tektonik hərəkətlərin kəskin aktivləşməsi nəticəsində platforma və ona yaxın strukturların yerində formalaşmış, xətt üzrə uzanan dağəmələgəlmə vilayət
yer qabığının, uzun geoloji vaxt ərzində platforma şəraitində inkişaf etmiş hissəsində baş verən, dağ əmələgətirici tektonik hərəkətlər
tarixi geologiyada, geoxronoloji şkala vahidi. Geoloji şöbələrin çöküntülərinin toplanma vaxtına uyğun gəlir
tarixi geologiyada geoxronoloji şkalanın daha iri vahidi. Yerin geoloji tarixi beş E. bölünür: Arxey, Proterozoy, Paleozoy, Mezozoy, Kaynozoy
Şm. Afrikada qum massivlərinin ərəb dilində adı. /Şimali Amerikada Böyük Şərq Erqi, Qərb Erqi/. Orta Asiyada bu cür massivlər kum, Ərəbistanda-nefud,
yer səthinin üfqi yatımlı geoloji strukturlardan ibarət platoya bənzər sahələrinin yüksəyə qaldırılması və dərin erozion parçalanması nəticəsində yara
tektonikanın rolu olmadan, axar suların əmələ gətirdiyi, dərə эрозионная долина erosional valley
axar suların eroziya fəaliyyəti nəticəsində əmələ gəlmiş, relyef. эрозионный рельеф erosion relief
suların erozion fəaliyyəti nəticəsində əmələ gələn, relyef formaları эрозионные формы рельефа erosion landforms
su eroziyası sikli-Devisə görə, humid iqlim şəraitində əsasən su eroziyası və denudasiya proseslərinin təsiri altında gedən, relyefin inkişaf siklləri
çayların təsiri nəticəsində tektonik pozulmalarda yaranan, fiord. фиорд, эрозионно-тектонический erosion-tectonic fiords
kəskin təzadlı relyef, ərazinin müxtəlif kəmiyyətli və müxtəlif istiqamətli qalxmaya məruz qaldığını göstərir
ana süxurlardan təşkil olunmuş və üzəri nazik allüvi ilə örtülmüş terras. E.t. əksərən yüksək və daha qədim olurlar
süxurların və torpaq örtüyünün axar sular vasitəsilə yuyulması. Eroziya nəticəsində yer səthində dərələr, yarğanlar və qobular əmələ gəlir
axar suyun (çay və s.) öz canlı qüvvəsini itirdiyi və ondan aşağıda yatağını dərinləşdirə bilmədiyi, səviyyə
erozion siklin bir hissəsi, bir-birinin ardınca baş verir və çay dərələrini bir sıra dəyişiklikdən sonra başqa nisbi səviyyədə ilkin vəziyyətə gətirir
(frans. qlasis-eniş, meyl) pillələrin və yaxud dağların ətəyində boş çöküntülərin kəsilməsi nəticəsində əmələ gələn, maili səth
müəyyən təbii şəraitdə relyefin parçalanmasına və son nəticədə hamarlanmasına gətirib çıxaran, ekzogen relyef əmələgətirici proseslərin məcmuu
relyefin inkişafını son mərhələyə-peneplenə gətirib çıxartmış, tamamlanmış eroziya sikli. полный цикл эрозии completed cycle of erosion
/lat. erraticus-azan, dolaşan/ hərhansı xarakterik süxurlardan ibarət qaymalar, qədim buzlaqların uzaqlardan (mis: Avropada Skandinaviyadan, Finlandiy
vulkan püskürmələri ilə əlaqədar olan, proseslərin və hadisələrin məcmuu. эруптивная деятельность eruptive activity
vulkan məhsullarının səthə çıxarılmasını təmin edən, kanalın ağız hissəsi. эруптивный канал eruption centre, eruptive vent
bax: Pillə.
bax: Ozlar.
karst vilayətlərində karst çökəkliyinin dibində qıfa bənzər dəlik. Dövrü olaraq bəzən suyu udur, bəzən də hidrostatik təzyiq altında kənara su vurur
(lat. Aestuarium-çayın su basmış mənsəbi) zirvəyə doğru daralan qıfa bənzər körfəz. Çayın aşağı hissəsini suyun basması nəticəsində əmələ gəlir və dal
evqeosinklinal içərisində daxili qalxma. поднятие эвгеоантиклинальное eugeoanticlinal rise
geosinklinal vilayət daxilində yerləşən, mütəhərrik sahə, yüksək vulkan aktivliyi ilə fərqlənir. эвгеосинклиналь eugeosyncline
bax: Şəlalə, buzlaq çuxuru
/ lat. evorsio, eversio-dağılma/ iti axan çayların yatağında şaquli düşən suyun fırlanması sayəsində gedən lokal eroziya
Zyüssa /1885/ görə suyun artması və azalması ilə əlaqədar Dünya okean səviyyəsinin dəyişməsi. Sonralar Ştille, Pompesski belə nəticəyə gəlmişlər ki, D
bax: Evstatik hərəkətlər.
bir və bir neçə morfogenez amillərlə əlaqədar yaranmış eyni mənşəli elementar relyef forması və ya relyef formasının bir hissəsi
məsaməli yüngül süxur, isti və ya soyuq karbonatlı bulaqlarda kalsium karbonatın çökməsi nəticəsində əmələ gəlir
Yerin ən yüksək / 5000 m/ dağları. Onlar üçün adətən dərin kəsilişlər /3-4 km/ səciyyəvidir, ancaq eroziya bazisinin yüksək səviyyəsində kəsiliş dərin
bir başa okeana, dənizə, gölə, tökülən və ya bəzən qumluqda və bataqlıqda itən, çay. Bir qayda olaraq mövcud çay sistemində yatağı ən uzun, ölçüləri b
çayların birbaşa və ya başqa çaylar vasitəsilə töküldüyü, Dünya okeanı səviyyəsi, şərti olaraq çay yatağının dərinləşə biləcəyi hədd
vulkan ağzının qurtardığı, krater. главный кратер main crater
Bax: Dib moreni
əsas morenlərdən təşkil olunmuş relyef. Əksərən təpəli yüksəkliklərin və çökəkliklərin növbələşməsi ilə səciyyələnir
əksər hallarda dislokasiyaya uğramış süxurlardan təşkil olunmuş, sahil. коренной берег bedrock coast
tarixi geologiyada mərtəbənin bütün çöküntülərinin əmələ gəlmə vaxtına uyğun gələn, vaxt müddəti, dövrün hissəsini təşkil edir
insanın yaşadığı /məskunlaşdığı/ və fəaliyyət göstərdiyi mühit. Təbii mühitdən və sosial sahələrdən ibarətdir
fay müstəvisinə uyğun gələn, sıldırım yamac. фас face
bax: Fasial təhlil.
müvafiq çöküntülərə görə geoloji keçmişin fiziki-coğrafi şəraitini müəyyənləşdirmək üçün istifadə edilən xüsusi üsul və qaydaların məcmusu
paleotektonik bərpanın mühüm üsullarından biri olub, ayrı-ayrı sahələrdə və müəyyən vaxt müddətində yer qabığının hərəkət tarixini, onun xarakterini,
yerüstü və yeraltı /yataqaltı/ axım hissələri növbələşən çay. прерывистая река interrupted stream
/lat. faciessifət, zahiri görünüş/ 1)geologiyada-çökmə süxurların əmələ gəlməsinin fiziki-coğrafi şəraiti / dəniz, laqun, göl və s
çöküntülərin qalınlıq və fasial tərkibinin təhlilinə əsasən müəyyən sahədə yer qabığının şaquli hərəkətinin sürətini, amplitudunu və çöküntülərin əməl