aşınma məhsulu kütləsinin və eləcə də çöküntü qatının, cazibə (ağırlıq) qüvvəsinin təsiri altında, yamacboyu yerdəyişməsi
bilavasitə cazibə (ağırlıq) qüvvəsinin təsiri ilə yer səthinin dəyişilməsi prosesləri. Uçqun, sürüşmə, töküntü və qruntun zəif hərəkəti və s
cazibə qüvvəsinin sahəsi, Yerin öz oxu ətrafına fırlanmasından irəli gələn Yerin cazibəsi və mərkəzdən qaçma qüvvəsinin şərtləndirdiyi ağırlıq qüvvəsi
bax: Buzlaq örtüyü
Qaz, neft, su və palçıq tullayan konusvari çala və ya pilpilə (palçıq vulkanı aparatı). Q. adətən palçıq vulkanı konusu üzərində inkişaf edir
(ital. qrotta) 1) alçaq tağvari tavanlı və geniş çıxışı olan dayaz mağara; 2) dar keçiddən sonra mağaranın genişlənməsi; 3) Buz Q
(alm. Qrund-özül, torpaq) əsasən yer qabığının aşınma zonasında yerləşən və insanın mühəndisi-inşaat fəaliyyətinin obyekti olan, süxurların ümumi adı
yer səthindən birinci sukeçirməyən qatın üstündə yerləşən birinci sulu horizontun sərbəst səthə malik təzyiqsiz yeraltı qravitasion su
təzyiqi atmosfer təzyiqinə bərabər olan qrunt suyunun yuxarı sərhədi (səthi). Suyun hərəkəti istiqamətində meylli olub, səthin relyefini əks etdirir
suyun buza çevrilməsi zamanı onun genişlənməsi və qruntdakı kolloidlərin şişməsi nəticəsində torpağın (və ya qruntun) qalxması və ya qabarması, donmuş
/Alpda-Avstriyada Qşnis kəndinin adından/ Alp vilayətində Vyurm buzlaşması dövründə buzlağın geriyə çəkilməsi mərhələlərindən biri, qar xəttinin indik
geomorfologiyada dəniz və göllərdə qurunun dərinliyinə girən kiçik körfəz və ya buxta. Adətən Q. iri çay tökülür
uçurum yerlərə verilən ad (Qazax rayonu). гул gul
1) xırda danəli çökmə süxurlar. Mineral qırıntı dənələrindən (kvars, çöl şpatı, slyuda və b.), orqanizm skeletlərindən (məs: foraminifer qumları), mik
çay yatağında qum yığılmış yer (qum təpəsi). песчаная насыпь sandberried
səthi qumdan ibarət olan səhra tipi. Qumlar yerli ana süxurların dağılması və qədim allüvial düzənlik çöküntülərinin sovrulması hesabına əmələ gəlir
ot (kol) basmış və yarımot (kol) basmış qumların əmələ gətirdiyi xırdatəpəli relyef. Nadir hallarda hündürlüyü 10 m-dən çox olan nizamsız yerləşmiş fo
yarım otbasmış və otbasmış sovrulan qum tirələri; üstünlük təşkil edən küləklərin istiqamətində uzanır
təxminən 90-70% alevrit-qum materialından və 10-30% 0,01 mm-dən kiçik gilli hissəciklərdən təşkil olunmuş, kövrək çöküntü
başdanbaşa qumla örtülmüş yer. песчаное место, песчаный рельеф sandy forms of desert relief
arid iqlim şəraitində çay öz suyunu dənizə və ya gölə çatdıra bilmədikdə gətirdiyi çöküntüləri quruda çökdürən zaman əmələ gəlir (məs: Orta Asiyada Te
1) arid səhraların dərələr; axım burada yalnız qısa müddətdə, epizodik olaraq nadir hallarda, güclü leysan yağışları zamanı baş verir
suyun nadir hallarda və qısa müddətdə axdığı, quruçay. (məs: güclü leysan yağışından sonra). сухое русло dry bed
xırda dənəli çöküntülərin quruması və həcminin kiçilməsi nəticəsində əmələ gələn çatlar (məs: səhralarda takırların səthindəki çatlar)
üst səthi adətən həmin ərazidəki qrunt sularının səviyyəsindən aşağıda yerləşən, il boyu fasiləsiz axan çay
kontinentin və ya onun ayrı-ayrı hissələrinin tektonik hərəkətlərlə əlaqədar olaraq Dünya okeanı səviyyəsinə nisbətən aşağı düşməsi prosesi
geomorfologiyanın bir bölməsi, qurunun relyefini öyrənməklə məşğul olur. геоморфология суши geomorphology of land
müasir dövrdə Q.o.y. dəniz səviyyəsindən 825 m təşkil edir. средняя высота суши mean hight of land
çayın qidalandığı yeraltı sulu horizontda su ehtiyatının tam tükənməsi, cüzi miqdarda düşən atmosfer çöküntülərinin yerə hopması və buxarlanması sayəs
seysmik dalğaların aşağı sürətlə yayılması ilə seçilən lay. Qutenberq /1926/ həmin layın Yerin üst mantiyasında mövcud olduğunu və astenosferlə əlaqəs
geniş dibli və dik yamaclı dərə. Yan eroziyanın üstünlük təşkil etdiyi şəraitdə yaranır. ящикообразная долина boxlike valley
nen dilində torf təpələrinin yerli adı (R.F.-nın şimalında yayılmışdır.) лади ladi
çökək yer (Qazax). Adətən L. palçıqlı su ilə dolu çökəkliklər. лагар lahar
vulkan materiallarının yağış suyu, krater gölünün suyu, yaxud vulkan yamacında qarın, və ya buzun ərinti suyu ilə qarışması nəticəsində əmələ gələn pa
püskürmə ilə eyni vaxtda baş verən palçıq axımı çöküntüləri; narın materiallarla sementləşmiş vulkan qırıntıları və qaymalarından təşkil olunur
yer səthinə yaxın yatan göbələkvarı intruziv kütlə. Maqmanın çökmə süxur layları arasına soxulması və üstə yatan layı tağvari qaldırması nəticəsində ə
(ital. laquna, lat. lacus-göl) okeandan (dənizdən) bar, dil, mərcan rifləri ilə ayrılmış və nadir hallarda onunla dar boğazlarla birləşmiş dayaz su hö
bax: Laqunlu sahil.
sahil tipi, sahil xəttinin bütün girinti-çıxıntıları (körfəzlər, limanlar və s.) açıq dənizdən qum təpələri və tirələri ilə ayrılaraq sahil boyunca uz
(fr. landesxam yer) bitki örtüyü həmişəyaşıl kolluqlar və otlarlardan ibarət olan, xam sahələrin landşaftı
1) mənşəyinə və inkişaf tarixinə görə eyni olub, vahid geoloji özülə və eyni tip relyefə malik olan müəyyən ərazi; 2) mənşəcə bir-biri ilə bağlı olan,
1) coğrafi təbəqənin sinonimi; 2) coğrafi örtüyün bir hissəsi-litosfer, atmosfer və hidrosferin qarşılıqlı təsir zonası; 3) cəmiyyət də daxil olmaqla
bax: Coğrafi təbəqə.
fiziki coğrafiyanın, bir-birilə qarşılıqlı əlaqədə olan təbii komponentlərini, daha doğrusu təbii ərazi komplekslərini öyrənən bölməsi
(ital. lapillus-xırda daşlar) vulkan püskürməsi zamanı atmosferə atılan və havada bərkiyən, 2-50 mm olçülü girdə və ya qeyri düzgün formalı, məsaməli
əsas vulkan konusunun yamacında yerləşən ikinci dərəcəli vulkan krateri; parazit kraterlərə aid edilir
(ital. lavabatırıram) vulkan püskürməsi zamanı yer səthinə axan və ya sıxışdırılan közərmiş maye və ya qatı kütlə
vulkandan axan lavanın yatım forması; lavanın qatılığından və yer səthinin meylliyindən asılı olaraq ensiz və xeyli uzun olması ilə səciyyələnir
(ital. breccia-qırma) vulkan püskürməsi zamanı qırıntılarının lava ilə sementləşməsi nəticəsində əmələ gələn brekçiya
odlumaye lava ilə dolmuş vulkan krateri və ya sıldırım yamaclı geniş çuxur. Məfhum bəzən bərkimiş L. g