yumşaq çöküntülərdən təşkil olunmuş, yamaclarda soliflüksiya nəticəsində yaranmış vallar /tirələr/. солифлюкционные валы solifluctional ramparts, soli
1) Vezuvinin krateri yaxınlığında, qədim vulkanın bir hissəsini təşkil edən, yarımdairə şəklində tirə; 2) Somma
bu fazada şaquli və ümumi qalxmanın sürəti kəskin artır və dağlar müasir vəziyyətinə yaxın forma alır
bax: Denudasion düzənlik
dağdərə buzlağının aşağı kənarında və ya materik buzlağının kənarında qövsvari tirələr formasında yerləşən morenlər
son moren tirələri arasında yerləşən göllər. конечно-моренные озера frontal moraine lakes, end moraine lakes
(qanadı) keçmiş buzlağın pərlərini (qanadlarını) əhatələyən və bütövlükdə zəncir əmələ, gətirən Avropa və Ş
dağ-dərə və örtük buzlaqlarının müvəqqəti stasionar vəziyyətində onların kənar hissələrinin tərəddüdü zamanı toplanan morenlərdən təşkil olunmuş tirəv
bax: Sinorogen maqmatizm.
Qazaxıstanda, Zabaykalyedə və Uzaq Şərqdə təpələrin və ya təcrid olunmuş girdə zirvəli dağların ümumi adı
/qədim latın deflatio-sovurma, sovrulma, aparılma/ süxurların /qum, gil/ külək vasitəsilə sovrulub aparılması
bitki kökləri ilə bərkidilməmiş sahələrdən külək vasitəsilə sovrulmuş yumşaq çöküntülərin bitki örtüyü ilə zəif örtülmüş ilkin hamar səthlərdə toplana
küləyin dağıdıcı fəaliyyəti. Sovurma prosesi səhralarda daha intensiv gedir və nəticədə maraqlı və qəribə relyef formaları yaranır
daha yumşaq layların sovrulduğu yerdə əmələ gəlmiş oyuq üzərində bərk layların əmələ gətirdiyi, sipər
qayalar üzərində girdə və yaxud müxtəlif formalı dərin çuxurlar. Selektiv kimyəvi aşınma və deflyasiya nəticəsində formalaşır
zəif sementləşmiş gilli, qumlu çöküntülərdə deflyasiya nəticəsində küləyin istiqamətində əmələ gələn şırımlar
bax: Buz mağarası.
Arktik və yaxud yüksək dağlıq vilayətlərdə iqlimin quru olması ilə deyil, aşağı temperaturla əlaqədar olaraq yaranan səhra
tarixi dövr ərzində fəaliyyətdə olmayan, kəskin yuyulmuş və dağılmış vulkan /misal: Qarabağ vulkanik yaylasında İşıqlı, Qızılboğaz, Türkiyədə Ağrı dağ
(yun. spelaion-mağara və logos) mağaraşünaslıq, fiziki coğrafiyanın mağaraların öyrənilməsilə məşğul olan sahəsi
müxtəlif çöküntülərdə bitki tozcuğu və sporlarının paylanması qanunauyğunluqlarının öyrənilməsi. спорово-пыльцевой анализ spores and pollen analysis
(ing. spreading-dartılma, genişlənmə) orta okean silsilələri riftində bərk litosfer plitələrinin bir-birindən aralanması prosesi
buzlaq mərhələsi zamanı çökdürülən morenlər. стадиальная морена recessional moraine, retreat moraine, stadial moraine
(yun. stalaktos-damcılarla sızma) karst mağaralarının tavanından döşəməyə doğru böyüyən, içi boş kövrək borucuq, buz lüləsi, saçaq və s
bax: Stalaqnatlar.
(yun.stalagma-damcı) karst mağaralarının döşəməsində sızıntıdamcıların yaratdığı sütun və ya konus şəkilli əhəngli törəmələr
karst mağaralarında stalaktit və stalaqmitlərin birləşməsi nəticəsində əmələ gələn sütun şəkilli törəmələr
Şimal və Norveç dənizləri sahilində abraziya, şaxta aşınması və buzlağın birgə fəaliyyəti ilə formalaşan, sualtı və sahilyanı düzənliklərin qovuşan hi
geniş, alçaq, adətən becərilən çay dərəsi. страт-долина strath, strath valley
çöküntü toplanmada fasilə və ya əvvəl çökdürülmüş süxurların yuyulması ilə əlaqədar olaraq stratiqrafik kəsilişdə hər hansı layın olmaması
süxur laylarının yatımında normal yaş ardıcıllığının pozulması. Sinonimləri: paralel qeyri-uyğunluq, gizli qeyriuyğunluq, psevdouyğun yatım, erozion q
(lat.stratum-döşəmə, lay və yun. grapho-yazıram, təsvir edirəm) geologiyanın bölməsi, süxurların formalaşması ardıcıllığını və onların məkanca ilkin q
1) layların platforma /demək olar ki, üfqi / yatımı şəraitində formalaşmış düzən səth; 2) üfqi yatımlı bərk süxurlarla zirehlənmiş, düzəlmə səthi
(lat.stratum-lay; yun.isos-bərabər və hypsos-yüksəklik) geoloji kütlənin /lay, intruziv kütlə və s./ səthində eyni nisbi, yaxud mütləq yüksəklik nöqtə
(lat.stratum-lay) qarışıq vulkan, konusu bir-biri ilə növbələşən bərkimiş lava axınlarından və sementləşmiş və tufa çevrilmiş, lava qırıntılarından tə
soyumuş lavadan ibarət vulkan boğazı tıxacının kənarında yerləşən, kül, qum və lava qırıntıları ilə örtülmüş yastı dibli, qıfvarı formada, krater
/Tirren dənizindəki eyniadlı adada yerləşən Stromboli vulkanının adından/ vulkan, əsası tərkibli, nisbətən sıyıq lava püskürməsi; ritmik təkrarlanan p
süxurların yatımının məkan forması; müxtəlif tipli qırışıqlar, qalxmalar, günbəzlər və süxurların yatımının başqa elementar formaları
sahilyanı sahədə abraziyanın təsiri ilə yaranan hamar struktur səth. Mis: kristallik və çökmə süxurların təması, laylaşma səthi və s
monoklinalda və ya qırışığın qanadında layların adətən maili antiklinal şəklində əyilməsinin əmələ gətirdiyi və bir tərəfə gömülən çıxıntı
aşınmaya qarşı davamlığı müxtəlif olan üfqi yatan, laylarla əlaqədar yaranan çıxıntı. Struktur terrasın sinonimi
morfologiyası denudasiya ilə formalaşmış geoloji strukturların yaratdığı, relyef. İnkişaf mərhələsindən, denudasiyanın intensivliyindən və süxurların
yamacda selektiv denudasiya nəticəsində açılmış üfqi, yaxud ona yaxın vəziyyətdə yatan layların səthinə uyğun gələn terras
topoqrafik səthi geoloji səthə uyğun gələn, düzənlik. равнина структурная structural plain
yer qabığında müəyyən tektonik inkişaf şəraiti ilə səciyyələnən zona; özünəməxsus çöküntü əmələgəlmə, maqmatik fəaliyyəti, minerageniya və tektonik qu
yer qabığının, relyefdə əks olunan yeni və ya qədim strukturları. Sin: struktur relyef forması. форма структурная structural form
geomorfologiyanın bölməsi, əsasən relyefin iri elementlərinin endogen amillərlə əlaqəsini öyrənir /geoloji strukturlarla, yer qabığının tektonik hərək
geoloji strukturların relyef formalarının təkamülündə üstünlük təşkil etməsi amilinə və onlarda əks olunmasına əsaslanır
hər hansı ərazi daxilində relyef və strukturun əlaqəsini, bu əlaqənin yerli tiplərini ayırmaqla öyrənilməsi
yer səthinin relyefi ilə yer qabığının strukturları arasında tarixən yaranmış münasibətin öyrənilməsi