axar suların dağıdıcı fəaliyyəti. Dərinlik, yan və reqressiv eroziya növlərinə ayrılır. речная эрозия stream erosion
suyu səthi və ya yeraltı yolla /süxur laylarından və qruntdan/ müəyyən çaya axıdılan ərazi. Ən böyük Ç
bir çay vasitəsilə qonşu çayın axımının tutulması. Daha çox dərininə kəsilmiş dərəyə malik çay irəliləyən (reqressiv) eroziya vasitəsilə başqa çayın y
çay dərələrində inkişaf etmiş relyef formaları; terraslar, meandrlar, axmazlar, yataqyanı vallar, dillər, saylar, aşırımlar və s
qurunun və yataq axımının qarşılıqlı təsir zolağı. Ç.s. erozion və akkumulyativ mənşəli ola bilər. Ç
sututara /dəniz, göl/ tökülən əsas çay və onun bütün qolları; hidroqrafik şəbəkənin hissəsi. речная система river system, stream system
hər hansı bir ərazidəki bütün çayların məcmusu. Hidroqrafik şəbəkənin hissəsi. Əsas göstəricisi suaxarların /dərələrin/ sıxlığıdır
axım istiqaməti, hər hansı bir mərkəzə yönəlmiş çay şəbəkəsi. Bu növ çay şəbəkəsi geniş çökəkliklər üçün səciyyəvidir
hövzənin bütün çaylarının uzunluğu cəminin onun sahəsinə nisbəti. Ərazidə səthi axımın inkişafının göstəricisi
dərə şəbəkəsinin şəkili. Ərazinin relyefindən və geoloji quruluşundan asılı olaraq dərələrin planda yerləşməsi
çayın fəaliyyəti ilə əmələ gəlmiş terras. Erozion, akkumulyativ, allüvial və erozion-akkumulyativ mənşəli Ç
neotektonik hərəkətlərin müəyyən edilməsinin geomorfoloji metodlarından biri. Adi qrafiki tərtibatda terras ya xətt / terras meydançasının yataqdan yu
çayın yatağında allüvinin əmələ gətirdiyi və yataq boyu uzanan ada və ya say. Ada daima çayın axarı istiqamətində aşağıya doğru hərəkət edir və aşağı
iki qonşu çay arasında yerləşən, ərazi. междуречье interstream area, interfluve
bax: Subasar
uzununa profili az meylli, axımı sakit, hər yerdə allüvinin akkumulyasiyası və su sərfinin maksimal olması ilə səciyyələnən, çayın aşağı hissəsi
bax: Çay qovuşması
dərənin talveqindən keçən çayın (dərənin) dibinin şaquli müstəvidə onun dibi ilə kəsişmə xətti. продольный профиль реки / долины/ stream profile, long
bütün əyriləri ilə birlikdə çayın həqiqi uzunluğunun onun mənsəbini mənbəyi ilə düz xəttlə birləşdirən uzunluğuna nisbəti
1) daha böyük çaya qovuşan su axarı; 2) iki sututarı /göllə çayı, iki gölü və s./ birləşdirən kiçik çay və ya çayın bir neçə qola bölündüyü yerdə ikin
bax: Müvazinət profili
bax: Çayın qovuşması.
çayın axdığı dərənin ən dərin hissəsi; su kəsiminin eni, dərinliyi və sahəsi kimi göstəricilərlə səciyyələnir / yataqda suyun səviyyəsinin tərəddüdünd
çay dərəsi boyu müəyyən məsafədə yerləşmiş iki nöqtədə suyun səviyyəsinin yüksəklik fərqi; çayın ayrıayrı hissələri və ya bütövlükdə çay üçün / mənbə
Azərbaycanın dağlıq və dağətəyi rayonlarında yayda quruyan daşlı çay yatağı. чайлаг chaylag
laylar tamamilə şaquli yatdıqda, bəzən yallar xüsusi görkəm alır ki, o da çevrilmiş asimmetriya adlanır
relyeflə strukturun əks münasibəti ilə səciyyələnir. морфоструктура инверсионная inverted morphostructure
bax: İnversion relyef
intensiv və ya uzun müddətli tektonik hərəkətlər nəticəsində baş verən yatım. Ç.y.daha yaşlı təbəqələr daha cavan təbəqələr üzərində yatır; onların da
çay dərəsi dibinin müasir allüvi ilə örtülmüş nisbətən düz hissəsi. Daşqın zamanı və çayda suyun orta səviyyəsi qalxdıqda əmələ gəlir
bax: Diaqonal laylılıq
Aralıq dənizi tipli karst; karstlaşan səthi çılpaq və demək olarki, torpaq-bitki örtüyündən məhrum olan sahələr üçün səciyyəvidir
çılpaqdağ zonaları üçün səciyyəvi olan pilləli relyef forması. Yüksəkliyi 1-3 m-dən bir neçə on metrə çatan dik çıxıntılı sahələr
göllərlə dolmuş, çoxlu xırda dairəvi çökəklərlə örtülmüş, zandr sahəsi. рябовые равнины ripple plains
/qazax/ hündürlüyü 35-m-ə çatan plato və ya masavari yüksəkliyi əhatə edən eroziya, denudasiya və tektonik mənşəli sıldırım və çətin keçilən pillə
mürəkkəb barxanlar, ayrı-ayrı barxanların birinin digəri üzərinə sürüşməsi, yaxud onların buynuzlarının birləşməsi nəticəsində əmələ gəlir / polisinte
parçalanmış və ya hamarlanmış pilləli səthli relyef. Bütün landşaft örtüyü terras şəkilində yerləşir
yamacda, birbiri üzərində yerləşən bir neçə mərtəbəli sürüşmələr. многоярусные оползни multi-layer landslides
əriyən, yaxud geri çəkilən buzlağın yerində qalan moren. Hərəkətdə olan morenə qarşı qoyulur. отложенная морена deposited moraine, till
yer səthində hər tərəfdən qapalı olan, adətən tektonik mənşəli çökəklik. Bəzən çökəklik məfhumu «depressiya», tektonik çökəklik məfhumlarının sinonimi
hər tərəfdən qapalı yaxud bir və ya iki qarşılıqlı tərəflərdən açıq olan, yer səthində çökəklik. Forması və mənşəyi müxtəlif olur (tektonik, erozion,
tropik karstın bir növü, qrunt suları dərində yerləşən ərazilərdə çatlı əhəng daşlarında inkişaf edir və bir-birinə yaxın yerləşmiş dik yamaclı dərin
dik divarlı, dairəvi, yaxud oval formalı vulkanik depressiya. Güclü püskürmədən sonra ocaqda maqmanın səviyyəsinin enməsi ilə əlaqədar olaraq tavanın
maddələrin su mühitində, az-az hallarda havadan və buzlağın fəaliyyəti nəticəsində quruda və ya dənizdə və okeanda çökdürülməsi sayəsində əmələ gəlir
məfhum iki müxtəlif mənada işlədilir: a) bu və ya digər süxur komplekslərinin toplandığı fiziki-coğrafi şəraitin bərpasında, b) əsasən autigen, eləcə
kimyəvi həllolma yolu ilə əmələ gəlmiş yeraltı boşluğun tavanının çökməsi nəticəsində yaranmış, qıfa oxşar karst çökəyi
yeraltı çay tunelinin tağ hissəsinin uçması yolu ilə əmələ gəlmiş, kiçik çökmə sahəsi. провальное полье collapse polje
karstın yayıldığı ərazilərdə uçma nəticəsində yer səthində əmələ gəlmiş dərinlik (çökəklik). провальная ванна collapse basin
yerin müxtəlif səbəblərdən çökməsi: karst prosesləri, suffoziya, eləcə də daimi donuşluğun inkişaf etdiyi ərazilərdə yerin (yer səthinin) çökməsilə əl
yer qabığının şaquli hərəkətləri nəticəsində mərcan riflərinin rifəmələgətirici mərcanların yaşaya bilmədiyi / 50 m-dən çox / dərinliyə qədər enməsi