geosinklinal sahələrin dənizi. G.d. müasir geosinklinal sistemlərdə kənar dənizlər ( Berinq, Oxot, Karib və b
yer qabığının geniş, xətti uzanmış tektonik cəhətdən yüksək mütəhərrikli (oynaq) qurşağı. геосинклинальный пояс geosynclinal belt
yer qabığının yüksək mütəhərrikli xətti uzanmış və uzununa çökəklik və qalxmalara parçalanmış sahələri olub, uzun müddət inkişaf nəticəsində adətən ok
qırışıqlığın yaşı və inkişaf xüsusiyyətlərinə görə digər vilayətlərdən fərqlənən, iri, nisbətən təcrid olunmuş geosinklinal qurşaq
mütəhərrik vilayətlərin geosinklinal inkişaf mərhələsində, vulkan fəaliyyəti. вулканизм геосинклинальный geosynclinal volcanism
orta okean silsiləsi (Aleksandrov,1973). структура геотафрогенная geotafrogenic structure
geoloji hadisə və proseslərin tədqiqinə yanaşma prinsipi. Bu prinsipə görə proseslər və hadisələr geoloji vaxt ərzində dəyişməz qalmadığına görə keçmi
Belousova görə uzun müddət ərzində (150 mln. ilə yaxın) bütün Yer üzərində həm geosinklinal və həm də platformalarda eyni vaxtda təzahür edən ehtizazı
Belousova görə geosinklinalın ümumi enməsinin ümumi qalxma və quruya çevrilməsi ilə əvəz olunması. Bununla əlaqədar olaraq qalxma (intrageoantiklinall
bax: Tektonika.
yer səthinin iri relyef formalar, yer qabığının quruluşunda müxtəlifliyi əks etdirir. Əsasən planetar geofiziki proseslər nəticəsində əmələ gəlir
Yer relyefinin ən nəhəng, birinci dərəcəli elementi (materik çıxıntısı, okean çökəkliyi, iri dağ sistemi və s
çılpaq dağ yamacında atmosfer çöküntülərinin əmələ gətirdiyi şırım. геш gesh
(isl. Geysir-fışqırmaq) vaxtaşırı qaynar su və buxar fəvvarələri ilə müşayət olunan isti bulaq. Müasir vulkanların yayıldığı ərazilərdə (İslandiya, Şm
kalsium karbonatın yumşaq, tozvarı kövrək kütləsi, göl-bataqlıq tipli sututarlarda CaCO3-ın çökməsi nəticəsində əmələ gəlir
1) dağ silsiləsinin yalında tektonik, yaxud erozion-denudasion mənşəli alçaq və ya çökək yer. Daha dərin gədik dağ silsiləsində yol aşırımı kimi istif
Azərbaycanın Füzuli rayonunda çölə, yarım səhraya verilən ad. гян gen
Azərbaycanın bəzi rayonlarında pilləli qayaların adı; гяп gep
akkumulyativ relyef forması, sualtı tənginin mənsəbində bulanıq suların gətirdiyi materialların akkumulyasiyası sayəsində yaranır və materik yamacının
relyef forması, daimi və müvəqqəti su axarlarının gətirdiyi kövrək materialların dərə, qobu və yarğanların aşağı hissəsində, dağlardan düzənliyə çıxdı
1) əmələgəlmə şəraitindən asılı olmayaraq yer səthində Dördüncü dövr çöküntülərinin ümumi adı (qum, çaqıl daşı, gillicə və s
müəyyən vaxt ərzində (il, ay və s.) çaylarla daşınan gətirmələrin ümumi miqdarı. Adətən tonlarla ölçülür
çöküntü materialları daşıyan, sürəti, istiqaməti, kinematik strukturu və qonşu axınlara qarşılıqlı təsiri ilə fərqlənən, axınların hərəkət növü
gədiyin ən alçaq yeri. гяз gez
yerli hakim küləklərin istiqamətində yerini dəyişən, bitkilərlə bərkidilməmiş, eol qum yığını. странcтвующая дюна travelling dune
yer səthində yuvarladılan, yaxud hava ilə daşınan, qumlar блуждающие пески wandering sands
laqunların sahillərində kiçik təpəciklər, ilin quraq vaxtlarında gilli laqun çöküntülərinin üzərində əmələ gəlmiş gil qabıqcıqlarının külək vasitəsilə
yalançı karst, xarici görkəmcə karsta oxşayan, ancaq həll olunmayan gilli süxurlarda, gil hissəciklərinin mexaniki çıxarılması sayəsində əmələ gəlir
(yumruları) gilli süxurların dağılması zamanı əmələ gələn, cilalanmış gil parçası. Çay, göl, dəniz sahillərində, yarğanlarda müşahidə edilir
(Martonn, 1945) gil və ya mergeldən təşkil olunmuş ərazinin relyefində tez-tez təsadüf edilən geniş dərələr, dalğavarı düzənliklər
geniş yayılmış səhra tipi, arid zonada dənizin, gölün, çayın, prolüvial və delüvial gilli çöküntülərində inkişaf etmişdir
0,01 mmdən kiçik hissəciklərdən (30-50%) və 0,01 mm-dən böyük (50-70%) qırıntı materiallardan təşkil olunmuş yumşaq kontinental çöküntü
Qara və Azov dənizlərinə tökülən iri çayların deltalarında, qollar. гирло delta arm
dağ silsiləsinin və silsilənin qollarının su ayrıcında olan ensiz və hər iki tərəfi dik olan keçid (Ağdam, Qəbələ)
göbələyə oxşar kiçik relyef formaları. Arid iqlimli ölkələrdə üfqi yatan qalın çöküntülərin qeyri-bərabər yuyulması və deflyasiyası nəticəsində əmələ
yer səthində gölün suyu yerləşən çökəklik. Gölün suyunun maksimal səviyyəsində gölün su ilə örtülən hissəsinə gölün yatağı (navalçası) və ya gölün kas
qırıntı (çınqıl, qum, gil), kimyəvi və üzvi materiallardan təşkil olunmuş, göl dibində əmələ gəlmiş çöküntülər
yox olmuş gölün yerində əmələ gəlmiş və əsasən göl çöküntülərindən təşkil olunmuş düzənlik ( məs: Şm
gölün dalğalanma fəaliyyəti ilə əmələ gəlmiş terras. озерная терраса lake terrace
yaxın keçmişdə dəniz altında qalmış sahil və ya çökən qurunun sahili. Sahil xəttlərinin güclü parçalanması ilə səciyyələnir
1) müasir relyefin tərkibinə daxil olan, qədim relyefin bütün elementləri; 2) əvvəllər əmələ gəlmiş və sonra basdırılmış, sonralar çöküntü örtüyündən
bəsit alətlərdən (üzərinə kağız yapışdırılmış planşet, kompas və nişanalma xəttkeşi) istifadə edərək, marşrutun və ya sahənin təxmini planını almaq üç
(ital. Cupola-tağ) istənilən günbəzvarı relyef formalarını və ya süxur massivlərini ifadə etmək üçün işlədilən ümumi termin
sahəsi bir neçə min km2, eni on km-ə çatan orta ölçülü, dəyirmi, müsbət platforma strukturu. Məs: Orta Asiyada-Mübarək
bax: Vulkanik günbəz.
dağın, təpənin və ya hər hansı yüksəkliyin günəşə baxan tərəfi (yamacı). солнечная сторона sunny side
(AFR də Dunayın qolu olan Güns çayının adından) Alpın Mindeldən əvvəlki buzlaq epoxası. Neogenin sonu Pleystosenin əvvəlinə uyğun gəlir (800-900min il
Alpın Güns və Mindel buzlaqlarını ayıran Alt Pleystosen buzlaqarası istiləşmə epoxası. Şm. Avropada Kromer və Şm
/alman. Haff/ açıq dənizdən dillər və ya vallar (təbii bəndlər) vasitəsilə qismən və ya tam ayrılmış, sahil boyu uzanan körfəzlər
bax: Daşlı səhra.