/yun. taxis-dərəcə, sıra və qanun / taksonlar, onların qruplaşdırılması və tabeliliyi haqqında elm və ya yaxud təsnifatın prinsipləri haqqında təlim
/yun. thalassa-dəniz, nov/ okean qabığının aralanması (spredinq) nəticəsində əmələ gələn mütəhərrik okean qurşaqlarını göstərmək üçün təklif olunan te
okean çökəkliklərinin formalaşması prosesi. Р–талассогенез thalassogenesis
/yun. talassa-dəniz və kratos-güc, qüvvə/ okean dibinin tektonik cəhətdən nisbətən sabit, zəif hərəkətli hissəsi, əsasən abissal düzənlikləri əhatə ed
talassokratonun ən sabit, geniş və hamar hissəsi. Р–талассоплен thalassoplain
/alm. Talweg , Tal-dərə,Weg-yol/ dərə, qobu və yarğanların dibinin ən dərin ox hissəsi. Р–тальвег talweg, thalweg, valley line
/qırışıqlığı başa çatmış vilayət/ keçmiş geosinklinal vilayətin yerində yaranmış qırışıq vilayət. Р–область завершенной скадчатости completed fold are
müxtəlif mənşəli kiçik təpə /Zəngilan r-nu/. Р–тарп tarp
bax: Plitə.
denudasiyaya davamlı çökmə və ya püskürmə süxur layları, həmçinin laterit qabığı /tropik savanna zonasında/ ilə zirehlənmiş, sıldırım yamacları və ham
layların üfqi yatımı və relyefdə yastı zirvəli, sıldırım, çox vaxt pilləli yamaclı yüksəkliklərin üstünlüyü ilə səciyyələnən geniş ərazilər /məs: Turq
qədim plitələrdə, qismən də cavan platformalarda inkişaf etmişdir. T.y. ya geniş tavaların cavan qalxma sahələrinə /Şimali və Qərbi Afrikanın tava düz
üfqi yatan süxur laylarından təşkil olunmuş yüksək düzənlik və ya platoların eroziya ilə parçalanmış relyefi
çay kənarı qaya /Lənkəran/ тавул tavul
Qərbi Sibirdə Orta Pleystosen buzlaq epoxasının son mərhələsi. Р–Тазовская стадия Taz stage
bax: Antropogen relyef.
texnogen amillərin-dağ qazma, sənaye, enerji və ya kənd təsərrüfatı müəssisələrinin, hidrotexniki qurğuların, meşə təsərrüfatı sahələrinin və s
yer qabığı strukturlarını formalaşdıran tektonik hərəkət və proseslərin məcmusu. Р–тектогенез tectogenesis
relyefin və tektonik strukturların vəhdəti, sərhədləri tektonik sərhədlərə uyğun gələn relyef formaları
göl-çay və b. çöküntülərlə doldurulmuş, nisbi çökmə və ya zəif qalxma təmayüllü, dağarası çökəkliklərin dibi
tektonik qırılmalar nəticəsində əmələ gəlmiş süxur qırıntıları. Р–брекчия тектоническая fault breccia, crush breccia, tectonic breccia
tektonik hərəkətlər nəticəsində süxurlarda yaranmış, çatlar. Р–тектонические трещины tectonic fissures
tektonik hərəkətlərlə yer qabığının çökməsi nəticəsində yer səthində əmələ gəlmiş geniş, çökəkliklər
bax: Dağların pyedestalı.
bax: Dağlar.
Yerin daxili qüvvələrinin təsiri altında süxurların yatım formasının, həcminin, daxili strukturunun və qarşılıqlı münasibətinin dəyişilməsi
relyefin tektonik mənşəli alçaq yerlərində (sinklinal qırışıqlarda, qrabenlərdə, tektonik qırılmalar boyu süxurların parçalanma zonasında və s
Yerin inkişaf tarixində tektonik hərəkətlərin nisbətən qısa müddətli /mln. il/ güclənməsi epoxası /fazası/
tektonik hərəkətlərin yaratdığı yer qabığı əyilmələrinin /çökəkliklərinin/ ümumi adı. T.ə. içərisində bir neçə qrup ayrılır: geosinklinal, kənar (ön),
yer qabığının strukturlarını dəyişən hərəkət və deformasiyaların yaranma səbəbini haqqında elmi əsaslandırılmış mülahizələr
qurunun bloklar üzrə qrabenvari çökməsinə uyğun gələn, fiord. Qrabenə uyğun gələn, fiord. Р–фиорд тектонический tectonic fiord
tektonik çökəklikdə yerləşən göl /məs: Baykal, İssık–Kul, Tanqanyika və s./. Р–тектоническое озеро tectoniclakes, lakes of tectonic origin
yer qabığında və mantiyada gedən proseslər nəticəsində, yer qabığının mexaniki hərəkəti. Tektonik hərəkətlər təzahür formasına əmələgəlmə, dərinliyinə
bütünlüklə Yerin və yaxud ayrı-ayrı regionlar daxilində yer qabığının inkişaf mərhələlərini, quruluşunu, tektonik strukturların morfologiyasını, inkiş
süxurların tamlığının pozulması. Yerdəyişməli /qırılma yerdəyişməsi və ya paraklaz/ və yerdəyişməsiz /çat və ya diaklaz/ T
bax: Mütəhərrik qurşaq.
klipp, ekzotik sıldırım qaya, yuyulmadan hifz olunmuş tektonik örtüyün kiçik bir hissəsi. Р–останец тектонического покрова klippe, nappe outlier
aşağıdan az meylli dalğavarı və yaxud hamar səthlə sərhədlənən və üfqi istiqamətdə bir neçə km-dən onlarla km-ə qədər yerini dəyişmiş və qalınlığı bir
şaryaj terminin sinonimi. Р–перекрытие тектоническое tectonic rupture
relyefdə pillə kimi təzahür edən, qırılıb düşmə və ya qırılıb-qalxma. Р–тектонический уступ tectonic escarp
bax: Tektonik deformasiya.
yer qabığının dik, sıldırım səth boyu bir-birinin üzərinə gəlməsi ilə səciyyələnən, relyef. Р–тектонический чешуйчатый рельеф tectonic scaly relief
1) yer qabığının hərəkəti nəticəsində əmələ gələn formalar; 2) tam geomorfoloji təzahürü olan yer qabığının deformasiyası nəticəsində yaranmış qırışıq
inversiya nəticəsində sinklinal strukturların müasir relyefdə silsilə və tirələr, antiklinal strukturların isə dərə və çökəkliklər əmələ gətirməsi
Yerin geoloji inkişaf tarixində tektonik və ümumi geoloji hadisələrin müəyyən ardıcıllığı ilə səciyyələnən dövr
yer qabığının hər hansı bir sahəsində bu və ya digər tektonik rejimin yaratdığı struktur formaların məcmusu
yer qabığının inkişaf tarixinin əsas əlamətlərindən olub, geosinklinal çökəkliklərin qalxmaya məruz qalaraq geoantiklinala çevrilməsi və əksinə olan p
tektonik hərəkətlərin təsiri nəticəsində çay dərəsinin meylliyinin dəyişməsi ilə əlaqədar formalaşmış, çay terrası
formalaşmasında intensiv vulkanizmlə yanaşı lavaaltı heterogen qırışıq-qaymalı əsasın və neotektonik hərəkətlərin mühüm rol oynadığı, relyef
tektonik hərəkətlər nəticəsində yaranmış, pillənin yamacı. Р–склон тектонический tectonic slope