tektonik hərəkətlərlə yer qabığının çökməsi nəticəsində yer səthində əmələ gəlmiş geniş, çökəkliklər
bax: Dağların pyedestalı.
bax: Dağlar.
Yerin daxili qüvvələrinin təsiri altında süxurların yatım formasının, həcminin, daxili strukturunun və qarşılıqlı münasibətinin dəyişilməsi
relyefin tektonik mənşəli alçaq yerlərində (sinklinal qırışıqlarda, qrabenlərdə, tektonik qırılmalar boyu süxurların parçalanma zonasında və s
Yerin inkişaf tarixində tektonik hərəkətlərin nisbətən qısa müddətli /mln. il/ güclənməsi epoxası /fazası/
tektonik hərəkətlərin yaratdığı yer qabığı əyilmələrinin /çökəkliklərinin/ ümumi adı. T.ə. içərisində bir neçə qrup ayrılır: geosinklinal, kənar (ön),
yer qabığının strukturlarını dəyişən hərəkət və deformasiyaların yaranma səbəbini haqqında elmi əsaslandırılmış mülahizələr
qurunun bloklar üzrə qrabenvari çökməsinə uyğun gələn, fiord. Qrabenə uyğun gələn, fiord. Р–фиорд тектонический tectonic fiord
tektonik çökəklikdə yerləşən göl /məs: Baykal, İssık–Kul, Tanqanyika və s./. Р–тектоническое озеро tectoniclakes, lakes of tectonic origin
yer qabığında və mantiyada gedən proseslər nəticəsində, yer qabığının mexaniki hərəkəti. Tektonik hərəkətlər təzahür formasına əmələgəlmə, dərinliyinə
bütünlüklə Yerin və yaxud ayrı-ayrı regionlar daxilində yer qabığının inkişaf mərhələlərini, quruluşunu, tektonik strukturların morfologiyasını, inkiş
süxurların tamlığının pozulması. Yerdəyişməli /qırılma yerdəyişməsi və ya paraklaz/ və yerdəyişməsiz /çat və ya diaklaz/ T
bax: Mütəhərrik qurşaq.
klipp, ekzotik sıldırım qaya, yuyulmadan hifz olunmuş tektonik örtüyün kiçik bir hissəsi. Р–останец тектонического покрова klippe, nappe outlier
aşağıdan az meylli dalğavarı və yaxud hamar səthlə sərhədlənən və üfqi istiqamətdə bir neçə km-dən onlarla km-ə qədər yerini dəyişmiş və qalınlığı bir
şaryaj terminin sinonimi. Р–перекрытие тектоническое tectonic rupture
relyefdə pillə kimi təzahür edən, qırılıb düşmə və ya qırılıb-qalxma. Р–тектонический уступ tectonic escarp
bax: Tektonik deformasiya.
yer qabığının dik, sıldırım səth boyu bir-birinin üzərinə gəlməsi ilə səciyyələnən, relyef. Р–тектонический чешуйчатый рельеф tectonic scaly relief
1) yer qabığının hərəkəti nəticəsində əmələ gələn formalar; 2) tam geomorfoloji təzahürü olan yer qabığının deformasiyası nəticəsində yaranmış qırışıq
inversiya nəticəsində sinklinal strukturların müasir relyefdə silsilə və tirələr, antiklinal strukturların isə dərə və çökəkliklər əmələ gətirməsi
Yerin geoloji inkişaf tarixində tektonik və ümumi geoloji hadisələrin müəyyən ardıcıllığı ilə səciyyələnən dövr
yer qabığının hər hansı bir sahəsində bu və ya digər tektonik rejimin yaratdığı struktur formaların məcmusu
yer qabığının inkişaf tarixinin əsas əlamətlərindən olub, geosinklinal çökəkliklərin qalxmaya məruz qalaraq geoantiklinala çevrilməsi və əksinə olan p
tektonik hərəkətlərin təsiri nəticəsində çay dərəsinin meylliyinin dəyişməsi ilə əlaqədar formalaşmış, çay terrası
formalaşmasında intensiv vulkanizmlə yanaşı lavaaltı heterogen qırışıq-qaymalı əsasın və neotektonik hərəkətlərin mühüm rol oynadığı, relyef
tektonik hərəkətlər nəticəsində yaranmış, pillənin yamacı. Р–склон тектонический tectonic slope
/yun. tektonikos-tikinti, inşaat mənasındadır/ geologiya elminin bir sahəsi olub, yer qabığının quruluşunu, geoloji strukturlarını, onların yerləşməsi
tektonik, eləcə də maqmatik və metamorfik proseslərin baş verdiyi, Yerin xarici təbəqəsi olub, yer qabığını və üst mantiyanı əhatə edir
coğrafi fonda ayrı-ayrı təbii və ictimai hadisələri əks etdirən xüsusi məzmunlu xəritələr /Məs: geoloji, siyasi və s
(yun.therme-istilik və abraziya) buzdan, çoxillik donmuş süxurlardan ibarət olan dəniz sahilinin dalğaların, suyun və havanın termik fəaliyyətinin bir
məsamələrində və ya boşluqlarında buz olan çöküntülərin yaratdığı relyefin istiliyin təsiri ilə hamarlanma
əsas kraterin artıq sinonimi. Р–кратер терминальный thermal crater
/yun.therme-isti və eroziya/ çoxillik donmuş süxurlardan və yaxud buzdan təşkil olunmuş səthin axar sular vasitəsilə yuyulması, bu zaman axar suyun me
/yun.therme-isti və karst/ yeraltı buzların və yaxud donmuş qruntun əriməsi və onun üzərində yatan layların çökməsi nəticəsində çökəkliklərin, qıfları
morenlərlə birgə basdırılmış buz parçalarının, eləcə də donmuş qruntun əriməsi və onun üstündə yatan layların çökməsi nəticəsində yaranmış qapalı çökə
dəniz yaxud çay terrasının ana süxurlardan ibarət olan hissəsi. Р–цоколь террасы terrace socle
bax: Terras sıldırımı.
terras çıxıntısı, terrasın elementi olub, onun səthini aşağıdan sərhədləndirir. Р–обрыв террасы terrace scarp
terrasın səthi ilə onun yamacının birləşdiyi xətt. Р–бровка террасы terrace edge
bax: Pilləli fay.
(lat.terra-yer, torpaq və yun.genes-doğulmuş) qurunun denudasiyası sayəsində əmələ gələn və əsasən müxtəlif süxur parçalarından və minerallardan təşki
(Thetis, qədim yunanların dəniz ilahəsi Fetidanın adından) Kembriyə qədərki dövrün sonu-Paleozoyun əvvəllərində Lavraziya və Qondvana materikləri aras
elmi, tədris, tarixi-abidə, yaxud mədəni-estetik əhəmiyyətinə görə mühafizə olunan və ya mühafizəyə layiq olan ayrı-ayrı təbiət obyektləri
düzənlikdə əsasən iri çayların aşağı hissəsində meylliyin azalması, axının zəifləməsi ilə əlaqədar olaraq onların gətirdiyi məhsulların çökdürülməsi n
yer səthindən başlayaraq karstlaşan massivin 300-400 metr və ya daha çox dərinliyinə qədər gedən bəzən əyri-üyrü dar kanal görkəmində karst relyef for
dağlarda dar, dərin, dik divarlı, dərə. Kanyondan fərqli olaraq tənginin dibi çayın yatağı ilə tam tutulmur
nisbi yüksəkliyi 200 m-dən çox olmayan nisbətən maili (30º-dən az), adətən çimli yamaclı, dairəvi zirvəli və ətəyi zəif təzahür edən müsbət relyef for
eol-akkumulyasiya mənşəli qum təpəcikləri, maniyələrin (kolların) arxasında əmələ gəlib, hündürlüyü bir-neçə santimetr, uzunluğu 2-3m çatır