Sinəbənd (bu, farscadır) sözünün türkcə qarşılığıdır. Al (ala) “qabaq tərəf” deməkdir. (Bəşir Əhmədov
Mənbələrdə al (ala) sözünün bir mənası belə açıqlanıb: “talançı atlı dəstə”. Talamaq, talan, talançı sözləri ilə alamançı (soyğunçu) kəlməsi arasında
yakut. alaas – biçənək
Al “hündür, yüksək”, asiman isə “səma” deməkdir. Alasiman “yüksək səma” deməkdir (al “hündür mənasında çox işlənir”)
Ala-bəzək sözündəki ala hissəsi ilə qohumdur, “qarışıq” (dönmə) deməkdir. Alaşa cins (seçmə) ayğırla adi madyandan törəyən (qarışıq) ata deyiblər
Ala “bir qədər” (yarımçıq) deməkdir, toran farsca tar (qaranlıq) sözü ilə bağlıdır, sinonimi ala-qaranlıq kəlməsidir
“Alayı cür ola bilməz” deyirik. Zənn edirəm ki, alayı sözü an (o əvəzliyi) və layu (kimi, cür, sayaq) kəlmələrindən törəyib, anlayu (o cür, başqa cür)
Al sözü “hiylə”, “yalan”, “aldadıcı” deməkdir. Deməli, albalı “yalançı (şirin olmayan) gilas” kimi başa düşülə bilər (balı sözünün mənası şirin gilas
lat. albedo – ağlıq
lat. albus – ağ
Alu farsca “meyvə” deməkdir: gavalı, şaftalı və s. Alça (əsli: aluçə) sözü də bununla bağlıdır. “Meyvəcik” mənasını əks etdirir
Kiçi (kiçi-l-mək, kiçi-k), alça (alça-q, alça-l-maq) tipli sözlər qabaqlar müstəqil işlədilib. Alçacıq kəlməsində alça özünün qədim formasını saxlayıb
Rus dilində “спускаться” kimi tərcümə edilmiş il felimiz olub. Alçaq sözü də bir vaxtlar ilçaq şəklində işlədilib
Aşıq-aşıq oyununda sümüyün dörd tərfindən birinin adıdır, cik sözü də bunun dəyişmiş formasıdır. “Cikinə-bikinə bələd olmaq” deyirik
Alda-n, alda-t sözləri göstərir ki, törəmə kök alda hissəsidir. Söz al (hiylə) və la (feil düzəldən şəkilçi) hissələrindən ibarət olub, sonra dissimli
Törəmə kök aldadır. Daha qədim kök isə “hiylə” mənasını verən al sözüdür. Bu sözdən al-la feili yaranıb, sonra 2-ci l səsi d səsinə keçib
Paltarın boyun hissəsində olan bəzəkli haşiyədir, “yaraşıqlı” deməkdir, almaq və qaçmaq sözlərindən əmələ gəlib
rus. Aleksandrit – rus çarı II Aleksandrın adından
yun. aleuron – un
yun. aleuron – un + yun. lithos – daş
“Aləmin qızılı” (qiymətli) deməkdir. (aləm ərəb, zər farscadır).
Məxsus, xassə sözləri ilə qohumdur. Əl (artikl) və xas komponentlərindən əmələ gəlib. Xalis sözü ilə semantik yaxınlığı var
Görünür, “soyundurmaq, biabırçı vəziyyətə salmaq” demək olub.
Əbu-Həyyan bu sözü heyvan dərisindən olan “örtük”, “paltar” kimi açıqlayıb. Burada al kəlməsi “yuxarı”, “üst” mənasındadır
El arasında “alımını vermək” ifadəsi işlədilir. Alım mənbələrdə borc kimi açıqlanıb. Deməli, “payını vermək”(əvəz çıxmaq) deməkdir
Bu ifadə mənfi mənada işlədilir: “cəzalandırmaq”, “cavabını vermək” və s. Alım sözünün bu mənası “borc” demək olub
“Ön”, “qabaq tərəf” deməkdir. Başın ön tərəfində olduğu üçün alın adlanıb. Alın yazısı da “öncədən olan yazı” deməkdir
Bu, heç də başın bir hissəsini təşkil edən alındakı yazı demək deyil. Alın sözünün qədim mənası “ön, əvvəl, qabaq” deməkdir
Tarixən balanı öz anasını əmməyə öyrətməyə “aldırmaq” (alışdırmaq) demişik. İndi də iş alınmadı (baş tutmadı) deyirik
Sözün kökü al hissəsidir, alov kəlməsi ilə qohumdur. Ad-feil omonimi olub. -ış növ şəkilçisidir, -qan isə feildən ad düzəldib
Ərəb mənşəli hesab edirlər, məncə ala qapı birləşməsindəki ala sözü ilə qohumdur və türk mənşəlidir
ər. – xətkeş, tərəf
Ərəbcədir, elm sözü ilə kökdaşdır.
Ərəb mənşəlidir (əl-kuhl), mənası “toz halında olan sürmə” deməkdir.
Dilimizdə al feili olub və “блогославлять” mənasında işlədilib. Alqış da həmin kök əsasında yaranıb. Buna uyğun olaraq qarğış kəlməsi də qayğı sözündə
Özbək riyaziyyatçısı Əl-Xorəzmi Məhəmmədin (IX əsr) adı ilə bağlıdır. Əl-Xorəzmi sözü Avropada alqoritm kimi tələffüz olunub
Ərəbcədir, ilahi sözü ilə qohumdur.
Al sözünün bir mənası “qırmızı” deməkdir. Allaşmaq “qızarmaq” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov
lat. alluvio – yığın, çöküntü
Alınma sözdür. Monqol dilində alma kəlməsi “şirəli” (сочный), sanskrit dilində isə “turş”mənalarında işlədilir
Boğazda yerləşir və alma sözü ilə bağlıdır. Guya Adəm ata cənnətdə alma yeyib və qaydanı pozduğu üçün onun bir hissəsi boğazında qalıb
Can almaq ifadəsindəki almaq sözünün qədim mənası “öldürmək” (губить) deməkdir. M. Kaşğaridə “ər alındı” (kişi öldü) cümləsi var
Kişi adı kimi əsli “Yılmaz”dır. Mənbələrdə (Maqazanik və s.) yılmaq feili var və “qorxmaq” mənasında qeydə alınıb
Al sözünün “nəsil, sülalə” kimi mənalardı da var. Alməmməd “Məmmədin nəslindən olan” deməkdir. (Bəşir Əhmədov
Aşıq poeziyasında bir-birinə oxşar olan al osman və al asiman sözləri işlədilir. Birincisi Türkiyə (Osman eli), ikincisi asiman (səma) sözü ilə bağlıd
1. Dilimizdə yalğım (ilğım), altun (yaltun), ulduz (yalduz), alov (yalov) sözləri var və hamısı “od, işıq, istilik, parıltı”anlamını verən al (ul) eti
Tonqa qaraxanilərin ulu əcdadı olub, Turana şahlıq edib. Alp Ər isə onun epitetidir, “igid kişi” deməkdir (alp -“igid”, ər -“kişi”, Tonğa-adam adı)
Alp “igid”, ər “kişi” deməkdir. “Cəngavər” mənasında işlədilib. Alpağut kəlməsi də olub (mənası: “tanınmış, məşhur”deməkdir)
1. Payızda bitən otu alsın (alısın) adlandırırıq. Sözün kökü olan al “hiylə”, “yalan” anlamlarını verir (aldatmaq sözü də buradandır)
Ali və şan sözlərindən əmələ gəlib, ərəbcə “yüksək şərəf” deməkdir.