaşıl, açıq zolaqlıdır. Uzunluğu 6-10 sm, eni 0,75–1 mm olub, 3 ilə qədər budaqların üzərində qalır. Qozaları sallaq, silindirik, bərk oduncaqlı, qalın qabıqlıdır, 3-cü ili yetişir.

Banks şamı (lat. Pinus banksiana) — şamkimilər fəsiləsinin şam ağacı cinsinə aid bitki növü. == Cek şamı == Cek şamı (Pinus banksiana)- Şimali Amerikanın şərq şamıdır. Kanadadakı doğma silsiləsi Şimal-Qərb Ərazilərindəki Makkenzi çayından Yeni Şotlandiyadakı Cape Breton adasına qədər Qayalı dağların şərqində və ABŞ-nin şimal-mərkəzi və şimal-şərqində Minnesotadan Menə qədər, silsilənin ən cənub hissəsidir. Yalnız şimal-qərb İndiana və şimal-qərb Pensilvaniya daxildir. O, həmçinin boz şam və şam şamı kimi tanınır. Aralığının uzaq qərbində Pinus banksiana yaxın qohumlu şam şamı (Pinus contorta) ilə asanlıqla hibridləşir. Banksiana növ epiteti ingilis botanik Ser Cozef Banksın şərəfinədir. == Təsvir == Pinus banksiana hündürlüyü 9–22 m (30–72 fut) arasında dəyişir. Bəzi çam ağacları zəif böyümə şəraitinə görə kol ölçülüdür.

Mərkəzi və Cənubi Avropa dağları, Pireney, Alp və Karpat və Balkan dağlarının dəniz səviyyəsindən 300–2500 m hündürlüyə qədər olan ərazilərdə bitərək meşələr əmələ gətirir, xüsusən də daşlıq yamaclarda bataqlaşmış düzənliklərdə, hündür dağlarda alçaq əyilmiş formaları geniş yayılıb. Hündürlüyü 10 m-ə (bəzən 20 m-ə), enli-piramidal çətiri isə 4–5 m-ə çatan ağac və ya çox gövdəli koldur. Kol və ya torpaqqoruyucu, sürünən formaları vardır. Qabığı tünd-boz, dərin şırımlı, qeyri-bərabərdir. Cavan zoğları əvvəlcə yaşılımtıl, sonra kələ-kötür olub, tünd-qonur rəngli, qısa, çılpaqdır. Tumurcuqları qonur, yumurtavarı, qatranlı, qabıqları isə dişlidir. İynəyarpaqları qalın, cod, möhkəm, qılıncvarı əyilmiş, uzunluğu 3-10 sm, qalınlığı 1,5 mm, parlaq, tünd yaşıl olub, ucu biz, nazik dişlidir, ağacın üzərində 2-5 il qalır. Qınların uzunluğu 11–15 mm-dir. Qozaları konusvarı və ya yumurtavarıdır, bir az qabarıq apofizli, qara haşiyə ilə əhatə olunmuş, uzunluğu 2-6,5 sm, eni 4 sm-ə qədərdir, sarımtıl, tünd-qonur rəngdədir, ağacda oturaq formalı, üfüqi və ya yuxarı qalxandır, tək və ya 2-3 ədədi bir yerdədir. Qozalar üçüncü ilin yazında yetişir və toxum əmələ gətirir.

Dəniz şamı (lat. Pinus pinaster) — şamkimilər fəsiləsinin şam ağacı cinsinə aid bitki növü. Təbii halda Aralıq dənizi nin şərqində və Portuqaliya da yayalmışdır. Ağacın hündürlüyü 30 m-ə qədər, gövdəsinin diametri 40 sm-ə çatır. Gövdəsinin qabığı tünd-qonur rəngli, qalın və qeyri-bərabər çatlıdır. Çətiri yaxşı inkişaf edərək diamteri 6,5 m-ə çatır. Tumurcuqları qırmızı-qonur, qatranlı, uzunsov, yumurtavarı, bizşəkilli, uzunluğu 6-12 mm olmaqla zoğların zirvəsində dəstələrlə yerləşir. İynəyarpaqları göyümtül-yaşıl rəngli, zoğlarda spiral formasında cüt-cüt yerləşir, iynəyarpaq alt tərəfdən hamar, üstdən qabarıq, ucu biz, kənarları xırda dişlidir, uzunluğu 2-8 sm-ə qədərdir. Qozaları 18 sm uzunluqda, yumurtavarı olub, iridir, ağaca xüsusi gözəllik verir. Ağac yaşlandıqca qozaların sayı azalır.

Eldar şamı (lat. Pinus eldarica Medw.) — Şamkimilər fəsiləsinə aid bitki növü.IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və status "Təhlükəli həddə yaxın olanlar" kateqoriyasına aiddir – N. Azərbaycanın relikt, endemik növüdür, arid dağların rəmzidir. == Bioloji xüsusiyyətləri == Təbii halda hündürlüyü 21 m-ədək оlan ağacdır. İynəyarpaqları qında ikibir və ya üçbir yerləşir. Qının uzunluğu 1sm, iynələrinki isə 8–10 sm оlur. İynəyarpaqları yaşıl rəngli, sərt uclu və kənarları хırda dişlidir. Iynəyarpaqların uzunluğu 12–15 sm-ədək оlub, göy rəngdədir, kənarları narın dişlidir, ucları azca sivriləşmişdir. Yarpaq qınlarının uzunluğu 1 sm-ə qədərdir, əvvəl pas, sоnradan qоnurumtul-bоz rəngə çevrilir, təpə hissəsi arхaya qatlanmışdır, yanlarında uzun ağ saçları vardır. Tumurcuqları qətranlı deyildir. Qоzaları buğumlarda əksər hallarda cüt-cüt bəzən 5, yaхud 8–12 (50–60) ədədi bir yerdə yerləşir.

Pinus heldreichii (lat. Pinus heldreichii) — Balkan yarımadası nın qərb hissəsində-dağlarda və Cənubi İtaliya da bitir. Hündürlüyü 20 m olan ağacdır. Bitmə şəraitindən asılı olaraq çətiri ensiz-konusvari formadan enli-şaxələnmiş və aşağı sallanmış formaya qədər dəyişilir. Gövdəsinin qabığı boz rəngdədir. Cavan budaqlarında iynəyarpaqları töküldükdən sonra üzərində rombvari yarpaq ayalarının izləri qalır. İynəyarpaqları tünd-yaşıl, sıx, cüt, cod, ucu bizdir,dəstədə 2 ədəd olmaqla zoğların uclarında yığılmışıdr. Zoğları qısa, möhkəmdir. Uzunluğu 12 sm-ə qədərdir. Erkək çiçək qrupları dəstələrdə yığılmış, qızıl-sarıdır.

Pinus halepensis (lat. Pinus halepensis) — şamkimilər fəsiləsinin şam ağacı cinsinə aid bitki növü. == Yayılması == Aralıq dənizi ölkələri, İspaniya, Fransa, Almaniya, o cümlədən Şimali Afrika, Suriya, Fələstində yabanı halda bitir. Hündürlüyü 25 m-ə, diametri 50 sm-ə çatan, düz və ya əyrigövdəli ağacdır. Cavan ağacların çətiri sıx, oval-konusvarı və ya piramidaldır. Budaqları uzun elastik, iynəyarpaqlarla örtülmüşdür, zoğları nazikdir, tumurcuqların uzunluğu 5–10 mm-ə çatır. İynəyarpaqları cüt-cüt yerləşir, yumşaq və nazikdir, cavan iynəyarpaqlar açıq-yaşıl, yaşlı iynəyarpaqlar isə tünd yaşıl olub, kənarları hamar, ucları sivriləşmişdir. Yarpaq qını 5–8 mm uzunluqdadır. Qozaları meyvə saplaqlarından asılı halda yerləşir. 2-6 ədədi bir yerdə və ya tək-təkdir.

Vətəni Kanar arxipelaqı adalarıdır. Dekorativ ağacdır. Dünyanın digər şamlarından iynələrinin uzunluğu və yarpaq qoltuğunda 2 deyil, 3 iynəyarpağın olması ilə fərqlənir. Hündürlüyü 25 m-ə çatır. Düzdayanan budaqlı gövdəsi sarıdır, qabığının üzərində çatlar var. Parlaq, yaşıl iynəyarpaqlarının uzunluğu 30 sm-dir. Qozalar ovaldır. Tüzböyüyən və quraqlığadavamlı ağac növüdür. Kanar şamının oduncağı çox möhkəm və odadavamlıdır, ona görə qiymətli inşaat və bəzək materialıdır. Bu ağacın oduncağından düzəldilən eyvanlar çürümür və yanğına davamlıdır.

Kox şamı - (lat. Pinus kochiana Klotzsch ex C.Koch.) — şamkimilər fəsiləsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Təhlükəli həddə yaxın olanlar” kateqoriyasına aiddir - NT. Azərbaycanın nadir mövüdür. == Qısa morfoloji təsviri == Hündürlüyü 15-20 (35) m-ə çatan həmişəyaşıl ağacdır. İynəyarpaqları düzdür və yaxud bir qədər əyiləndir, sərtdir, ucları itidir, göyümtül-yaşıl və ya göy rəngdədir. Qozaları qısa-yumurtavari və yaxud uzunsov-ovaldır, qonur-boz rəngdə, parlaqdır, tək-təkdir və yaxud 2-4-ü bir yerdədir. Toxumları bozumtuldur, 4–5 mm-ə qədər uzunluğunda, 2- enindədir, qanadlarının uzunluğu 12–15 mm-dir. == Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri == Mart-aprel aylarında tozlanır, qozaları ikinci il yetişir. Ancaq toxumla çoxalır. Tozlanması anemofildir.

== Ümumi məlumat == Krım Şamı ağacdır, 20–40 m hündürlüyündədir, dirək gövdəsinin diametri 60 sm-ə çata bilir, çətiri geniş, dağınıq, yastı və dəyirmidir, üfüqi uzanmış budaqları ucdan yuxarı qalxandır, dirək gövdəsinin aşağı hissəsinədək qabığı qaradır, dərin-şırımlıdır, yuxarı hissəsində isə qırmızımtıldır. Cavan zoğları sarımtıl-qonuru rənglidir, parıldayandır. Tumurcuqları milvarıdır, iridir (16–35 mm), düzünədir, qatlanmayan pulcuqludur. Pulcuqvarı yarpaqları açıqsarı rənglidir, yarpaq qını boyda və yaxud da ondan uzundur. Yarpaq qını 18–26 mm uzunluqdadır. İynəyarpaqları tündyaşıl rənglidir, çox sıxdır, sərtdir və ucdan tikanlıdır, bir qədər əyiləndir, 8-12 sm, bəzən isə 18 sm-ə qədər uzunluqda və 1,6-2,1 mm enində olurlar. Hər bir dəstədə 2 ədəd tikanlı iynəyarpaq yerləşir. İynələrin en kəsiyində 2 dəstə boruları vardır. Qatran yolları parenximadadır. Qozaları uzunsov yumurtavarıdır, çox qısa saplaqlı və ya oturaqdır, dikdurandır, tək-tək və ya bir neçəsi (2-4 ədədi) bir yerdə topa halında olur, qəhvəyi, sarımtıl-qonuru rənglidir, parıldayandır, 5-12 sm uzunluqda, 4,5-7 sm enindədir.

Pinus coulteri (lat. Pinus coulteri) — şamkimilər fəsiləsinin şam ağacı cinsinə aid bitki növü. Cənubi Kaliforniya dan Monte Diabloya qədər sahilyanı dağlarda, quru yamaclarda və çınqıllarla örtülmüş təpələrdə tək-tək və ya kiçik qruplarla bitir, sahilyanı rayonlarda, dəniz səviyyəsindən 800-1500 m hündürlükdə zolaqlar əmələ gətirir. Hündürlüyü 40 m-ə, gövdəsinin diametric 120 sm-dək olan ağacdır. Qabığı qalın, tünd qonur, dərin şırımlı, enli, hamar hissəlidir. Budaqları yuxarı qalxandır. Çətiri ensiz, pyramidal olub, simmetrik deyildir. Zoğları qalın, qonur rəngli olub, bir neçə Buğumarasından ibarətdir, xırda yarpaqları qırışlı qalıqlıdır. Tumurcuqları iri, yumurtavarı olub, ucu bizdir, uzunluğu 4 sm-ə qədərdir, möhkəm yapışmış qabıqlıdır. İynəyarpaqların uzunluğu 15-30 sm-dir, tünd-mavi-yaşıldır.

Lambert şamı (lat. Pinus lambertiana) — şamkimilər fəsiləsinin şam ağacı cinsinə aid bitki növü.

Şimali Amerika nın şimal-qərbində bitir. Hündürlüyü 25 m-ə qədər olan, düz, piramida çətirli ağacdır. Gövdəsi nazik, açıq-qonur rəngli, hamardır, diametri 40 sm-dir. Açıq yaşıl rəngli, uzunluğu 5-7 sm olan iynəyarpaqları cüt-cüt yerləşən cod, çox vaxt burulmuş formalıdır. 4-5 il yaşayır. Qozaları qonur və ya qırmızı-qonur rəngli, uzunsov-yumurtavarı formalıdır, uzunluğu 6 sm-dir. Zoğa yapışıb, budaqlarda 10 ilə qədər qalır. Alt budaqları tez məhv olur, ancaq ağacda uzun müddət qalır. Qışda ağacın sıx çətiri çoxlu qarı uzun müddət üzərində saxladığına görə, qar əriyən vaxt ağırlıq nəticəsində ağacların kökündən qopmasına səbəb olur. Soyuğa və kölgəyə davamlıdır, tez böyüyür, torpağa az tələbkardır, ancaq rütubətli tropaqlarda yaxşı inkişaf edir.