eni 1-1,5 m olan nisbətən böyük arxlar (ana arx) aна гаж main ditch
adətən dislokasiyaya uğramış ana süxurlardan təşkil olunmuş dəniz və yaxud çay sahili. Allüvial, yumşaq dəniz çöküntülərindən təşkil olunmuş sahilə qa
geomorfologiyada A. s. görünən relyefə nisbətən daha qədimdir (mis: neogen süxurları, relyef formalarına və onları təşkil edən Dördüncü dövr yaşlı çök
köklü (ana) süxurlarda faydalı qazıntı yataqları. Səpinti faydalı qazıntı yataqlarına qarşı işlədilir
D. C.Pouellə görə struktur səthlərin mailliyinə uyğun olmayan çay. река анаклинальная anacline river
(alm. Andesit, Andes-Andlar, Cənubi Amerikada dağ sisteminin adı) əsası tərkibli, porfir strukturlu, boz rəngli effuziv süxur olub, plagioklaz dənələr
Üst Paleozoyda və Mezozoyda mövcud olmuş, müasir Sibir ilə Şm. Çini əhatə edən fərziyyəvi Şm. Asiya qurusu-materiki
ümumi qanunauyğunluqdan, normadan kənara çıxma. aномалия anomaly
Yerin ən cənub coğrafi qurşağı. Antarktidanı, yaxınlıqdakı adaları (su sahəsiни) əhatə edir. Антарктический пояс Antarctic belt
(yun. anti-əks və klisis-maili) yastı antiklinal qalxma şəkilində platforma strukturası (diametri bir neçə yüz km-dir); mərkəz hissədə platformanın əs
Сцхур лайларынын йатым истигамятинин яксиня ахан чай. река антеконсеквентная anteconsequent river
D. C.Pouellə görə, güclü çay olub, qalxmaqda olan antiklinalы da кясяряк ахымын истигамятини сахлайан чай
qalxmaqda olan və dərənin özünə görə cavan dağ silsiləsini, yaxud yüksəkliyi uzanma istiqamətinə köndələn kəsən dərə
antiklinal qırışıq, mərkəzində daha qədim süxur layları və qabarıq hissəsi yuxarı olan qırışıq. aнтиклиналь anticline
mənşəyinə görə antiklinal strukturaya uyğun olan çökəklik. kотловина антиклинальная anticlinal basin
antiklinalın tağı boyu formalaşmış çay dərəsi. Dərənin yamaclarını təşkil edən süxur layları əks istiqamətdə düşür, ona görə də булаглар, sürüşmələr v
tektonik cəhətdən antiklinal formada yeni əmələ gəlmə olub, geosinklinalın daxilində, eləcə də ona bitişik geoantiklinalların tağında yaranır
süxurların yatımı antiklinal struktura uyğun olan, dağ silsiləsi. антиклинальный хребет аnticlinal ridge
(antiklinal sözündən və yun. orosdağ, yüksəklik) yer qabığının iri və mürəkkəb qırışıq kompleksi. Mərkəzi hissəsinin ümumi qalxması, bəzən də nəhəng i
(antropos-insan) Dördüncü dövrün adlarından biri, 1922-ci ildə A.P. Pavlov tərəfindən təklif edilmişdir
insanın fəaliyyəti nəticəsində gətirmə və tökmə materiallardan əmələ gəlmiş akkumulyativ relyef formaları (kurqanlar, terrikonlar,töküntülər, bəndlər
insanın bitkilərə, heyvanlara və b. təbii komponentlərə göstərdiyi təsir nəticəsində yaranmış amillər qrupu
stratiqrafik şkalanın son sistemi və Yerin geoloji tarixinin son dövrü, hazırda davam edir. A. d. üzvi aləmin inkişafında mühüm dəyişikliklər baş verm
insanın səmərəsiz təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində torpaqların və ana süxurların səth suları vasitəsilə sürətlə dağılması
insanın təsərrüfat fəaliyyəti (həmçinin təbii-istehsalat kompleksləri yaratma, şəhərsalma, məskunlaşma və s
texnogen relyef, yer səthində insan fəaliyyəti ilə yaranmış, yaxud dəyişilmiş relyef formaları. Kor-təbii və düşünülmüş şəkildə yaranmış relyef formal
qırışıqlı dağlıq ölkələrin relyef tipi, struktur formaları uzun müddətli denudasiya və peneplenləşmədən sonra dağların ümumi qalxması sayəsində relyef
(türk və monq.-ada) çoxlu miqdarda adaları olan gölün akvatoriyası və çayın subasar sahəsi. Çayın və gölün sahili kollu və meşəli olur
eol relyef formalarını örtən dəniz inqressiyası nəticəsində əmələ gələn dəniz sahil tipi. Sahil xətti çoxlu miqdarda adalar, yarımadalar, körfəz və li
çayın səviyyəsindən və biri-birindən yüksəkdə yerləşən və çay aşağı tədricən çoxalan çay terrasları. Eroziya bazisinin qeyribərabər düşməsi nəticəsind
gərilmə nəticəsində yer qabığında əmələ gəlmiş yarıq. Müxtəlif süxurların heç bir nisbi yerdəyişməyə məruz qalmadan, ancaq aralanması nəticəsində yara
Franko-İtalyan Rivyerasında Dener (1906) tərəfindən ayrılmış Dördüncü dövr terrasları. cредиземноморские террасы Mediterranean terrace
geosinklinal vilayətin nisbətən sabit hissəsi olub, onun inkişafının bir neçə mərhələsində mövcud olmuş və mühüm dərəcədə çökməyə məruz qalmamışdır
Azərbaycanda yayla və dağlıq yerlərin əksinə olaraq ovalıq-düzənlik sahələrə deyilir. Yayı çox isti, qışı yumşaq, mülayim iqlimə malikdir
(lat. areasahə, yer) hər-hansı hadisənin yayıldığı sahə. aреал area
terras səthinin arxa kənarı. A. t. terras səthini yuxarıda yerləşən əsas yamacdan və ya daha yüksək terrasdan ayırır
(ital. Arcipelaqo-ilkin olaraq Egey dənizinin adı, yun.-Aigaion pelagos-Egey) bir-birinə yaxın məsafədə yerləşmiş, çox vaxt ümumi əsası olan və vahid
üzərində adaların sualtı özülü yerləşən, arxipelaq əmələ gətirən, dibin qalxması. цоколь архипелага socle of archipelago
quru iqlim, buxarlanmanın miqdarı il ərzində düşən atmosfer çöküntülərinin miqdarından artıq olur; səmanın açıq, kondensasiya səviyyəsinin yüksək, tem
səhralarda, yarımsəhralarda və quru çöllərdə səhra aşınmasının, eol fəaliyyətinin, səthi yuyulmanın, müvəqqəti axımların eroziyası və b
tropik və ya subtropik qurşaqların zonal səhra tipi,passatlar zonasına məxsusdur. Çox cüzi miqdarda, bəzən bir neçə ildə bir dəfə düşən atmosfer çökün
arid iqlimli ərazilərdə relyef formalarının qanunauyğun ardıcıllıqla birbirini əvəz etməsi. Bax: Geomorfoloji sikl
(aridus-quru) buxarlanmanın düşən çöküntülərin miqdarından mühüm dərəcədə üstünlük təşkil etdiyi quru (arid) iqlimli ərazi
(latın söz. aridus-quru) quru iqlimli təbii zona (səhra və yarımsəhra zonası). aридная зона arid zone
yer qabığının artıq möhkəmlənmiş sahəsində yenidən törənmiş (canlanmış) dağ strukturları yaradan hərəkətlər (Pavlovski,1960)
(yun. arktikos-şimali) Kanadanın tundra düzənliklərinin şimal kənar hissəsi. aрктическая прерия arctic priarie
təzyiqli yeraltı su hövzəsi, çökmə süxurlarla doldurulmuş sineklizlərə, çökəkliklərə, muldalara, qrabenlərə və s
(sequens-ardınca gedən, hərəkət edən) lay-lay olmayan eyni tərkibli süxurlarda baş verən sürüşmələr. Bu cür sürüşmələr adətən gildən təşkil olunmuş ya
faylarla qismən dağılmış, parçalanmış və daha cavan dəniz çöküntüləri ilə örtülmüş, sualtı vulkanların qədim vulkanik qurğuları
dağ buzlaq tipi, dik yamacın yuxarı hissəsində relyefdə zəif görünən çökəklikdə yerləşir. Dik düşməsi ilə əlaqədar olaraq tez-tez uçqun baş verir