Поиск по словарям.

Diler (ing. dealer) — birja əqdlərinin müəyyənləşdirilmiş qaydada öz adından, öz hesabına bağlanmasını həyata keçirən və sonradan onu birjada satmaqla məşğul olan birja vasitəçisidir. Diler — hər hansı bir şirkətin məhsullarını topdan alıb, sonradan pərakəndə və kiçik topdan satılması ilə məşğul olan hüquqi və ya fiziki şəxsdir (məsələn: avtomobil dileri). Dilerlər sırf vasitəçilikdən başqa öz adından (özü üçün) və öz hesabına sonradan satmaq məqsədilə qiymətli kağız almaq hüququna malikdirlər. Onlar həm öz aralarında, həm də brokerlərlə əqdlər bağlaya bilər. Dilerlərin gəliri qiymətli kağızı sərfəli qiymətlə sonradan satmaq hesabına əmələ gəlir, yəni məzənnə fərqi kimi çıxış edir. Demək olar ki, dilerlər birjada möhtəkirliklə məşğuldur. Müasir fond birjası indi də əksər hallarda zahirən hələ keçən əsrlərdə inşa edilmiş, lakin daxilən ən yeni avadanlıqla, xüsusilə də tele- kommunikasiya avadanlığı ilə təchiz edilmiş böyük bir binadır. Birjalar hər iş günü bunun üçün ayrılmış saatlarda işləyir. Fond birjasında mühüm yeri tiker adlanan elektron tablo tutur.

Tiker (ing. ticker symbol) və ya ehtiyat simvolu. Birjada spesifik ehtiyatların hesablanması üçün nəzərdə tutulub. Valyutaların kodu tikerin analoqu sayılır. Tiker Tomas Edison tərəfindən ixtira edilmişdir.

Tizer (ing. teaser "cəlb edən") — tapmaca kimi qurulmuş bir reklam mesajı. Məhsul haqqında bir hissə məlumat verilir, amma məhsulun özü göstərilmir, və beləcə alıcılarda maraq hissi oyadaraq, özünə cəlb edir. Tizerlər adətən məhsulun irəliləyişinin ən erkən mərhələrində göstərilir. Tizer istifadəsinə əsaslanan marketinq üsulu tizer reklaması adlanır. Tizerlərdə ikimənalı və təxribat xarakterli ifadələr və təsvirlər tətbiq edilə bilər. Hesab edilir ki, ilk tizer "MJB Coffee" brendinin irəlilədilmə kampaniyası üçün istifadə olunmuşdu. 1906 ildə San-Fransisko şəhərin yolları boyunca intriqa xarakterli elanlar peyda olunurdu, əlanların üstündə "Niyə?" ("Why?") sualı var idi.. Adətən tizerlər seriyalarla gəlir. Tizer reklam kampaniyası 2 mərhələdən keçir.

Bonni Tayler (ing. Bonnie Tyler - 8 iyun 1951) — Uels əsilli müğənni. Əsl adı Geynor Hopkins (Gaynor Hopkins) olan Taylerin yaradıcılığının ən aktiv dövrü XX əsrin 70–80-ci illəri olub. Bonni Tayler 2013 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Böyük Britaniyanı "Believe In Me" mahnısı ilə təmsil etmiş və Böyük Britaniyaya 19-cu yeri qazandırmışdır. == Erkən illəri == Geynor Hopkins Uelsin Skuene şəhərində 1951-ci il 8 iyun tarixində anadan olub. Atası Qlindur kömür mədənçisi və anası Elsi evdar qadın idi. Hopkins ailəsi dörd qız və iki oğul böyüdüb, onlar dörd otaqlı evdə yaşayırdılar. Onun böyük bacıları gözəl musiqi zövqlərinə malik idilər və onlar Taylerdə Elvis Presli ,The Beatles kimi ifaçılara maraq oyatdılar. Hopkinslər ailəsi çox dindar protestant idilər. Onun ilk ictimai çıxışı uşaq ikən məhz ibadətgahda olub.

Bryson Djuan Tiller (2 yanvar 1993, Luisvill, Kentukki) — Amerika müğənnisi, söz yazıçısı, repperi. 2015-ci ildə ilk albomu olan "Trapsoul" çıxmışdır.

Eurocopter Tiger - Almaniya və Fransa müştərək istehsalı olan hücum vertolyotudur. 1990-cı illərin başlarında iki ölkənin əməkdaşlığı sayəsində Tiger layihəsinin konstruksiyasına başlanıldı. Aerospatiale və DaimlerChrysler Aerospace AG DASA firmalarının helikopter hissələrinin birləşdirilməsi sayəsində Eurocopter şirkəti formalaşdırıldı. Sonra şirkət Airbus Helicopters tərəfindən satın alınmışdır. Avropanın iki önəmli ölkəsinin bütün texnoloji biliklərinin və güclərinin bu helikopter üzərində cəmləşdirilməsi, vəzifə məsuliyyətinin fərqliliklərindən yaranan çoxməqsədli istifadəyə uyğun olaraq konstruksiya edilməsini təmin etmişdir və helikopteri müasir tələblərə cavab verən səviyyəyə çatdırmağı bacarmışdır. Bu helikopterin satın alınması ATAK layihəsi ilə Türkiyə Ordusunun da gündəmindəydi. Tiger helikopterinin hər bir helikopterinə düşən maliyyə xərclərinin yüksək olması və ən önəmlisi Erməni soyqırımının Fransa Senatı tərəfindən tanınması səbəbi ilə Türkiyə A-129 Mangusta helikopterlərini almağı seçmişdir. Ayrıca olaraq AH-1 Kobra helikopterlərinin burun qismində olan 20 mm-lik topun Tiger helikopterlərində istəyə görə olması da, ayrıca bir problem olmuşdur.

Richard H. Thaler (/ˈθeɪlər/; 12 sentyabr 1945) – Amerikalı iqtisadiyyatçıdır. 2017-ci ildə İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb.

Tibr və ya Tiver (it. Tevere, lat. Tiberis) — Appenin yarımadasında çay, Uzunluğuna görə İtaliya çaylarının arasında üçüncüdür.

Panzerkampfwagen VI (“Zirehli müharibə vasitəsi VI”, ləqəb: Tiger və ya Tiger I), — İkinci dünya müharibəsində Üçüncü Reyx tərəfindən istehsal olunan ağır tank. Adı Ferdinand Porsche tərəfindən qoyulmuşdur. Zamanının ən yaxşı tanklardan biri idi. Çox möhkəm zirehə və yaxşı bir topa sahib olduğu üçün düşmənlərinin qorxusu idi (xüsusilə Qərb cəbhəsində). Şərq cəbhəsindəki öz zamanının yüksək səviyyədə texnologiyaları ilə təchiz edilmiş T-34 və KV-1 / 2,3 tanklarına qarşı çıxarılmışdır. Müharibənin sonlarına yaxın bir Tiger tankına 20 ədəd M4 Sherman tankının hücum edildiyi görülmüşdür. Tiger'ların itki verməsinin səbəbi düşmənlər deyil kompleks mexaniki səhvlər idi. Buna görə çoxu Tiger tankı düzəlməz halda sıradan çıxdığı üçün heyəti tərəfindən tərk edilmiş halda tapılmışdır. Tankın hərəkət mənzili 110–195 km arasında dəyişmişdir. Hal-hazırda bu tankdan cəmi bir ədədi Bovinqton tank muzeyində orijinal və işlək vəziyyətdədir.

Tiger 131 Nasist Almaniyası ilə İkinci dünya müharibəsi zamanı Şimali Afrika kampaniyası zamanı Tunisdə Böyük Britaniya ordusuna məxsus 48-ci Tank Alayı tərəfindən ələ keçirilmişdir. Tank hal-hazırda Bovington tank muzeyində sərgilənir. Müttəfiqlər tərəfindən Tiger adı ilə tanınan tanka almanlar Panzerkampfwagen VI, Tiger I (H1), Sd.Kfz 181 adı vermişdilər. Tankın qülləsi A. Wegmann tərəfindən istehsal edilərkən, gövdəsi də Kasseldə, Henschel şirkəti tərəfindən istehsal edilirdi. Tankın 250122 şassi nömrəsi ilə 1943-cü ilin yanvar və ya fevral aylarında istehsalı tamamlanmışdır. Tunisə 1943-cü ilin 12 mart-16 aprel tarixləri arasında göndərilmişdir. Tankın tank qülləsində yazılmış nömrəsi 131 olmuşdur. Şimali Afrika kampaniyası zamanı Tunisdə olan Vermaxtın 504 nömrəli Schwere Heerespanzerabteilung'un (Almaniya ağır tank taboru) əvvəlcə 1 nömrəli qolunun, sonra isə 3 nömrəli qolunun tərkibinə daxil edilmişdir. Müttəfiq qüvvələrinin Tunis üzərinə önəmli hesab ediləcək bir hücuma başlayacağı xəbərini alan almanlar, 20/21 aprel gecəsində sürpriz bir hücuma başladılar. Djebel Caffa adlı təpənin şimal yamacında olan bir keçiddə daxil olmaqla, dörd bir tərəfdən ingilislərin 48-ci tank alayının üzərinə hücuma keçdilər.

Timer (başq. Тимер, rus. Тимирово) — Başqırdıstan Respublikasının Şaran rayonunda yerləşən kənd. Kənd Miçurinsk kənd şurasının tərkibindədir. Məsafələr: rayon mərkəzindən (Şaran): 26 km, kənd sovetliyindən (Miçurinsk): 8 km. ən yaxın dəmiryol stansiyasından (Tuymazı stansiyası): 68 km. 2002-ci ildə keçirilən Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınmasına əsasən kənddə başqırdlar (86%) üstünlük təşkil edir.

Vilyam Viler — ABŞ-lı siyasətçi. Amerika Birləşmiş Ştatlarının 19-cu vitse-prezidenti. Vilyam Almon Viler , Malone,New Yorkda dünyaya gəlmişdir.Maddı sıxıntılara görə universitete gedə bilməməsi onu universitete girməyə mane törətmədi.Franklin akademiyası və Vermont universitetinə daxil oldu.1846-1849-cu illərdə Franklində prakror olaraq işlədi.1850-1851-də məclis üzvü,1858-1859-cu ildə isə New York əyalət senatoru oldu.1863-cü ildə Respublikaçılar partiyası tərəfindən 37-ci ABŞ konqresində çıxış edirdi.1861-63 və 1869-1877-də təmsilcilər məclisində vəzifə aldı.Dürüst bir adam olaraq öz ərazisində populyarlıq qazanmışdır.42-ci Konqresdə Pasifik dəmiryolları sədri , 43-cü Konqresdə isə Ticarət işləri sədri oldu.. Respublikaçılardan olan Raterford Heys 19-cu prezident olaraq seçimləri qazandı.Özünə müavin olaraq Vilyam Viler seçdi.Vilyam Viler seçilməsində ən böyük üstünlüyü dürüst olması və düşməninin olmaması idi.Viler, ən son raqibi Frederick T. Frelinghuyseni 89-a 366 səslə qazandı.Onun populyar olmadığına görə Prezident Heys xanımı Lucy-ə demişdir "Deməkdən utanıram amma Viler kimdir?".Heys və Viler heç vaxt bir yerdə işləmədiyindən bu Viler üçün yeni təcrübə idi." 4 mart 1877-dən 4 mart 1881-ə qədər vəzifədə qaldı. Xanımı o vəzifəyə gəlmədən bir il əvvəl ölmüşdür.O tez-tez Ağ evdə alkoqolsuz yeməklərdə iştirak etmişdir. Və prezident müavini olaraq senatonun başına keçmişdir.Heys-ə görə Viler ona həm dost həmdə qardaşcasına yaxın olmuşdur."Çox az hallarda belə vəziyyət yaranırdı.Ailəmiz ona ürəkdən bağlı idi."-Heys deyirdi. Heys ikinci dəfə namizəd olmadığı üçün, Viler vəzifə müddəti bitdikdən sonra təqaüdə çıxdı. Vəzifədən sonra vaxtını doğulduğu yer olan Malonedə keçirdi.İki dəfə senatorluğa namizəd göstərilsədə seçilmədi.Viler 68-ci doğum günündən 26 gün əvvəl 4 iyun 1887-də cümə günü saat 10:10 da Malone,New Yorkda evində vəfat . kilsəsində dəfn mərasimi keçirildi.7 İyunda həyat yoldaşının yanında dəfn edildi..

Vilyam Viler — ABŞ-lı siyasətçi. Amerika Birləşmiş Ştatlarının 19-cu vitse-prezidenti. Vilyam Almon Viler , Malone,New Yorkda dünyaya gəlmişdir.Maddı sıxıntılara görə universitete gedə bilməməsi onu universitete girməyə mane törətmədi.Franklin akademiyası və Vermont universitetinə daxil oldu.1846-1849-cu illərdə Franklində prakror olaraq işlədi.1850-1851-də məclis üzvü,1858-1859-cu ildə isə New York əyalət senatoru oldu.1863-cü ildə Respublikaçılar partiyası tərəfindən 37-ci ABŞ konqresində çıxış edirdi.1861-63 və 1869-1877-də təmsilcilər məclisində vəzifə aldı.Dürüst bir adam olaraq öz ərazisində populyarlıq qazanmışdır.42-ci Konqresdə Pasifik dəmiryolları sədri , 43-cü Konqresdə isə Ticarət işləri sədri oldu.. Respublikaçılardan olan Raterford Heys 19-cu prezident olaraq seçimləri qazandı.Özünə müavin olaraq Vilyam Viler seçdi.Vilyam Viler seçilməsində ən böyük üstünlüyü dürüst olması və düşməninin olmaması idi.Viler, ən son raqibi Frederick T. Frelinghuyseni 89-a 366 səslə qazandı.Onun populyar olmadığına görə Prezident Heys xanımı Lucy-ə demişdir "Deməkdən utanıram amma Viler kimdir?".Heys və Viler heç vaxt bir yerdə işləmədiyindən bu Viler üçün yeni təcrübə idi." 4 mart 1877-dən 4 mart 1881-ə qədər vəzifədə qaldı. Xanımı o vəzifəyə gəlmədən bir il əvvəl ölmüşdür.O tez-tez Ağ evdə alkoqolsuz yeməklərdə iştirak etmişdir. Və prezident müavini olaraq senatonun başına keçmişdir.Heys-ə görə Viler ona həm dost həmdə qardaşcasına yaxın olmuşdur."Çox az hallarda belə vəziyyət yaranırdı.Ailəmiz ona ürəkdən bağlı idi."-Heys deyirdi. Heys ikinci dəfə namizəd olmadığı üçün, Viler vəzifə müddəti bitdikdən sonra təqaüdə çıxdı. Vəzifədən sonra vaxtını doğulduğu yer olan Malonedə keçirdi.İki dəfə senatorluğa namizəd göstərilsədə seçilmədi.Viler 68-ci doğum günündən 26 gün əvvəl 4 iyun 1887-də cümə günü saat 10:10 da Malone,New Yorkda evində vəfat . kilsəsində dəfn mərasimi keçirildi.7 İyunda həyat yoldaşının yanında dəfn edildi..

"Tayger Fors" (ing. Tiger Force; hərf. "Pələng" dəstəsi) — ABŞ ordusunun xüsusi hərbi hissəsi. Vyetnam müharibəsi zamanı mövcud olmuşdur. Partizanlar ilə mübarizə aparmaq üzrə ixtisaslaşmışdır. 1967-ci ildə bir sıra hərbi cinayətlərdə iştirakı ilə şöhrət qazanmışdır. ABŞ jurnalistləri Maykl D. Sallah və Mitç Vayss hərbi birləşmənin törətdiyi müharibə cinayətlərini tədqiq etmişdir. Vyetnam Xarici İşlər Nazirliyi Sallah və Vayssin tədqiqatının dərcindən dərhal sonra ona cavab vermək niyyətində olmadığını bildirmişdi. 2006-cı ildə Sallah və Veyssin araşdırmaları haqqında «Tiger Force: A True Story of Men and War» adında kitab buraxılmışdır. Статьи о «Тайгер Форс» в «Толедо Блэйд» (ing.) John Kifner.

Tyler, the Creator (əsl adı: Tayler Qreqori Okonma; 6 mart 1991, Hotorn[d], Los-Anceles dairəsi, Kaliforniya, ABŞ) — amerikalı repçi və musiqi prodüseri. Odd Future musiqi qrupunun yaradıcılarından biridir. Okonma iki "Qremmi", üç "BET Hip Hop", bir "BRIT" və "MTV Video Music" mükafatı laureatıdır. Okonma 2009-cu ildə "Bastard" adlı ilk miksteypini yayımladı, o yazdığı sözlərlə medianın diqqətini üzərinə çəkdi. 2011-ci ildə buraxdığı debüt studiya albomu "Goblin" və albomun "Yonkers" sinqlı ona daha da böyük uğur qazandırdı. Okonma Odd Future qrupu ilə birlikdə bu müddət ərzində sürətlə populyarlaşmağa doğru getdi. Okonma 2013-cü ildə "Wolf" albomundan başlayaraq alternativ hip-hop üslubuna keçid etdi. Onun 2015-ci ildə yayımladığı "Cherry Bomb" albomu pərəstişkarları tərəfindən daha çox bəyənildi, tənqidçilər albomun caz melodiyalarını təriflədilər. 2017-ci ildə "Flower Boy", ardınca "Igor" və "Call Me If You Get Lost" albomlarını yayımlayaraq karyerasına davam etdi. Son iki buraxılışı Billboard hit-paradında birinci pilləyə yüksəlmiş, və hər ikisi ona "Qremmi" mükafatı qazandırmışdır.

Panzerkampfwagen VI Ausf. B (Pz. Kpfw. VI Ausf. B / Zirehli müharibə vasitəsi VI Ausf. B, ləqəb: Tiger II) — Alman ordusunda II. Dünya müharibəsi dövründə ağır tank sinfində xidmət etmişdir. Sonderkraftfahrzeug 182 (Sd. KFZ. 182). Əvvəllər amerikalı əsgərlər "King Tiger", İngilislər "Royal Tiger" olaraq xitab edirdilər və Almanlar da "King Tiger" (mənası Kral Tiger, yəni Kral Pələng) sözünün Alman tərcüməsi olan Königstiger (Almanca'daki mənası: Benqal pələngi) adını istifadə etməyə başladılar. Bu tank ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti Tiger I tankının zireh qalınlığı ilə Panther tankının zireh yamacı xüsusiyyətlərinin bir yerdə birləşməsi idi.

Tilmer Yucin Tompson (ing. Tilmer Eugene Thompson; 7 avqust 1927, Sent-Pol – 7 avqust 2015, Sent-Pol) — ABŞ müvəkkili. Tilmer Yucin Tompson 7 avqust 1927-ci il tarixində ABŞ-nin Minnesota ştatının Sent-Pol şəhərində anadan olmuşdur. Tompson 27 mart 1948-ci ildə Kerol adlı bir qadınla evlənmiş, üç qızı və bir oğlu olmuşdur. O, öz arvadını öldürməsi üçün Dik Anderson adlı bir muzdlu qatili işə almışdır. O, bu əmələ görə Andersona 3.000 ABŞ dolları ödəmişdir. Tompson 27 yaşlı məşuqəsi Jaklin Olesen ilə qaçmağı planlaşdırırdı. 1963-cü ilin dekabr ayında ona hökm verilmiş və ömürlük azadlıqdan məhrum edilmişdir. O, 1983-cü ildə vaxtından əvvəl azad edilmiş və anadan olduğu şəhərdə yerləşmişdir. Tilmer Yucin Tompson 7 avqust 2015-ci il tarixində, ABŞ-nin Minnesota ştatının Sent-Pol şəhərində, 88 yaşında vəfat etmişdir.

Oqüsten Sent-İler (fr. Augustin François César Prouvençal de Saint-Hilaire; 4 oktyabr 1779, Orlean – 3 sentyabr 1853, Orlean) — Fransız botaniki və səyyahı. Flora Brasiliae Meridionalis (3 cilddə, 1825–1832), Adrien Anri Loran de Jüsse və Jak Kambessede ilə birlikdə. Histoire des plantes les plus remarquables du Brésil et de Paraguay (1824) Plantes usuelles des Brésiliens (1827–1828), Adrien Anri Loran de Jüsse və Jak Kambessede ilə birlikdə.

Sent-İler (fr. Saint-Hilaire) — Fransada kommuna, Overn regionunda yerləşir. Departament — Alye. Burbon-l'Arşambo kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Mulen. INSEE kodu — 03238. 2008-ci ildə əhalinin sayı 736 nəfər təşkil edirdi. 2007-ci ildə əmək qabiliyyətli 357 nəfər (15-64 yaş) arasında 251 nəfər iqtisadi cəhətdən fəal, 106 nəfər fəaliyyətsizdir (fəaliyyət göstəricisi 70.3%, 1999-cu ildə 64.1%). 251 aktiv şəxsdən 220 nəfər (129 kişi və 91 qadın), 31 nəfəri işsiz (18 kişi və 13 qadın) idi. Qeyri-aktiv 18 nəfər arasında 18 nəfər şagird və ya tələbə, 47 nəfər təqaüdçü, 41 nəfər digər səbəblərə görə fəaliyyətsizdir.

Sent-İler (fr. Saint-Hilaire) — Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament — İzer. Muayan Qrezivodan kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Qrenobl. INSEE kodu — 38395. Kommunanın 2012-ci il üçün əhalisi 1465 nəfər təşkil edirdi. Kommuna dəniz səviyyəsindən 647 ilə 2 060 qədər metr yüksəklikdə yerləşir. Kommuna Parisdən təxminən 480 km cənub-şərqdə, Liondan 100 km cənub-şərqdə, Qrenobldan 19 km şimal-qərbdə yerləşir.

Oqüsten Sent-İler (fr. Augustin François César Prouvençal de Saint-Hilaire; 4 oktyabr 1779, Orlean – 3 sentyabr 1853, Orlean) — Fransız botaniki və səyyahı. Flora Brasiliae Meridionalis (3 cilddə, 1825–1832), Adrien Anri Loran de Jüsse və Jak Kambessede ilə birlikdə. Histoire des plantes les plus remarquables du Brésil et de Paraguay (1824) Plantes usuelles des Brésiliens (1827–1828), Adrien Anri Loran de Jüsse və Jak Kambessede ilə birlikdə.

Tülər — Azərbaycan Respublikasının Quba rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Tülər oyk., sadə. Quba r-nunun Tüləkəran i.ə.v.-də kənd. Ağçayın sahilində, dağətəyi ərazidədir. Yaşayış məntəqəsi adını ərazidəki dağın adından almışdır. 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 1110 nəfər əhali yaşayır.

Utilər – Qafqaz Albaniyasında yaşamış və Alban tayfa ittifaqında daxil olan ən böyük tayfalardan biri. İ. P. Petruşevski Qəbələ rayonunun Nic kəndində yaşayan udinlər qədim albanların qalıqları olduğu fikrini irəli sürmüş, digər tədqiqatçılar – S.T.Yeremyan, Z.İ.Yampolski, Z.M.Bünyadov, Q.A.Klimov, A.Q.Şanidze, İ.H.Əliyev, V.L.Qukasyan, F.Məmmədova onunla həmfikir olmuşdurlar. Ancaq etnoqraf Q. Qeybulayev bugünkü udinlərin Dağıstandilli tayfaların birinin qalıqları olduğunu və utiləri alban etnosu, yəni Alban dövlətini yaradan və etnik adı alban olanlar ilə eyniləşdirilmənin doğru olmadığını yazmışdır. Strabon Atropatenada – Midiya dağları adlanan dağlıq ərazidə Xəzərin cənub qərbində alban və uti tayfalarının yanaşı yaşadığını qeyd edir və bu da alban və uti adlarının müstəqil tayfaların adları olduğunu deməyə əsas verir. 1958-ci ildə erməni tarixçisi S.T.Yeremyan qədim alban dilinin udin dili olduğunu yazmış, gürcü tarixçisi A.Q.Şanidze də udinlərin erməni tarixi ənənəsində albanların varisləri hesab edildiyini göstərmişdir. Alban tarixçisi Moisey Kalankatlının – Alban ölkəsinin tarixi əsərində Albaniyada 5 mahalın Uti adlandığı göstərilir: Qarabağın dağlıq hissəsində – Artsakda, Bərdə zonasında, Girdimanın Xalxal şəhəri (indiki Qazax- Ağstafa rayonunları ərazisində) zonasında və Azərbaycanın şimal – qərbində. Qiyasəddin Qeybullayev qeyd edir ki, tədqiqatçıları çaş – baş salan da budur. Əgər mahalların hamısında indiki Dağıstandilli udinlərin əcdadları yaşamışsa, onda əlbəttə deməliyik ki, onlar Albaniyanın ən böyük tayfası idi. İqrar Əliyev belə də yazmışdır: "Utilər Albaniyada aparıcı tayfa idilər". Sonra bu fikri V. L. Qukasyan təkrar etmişdir: "Uti – udinlər alban tayfa ittifaqında aparıcı rola malik idi." Qiyasəddin Qeybullayev isə bu fikrə etiraz edərək qeyd edir ki, bu belə deyil.

Çilər (İsp. Chilenos) — Çili milli etnik qruplar. Çilər əksəriyyəti Çili yaşayır baxmayaraq, əhəmiyyətli icmalar çox ölkələrdə, ən xeyli Argentina və ABŞ-də yaradılıb. Digər böyük Çili icmalar Avstraliya, Kanada və İsveç var. sıra kiçik olsa da, Çili xalqı da Antarktida və Falkland adaları daimi əhalisinin böyük hissəsini təşkil edir.

İtlər (lat. Canidae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi.

Sent-İler-de-Bran (fr. Saint-Hilaire-de-Brens) — Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament — İzer. Kremyo kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — La-Tur-dyu-Pen. INSEE kodu — 38392. Kommunanın 1999-cu il üçün əhalisi 413 nəfər təşkil edirdi. Kommuna dəniz səviyyəsindən 218 ilə 387 qədər metr yüksəklikdə yerləşir. Kommuna Parisdən təxminən 420 km cənub-şərqdə, Liondan 37 km şərqdə, Qrenobldan 65 km şimal-qərbdə yerləşir.

Sent-İler-dyu-Rozye (fr. Saint-Hilaire-du-Rosier) — Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament — İzer. Syud-Qrezivodan kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Qrenobl. INSEE kodu — 38394. Kommunanın 2012-ci il üçün əhalisi 1954 nəfər təşkil edirdi. Kommuna dəniz səviyyəsindən 151 ilə 280 qədər metr yüksəklikdə yerləşir. Kommuna Parisdən təxminən 480 km cənub-şərqdə, Liondan 85 km cənub-şərqdə, Qrenobldan 39 km qərbdə yerləşir.

Sent-İler-dyu-Rozye (fr. Saint-Hilaire-du-Rosier) — Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament — İzer. Syud-Qrezivodan kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Qrenobl. INSEE kodu — 38394. Kommunanın 2012-ci il üçün əhalisi 1954 nəfər təşkil edirdi. Kommuna dəniz səviyyəsindən 151 ilə 280 qədər metr yüksəklikdə yerləşir. Kommuna Parisdən təxminən 480 km cənub-şərqdə, Liondan 85 km cənub-şərqdə, Qrenobldan 39 km qərbdə yerləşir.

Sent-İler-de-la-Kot (fr. Saint-Hilaire-de-la-Côte) — Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament — İzer. Kot-Sent-Andre kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Vyen. INSEE kodu — 38393. Kommunanın 1999-cu il üçün əhalisi 1 106 nəfər təşkil edirdi. Kommuna dəniz səviyyəsindən 361 ilə 647qədər metr yüksəklikdə yerləşir. Kommuna Parisdən təxminən 450 km cənub-şərqdə, Liondan 60 km cənub-şərqdə, Qrenobldan 39 km şimal-qərbdə yerləşir.

Tiplər nəzəriyyəsi-maddələr sadə qeyri-üzvi maddələrdən (tiplərdən) törəyir və öz hidrogenlərinin qalıqlarla əvəz olunmasında əmələ gəlir. Bu nəzəriyyə radikallar nəzəriyyəsinin əksinə olaraq, molekulun dəyişən hissəsini əsas tutur, üzvi maddələrin reaksiyaları ilə qeyri-üzvi maddələrinin reaksiyaları arasında böyük oxşarlıq olduğunu irəli sürürdü. Ilk dövrdə bu nəzəriyyəni radikallar nəzəriyyəsinə zidd tutur və hətta radikal kəlməsini işlətməyərək, onu qalıqla əvəz edirdilər. Əsas tiplər H2O, HCl, NH3 və daha sonra CH4 qəbul olunmuşdur. Bu tiplərdə hidrogeni qalıqlarla əvəz edir və üzvi birləşmələrin bu, yaxud başqa tipə mənsubiyyətini aydınlaşdırmaqla onları müxtəlif siniflərə ayrırdılar. Məsələn, spirtlər, efirlər, turşular və onların törəmələri su tipinə aid edilir. Əsas tiplərdən törəyən üzvi maddələr bu tiplərin reaksiyalarını verməli idi. Su tipinə aid edilən spirtlərin su kimi natrium və PCl3 ilə reaksiyaya girməsi buna bir dəlil idi. Tiplər nəzəriyyəsini inkişaf etdirərək Kekule metan tipini aşkar etdi və beləliklə, tiplər sistemində doymuş karbohidrogenlərə yer tapmadı. Daha sonra tapılan bəzi maddələri məlum tiplərə aid etmək mümkün olmadığı üçün qatışıq və mürəkkəb tiplər irəli sürüldü.

İlxan Çilər (1972, Dənizli) — türk yazıçısı və iş adamı. 1993-cü ildə Yaşar Nəbi Gənclik Mükafatları 'Möhtəşəm Hekayə Mükafatını' qazanan yazıçı Sürgün kitabı ilə 2011-ci ildə Avropa Birliyi Ədəbiyyat Mükafatına layiq görülüb. Onun hekayə və məqalələri iyirmidən çox milli və beynəlxalq antologiyada dərc olunur. Dənizlidə doğulub, İzmirdə böyüyüb. 1990-cı ildə İzmir Özəl Türk Kollecini bitirmişdir. 10 yaşında şeir yazmağa başlayıb. Orta məktəbdə oxuyarkən teatr tamaşaları və daha sonra gündəliklər yazaraq ədəbi əsərlər yaratmağa davam etmişdir. 1993-cü ildə Yaşar Nəbi Gənclik Mükafatları "Möhtəşəm Hekayə Mükafatı"na layiq görülüb. Boğaziçi Universitetinin Beynəlxalq Əlaqələr və Siyasi Elmlər fakültəsini bitirib. Öz ifadəsinə görə, o, Boğaziçi Universitetində tələbə olarkən şüurlu şəkildə öz sözləri ilə hekayələr yazmağa başlayıb.

== Şəxslər ==

Aimer (エメ, Eme, [eme]) – Sacra Music ilə əməkdaşlıq edən Yaponiya pop müğənnisi və mahnı yazarı. Fransız dilində "aimer" "sevmək" deməkdir. Aimer musiqi karyerasına 2011-ci ildə başlamışdır. Bir çox anime serialı və dorama üçün mahnı bəstələmişdir. İndiyə kimi 6 studiya albom və bir çox sinql buraxmışdır. "Zankyosanka" (2021) mahnısı ilə ilk dəfə Japan Hot 100 çartında birinci yerə yüksəlmişdir. == İlk illəri == Aimerin atası bir musiqi qrupunda bassçı idi, buna görə də Aimer çox gənc yaşlardan musiqi mühitində böyümüşdür. İbtidai məktəbdə piano çalmağı öyrənməyə başlamış, Rinqo Şiina və Utada Hikarudan nümunə götürmüşdür. Liseydə ikən Avril Lavinə qulaq asandan sonra gitar çalmağa və ingiliscə mahnı sözləri yazmağa başlamışdır. 15 yaşında Aimer vokal ifadan həddən artıq istifadə etdiyinə görə səsini itirmiş və müalicə üçün terapiyaya getməyə başlamışdır.

Köməyə Tələsən İtlər (ing. PAW Patrol) — Kit Çapman tərəfindən yaradılmış Kanada kompüter animasiyalı uşaq televiziya serialı. Guru Studio tərəfindən təmin edilən animasiya ilə Spin Master Entertainment tərəfindən istehsal edilmişdir. Azərbaycan dilində səsli versiya ARB Günəşdə yayımlanır.

Şəhər və itlər (isp.:La ciudad y los perros, 1962) - Peru yazıçısı və Nobel mükafatı laureatı Mario Varqas Lyosanın 1963-cü ildə yazdığı roman. Bu, Varqas Lyosanın ilk romanı idi və hekayəsi onun yeniyetmə ikən qatıldığı Limadakı Leonsio Prado Hərbi Akademiyasının kursantları arasında keçir. Roman məktəbi o qədər dəhşətli şəkildə təsvir edir ki, onun rəhbərliyi bir çox nüsxələri yandırmış və kitabı Peruya qarşı Ekvador təbliğatı olaraq qınamışdır. 1962-ci ildə ən yaxşı nəşr olunmamış roman üzrə Premio Biblioteca Breve mükafatını və 1963-cü il Premio de la Crítica Española Mükafatını qazanmışdır. Roman Varqas Lyosanın 1950-ci illərin əvvəllərində yeniyetmə ikən iştirak etdiyi Leoncio Prado Hərbi Akademiyasında öz təcrübələrinə əsaslanır. O, Fransada yaşayarkən romanın əlyazması üzərində işləmiş və 1962-ci ildə ilk romanı kimi nəşr edilmişdir. Roman Peru rejissoru Fransisko Lombardi tərəfindən 1985-ci ildə çəkilmiş La ciudad y los perros adlı filmə uyğunlaşdırılmışdır. Lyosanın itləri kimdir?

Baler — Filippinin Aurora vilayətində şəhər və bələdiyyə və bu vilayətin mərkəzi.

Bilet (fr. "billet", orta əsrlərdə "billetus" — məktub, şəhadətnamə, vəsiqə) — özündə müvafiq göstəriciləri əks etdirən müəyyən formaya malik sənəd. Adətən təqdim edilir. Bilet bəzən ixtisaslaşmış təşkilat tərəfindən adlı formada da rəsmiləşdirilir. Bu, ona malik olan subyektin təşkilat-emitentin peşə fəaliyyətinin predmetini təşkil edən xidmətlərdən istifadə etməsinin legitimliyi hüququnu təsdiq edir. Məsələn, gediş bileti sərnişin daşıma müqaviləsinin bağlanmasını təsdiq edir. Ümumi halda bilet pullu tədbirə giriş və ya pullu xidmətdən istifadə üçün hüququ sənəddir. == Formaları == Biletlər müxtəlif formada ola bilər: Şəxsin müəyyən ictimai təşkilata mənsubiyyətini (məsələn, partiya bileti, həmkarlar ittifaqı bileti) təsdiq edən sənəd; Şəxsin müəyyən dövr ərzində bir qədər məhdudlaşdırılmış ərazidə (məsələn, ovçuluq bileti) müəyyən fəaliyyət növü ilə məşğul olmaq hüququnu təsdiq edən sənəd; Tarixən təşəkkül tapmış və sabit söz birləşmələrində (məsələn, bank bileti, dövlət bankı bileti, dövlət xəzinə bileti) sənədin adlandırılması üçün istifadə edilən termin; Kitabça, kartoçka, vərəqə və s. şəklində olub, sahibinin partiyaya və ya hər hansı bir ictimai təşkilata mənsubiyyətini təsdiq edən sənəd. Məsələn, həmkarlar ittifaqı bileti; Maliyyədə kağız pul.

Noxud (Cicer arietinum L.) — Paxlakimilər fəsiləsindən birillik ot bitkisi. Noxudun vətəni Şərqi Əfqanıstan və Şimal-Qərbi Hindistan hesab edirlir, burada onu bizim eradan əvvəl IV əsrdə becərməyə başlamışlar. == Yaşıl noxud == Zülal, lif və nişasta baxımından zəngin bir qidadır. Göy noxud A, C və B qrupu vitaminlərinin yanında dəmir, fosfor və kalium kimi mineralları da içində saxlayan bəsləyici bir tərəvəzdir. Quru yaşıl noxud zülal və nişasta baxımından təzə yaşıl noxuddan daha zəngindir. Bununla birlikdə, təzə yaşıl noxudu həzm etmək daha asandır. == Qida və yem dəyəri == Noxud yüksək zülallı qida və yem məhsuludur. Onun dənini qidaya təzə, konservləşdirilmiş və bişmiş şəkildə qəbul edirlər, yarma və un emal edirlər. Yem sortları (yaşıl kütlə, saman, dən), həmçinin nöxud küləşini və küfəsini mal-qaraya yedirdirlər. Digər dənli bitkilərdə olduğu kimi noxudunda xüsusiyyəti ondadır ki, onun kökündə yerləşən və havadan azotu fiksasiya edən köküyumrular bakteriyaları sayəsində sünbüllü bitkilərindən azot gübrələri olmadan 2 – 3 dəfə artıq zülal sintez edirlər (lizin, valin və s.), toxumlarında nişastanın miqdarı yüksəkdir.

Etilen (C2H4) - alken sırasına daxil olan doymamış karbohidrogendir. == Alınması == Etilen, üzvi maddələri quru distillə etdikdə əmələ gəlir. İşıq qazı və krekinq qazlarının tərkibində çox olur. Laboratoriyalarda etileni etil spirtindən, qatı sulfat turşusu vasitəsilə, su ayirmaqla alırlar. == Xassələri == Etilen rəngsiz, iysiz və yanıcı qazdır, suda pis, spirt və efirdə yaxşı həll olur. Etilen qazından sənayedə müxtəlif sintezlər üçün istifadə edilir. Ondan etil spirti, etilxlorid, dixloretan, etilenoksid, iprit və başqa maddələr alırlar. Yüksək təzyiqdə müxtəlif temperaturlarda və müxtəlif katalizatorlar vasitəsilə etileni polimerləşdirərək ondan maye olefin karbohidrogenləri, yüksəközlülü sürtkü yağları, kayçukabənzər elastik bərk polimer alırlar. Etilenin özü vasitəsiz olaraq az işlənir. Onu bəzən meyvələri tez yetişdirmək üçün tətbiq edilir, asetilenlə qatışığını metal emalında işlədir və ya ondan narsilen adlanan natrkotok maddə kimi təbabətdə istifadə edirlər.

Filler (mac. fillér) — 1892-ci ildən 1999-cu ilə qədər dövriyyədə olan Macarıstanın xırda sikkəsi. Müxtəlif dövrlərdə filler Avstriya-Macarıstan kronu, Macarıstan kronu, pengö və forintin yüzüncü hissəsi olmuşdur. Adı "dörd" mənasını verən Vierer alman sözündən gəlir, bu termin həmçinin 4 kreytser dəyərində olan Avstriya-Macarıstan sikkəsinin adı idi. Son fillerlər 1999-cu ildə zərb olunmuşdur, hal-hazırda real pul dövriyyəsində iştirak etmirlər, lakin yenə də Macarıstan forintinin ayrılmaz hissəsi hesab olunurlar. == Avstriya-Macarıstan kronu == Avstriya-Macarıstan kronu 1892-ci ildə Avstriya-Macarıstanın pul vahidi kimi dövriyyəyə daxil oldu. İmperiyanın Avstriya hissəsində xırda pula "heller", Macarıstan hissəsində isə "filler" deyilirdi. 1900-cü ilə qədər köhnə sikkələr də dövriyyədə idi, onların nisbətləri: 1 qulden (florin) = 2 krona, 1 kreytser = 2 filler (heller). Filler sikkələri Kremnitsa zərbxanasında zərb olunurdu və onlar (heller sikkələri kimi) imperiyanın bütöv ərazisində qanuni ödəniş vasitəsi sayılırdı. Birinci Dünya müharibəsinin başlaması 2, 10 və 20 filler dəyərində sikkələr dəmirdən zərb olunmağa başlandı və 1 filler sikkələrin zərb edilməsi dayandırıldı.

Fişer — soyad. Bobbi Fişer — ABŞ şahmatçısı. Emil Fişer — Almaniya kimyaçısı İrvinq Fişer — amerikalı iqtisadçı Ariya Fişer — Birləşmiş Ştatları təmsil edən su poloçusu. Makenzi Fişer — Birləşmiş Ştatları təmsil edən su poloçusu.

Gilar — Azərbaycan Respublikasının Yardımlı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. == Tarixi == Gilar Yardımlı rayonunun Şəfəqli inzibati ərazi vahidində kənd. Viləş çayının sol sahili ilə İran sərhədi arasında dağətəyi ərazidədir. Etnotoponimdir. Qədim Volqa Bulqarıstanında XIII-XIV əsrlərdə Gilan şəhəri və gilan tayfası qeydə alınmışdır. Gilar kəndi qədim, köçəri türkman tayfalarına məxsusdur. Qədim Volqaboyu Bulqarıstanından köçüb gəlmiş və Ərdəbildə məskunlaşmış türkman tayfaları sonradan indiki Yardımlı rayonuna köç ediblər və Gilar kəndini salıblar. Gilar kəndində tarixi məzarlıqda Səlcuqlu imperiyasında da istifadə edilən, qədim türklərə məxsus səkkiz güşəli simvollar yer alır. Hazırda Ərdəbildə də Gilarlu kəndi var. Bəzi məlumatlara görə, Türkmənistanda da eyniadlı şəhər mövcuddur.

== Ekler (Éclairs) == Ekler 3 elementdən ibarətdir: Şu xəmiri (Pâte à Choux) Krem Şokoladlı qlazur Elementləri bir-bir hazırlayıb ekleri düzəldək. Əvvəlcə kremi hazırlayaq (krem 2 gün əvvəldən də hazırlana bilər) == Krem == 16 ekler üçün 2 stəkan süd 1/2 stəkan şəkər tozu 2 çay qaşığı vanil ekstaktı (əvəzində bir çimdik vanilin də istifadə edə bilərsiniz) bir çimdik duz 4 yumuta sarısı 1/2 stəkan qarğıdalı nişastası 2 xörək qaşığı kərə yağı, balaca-balaca doğranmış == Hazırlanma qaydası == Qazana süd, 1/4 stəkan şəkər tozu, vanil və duzu qoyun. Orta odda qaynamağa başlayanadək bişirin. Dərin qabda yumurta sarısı, nişasta, və qalan 1/4 stəkan şəkər tozunu mikserlə çalın. Dəyanmadan yavaş-yavaş qaynar südü bu qarışığa əlavə edin və ərzaqlar qarışanadək yaxşıca çırpın. Alınan kütləni qazana geri tökün və orta odda, ara vermədən, taxta qaşıqla qarışdıra-qarışdıra təxminən 2-4 dəqiqə və yaxud qatılaşanadək bişirin. Qatılaşmış kütləni dərin qaba boşaldın. Üstünə kərə yağını əlavə edib, mikserlə təxminən 5 dəqiqə ərzində çalın. Bu müddət ərzində kərə yaşə əriməli, kütlə isə bir qədər soyumalıdır. Kremin üstünü sellofanla örtün.

Arilər (hind. ā́rya-, avest. airya-, fars. ariya-‎) — e.ə. 2000-ci ilə yaxın Mərkəzi Asiyadan Hindistana yerləşmiş Hind-İran köçəri tayfalarının özlərinə verdikləri ad. Hindisumda arilər tədricən yerli əhali ilə qarışaraq onlarla birlikdə hind xalqını təşkil etmişdirlər. İran və Azərbaycan ərazilərində yerli əhali ilə qarışan arilərdən, o cümlədən Azərbaycan ərazisində bir çox irandilli tayfalar - parfiyalılar, farslar, midiyalılar, saqartilər, kadusilər, mardlar, kirtilər və b. meydana gəlmişdilər. Müasir İranın adı buradandır; qədim İran dilində aquapat – "arilər ölkəsi" və ya "padşahlığı" deməkdir. İrandilli tayfa və qəbilələr indiki İran ərazisinə b.e.ə.

Çilət — Azərbaycan Respublikası Kəlbəcər rayonunun Çıldıran kəndindən cənubda dağ. Hündürlüyü 1561 m. Cilet variantında da qeydə alınmışdır. Çilət "ciskin, sis, qatı duman" mənasındadır.

Rütbələr və ya çinlər — Çar Rusiyasında mülki məmurların daşıdığı ünvan, titul.